Kecha “Men, robot”
(I, Robot) filmini qaytadan tomosha qildim. Kinoda sun’iy intellekt inson nazoratidan chiqib ketishi hamda robot va insonlar o’rtasidagi kurash aks etgan.
Film boshida shunday bir epizod bor. Robotlarni o’lguday yomon ko’radigan detektiv Del Spuner texnika hech qachon odam bilan tenglasha olmasligini Sanni ismli robotga (bosh qahramonlardan biri) shunday tushuntiradi: sen hech qachon simfoniya (murakkab musiqiy asar) bastalay olmaysan; go’zal tasviriy san’at asarlarini yaratish qo’lingdan kelmaydi.
Kinodan bugungi kunga qaytamiz. Bizda hali bu kinodagidek robotlar yo’q, lekin sun’iy intellekt allaqachon Betxoven darajasida simfoniya
bastalayapti; u yaratgan tasviriy san’at asarlarini esa professional rassomnikidan
farqlash qiyin.Men 10 yil ichida kinodagidek harakatlana oladigan (jangari tryuklardan tashqari) va muloqot qiladigan robotlar yaratilishiga va xonadonlarga kirib borishiga ishonaman. Birgina, “Figure” kompaniyasi taqdim etgan
prototipga qarang. Va bundan buyog’iga o’zgarishlar juda tez sodir bo’ladi…
Mutaxassislarning aytishicha, insoniyat hozir 5-sanoat inqilobiga
qadam qo’ymoqda. Ayrimlarga ko’ra, bu insoniyat tarixidagi oxirgi sanoat inqilobi bo’lishi mumkin.
Bugun odamlar ishlatadigan texnologiyalarning 99,9 foizi oxirgi 250 yil ichida yaratilgan. To’rtta sanoat inqilobi ham shu davr ichida ro’y bergan va bu muddat jami insoniyat tarixining bor-yo’g’i 0,1 foizini tashkil etadi.
Vaholanki, bugungi odam zoti kamida 200 ming yoshda ekani
taxmin qilinadi. Insoniyat tamaddunining tamal toshi hisoblanadigan dehqonchilik kashf qilinishi uchun qariyb shuncha vaqt sarflangan; ya’ni ilk agrar tizim bundan 12 ming yil oldin paydo bo’lgan. Buyuk kashfiyotlardan yana biri – g’ildirak ixtiro qilinishi uchun yana, taxminan, 8-9 ming yil ketgan (er. av. 3500-yil). Oradan yana ikki ming yilcha o’tib, temir kashf qilindi. Milodiy era boshlanishi bilan kashfiyotlar sur’ati ancha tezlashdi. Oxirgi 250 yil ichida esa favqulodda darajada…
Matematikada ekponensial o’sish degan tushuncha bor. Ya’ni, boshida o’sish sekin boshlanadi va vaqt o’tib, karrasiga oshib boradi. Tabiatda bunga misollar ko’p: o’simliklar, bakteriyalar va aholining o’sishi; yadroviy zanjirli reaksiya oqibatida atomlarning bo’linishi va hokazo.
Futurolog Rey Kurzveylga ko’ra, texnologiyadagi o’sish ham xuddi tabiatdagi jarayonlar kabi eksponensial o’sishni boshdan kechiradi va yaqin kelajakda chiplar bugungi chiplardan millionlab marta kuchli bo’ladi.
Har ikki yilda chipdagi tranzistorlar soni ikki baravarga oshib borishi haqidagi
Mur qonuni bunga bir dalil. O’tgan asrning 60-yillaridan beri bu qonun (bashorat) buzilmasdan, amalda o’z isbotini topib kelmoqda; ya’ni har ikki yilda chiplarning hisob-kitoblarni amalga oshirish quvvati kamida ikki barobarga o’syapti.
Shunga asoslanib ba’zi ekspertlarning taxmin qilishicha, keyingi 4-5 yil ichida miqyosi oxirgi yuz yilda sodir bo’lgan o’zgarishlar bilan teng texnologik o’sish yuz beradi.
Kinoga qaytamiz. “Men, robot” filmi 2035-yil haqida; kinoning o’zi 2004-yilda suratga olingan. Ijodkorlar eksponensial o’sish bo’yicha ancha optimist bo’lgani ko’rinib turibdi: 2035-yilgi Chikago manzarasi, ayniqsa, transport infratuzilmasi bugungi kundan ancha ilg’or.
Keyingi 10 yil ichida AQShda bunday infratuzilma bo’lishiga men ishonmayman. Demak, ba’zi yo’nalishlarda, masalan, ijrosi hukumatning keng ishtiroki va nazoratini talab qiladigan sohalarda tez o’sishni kutmagan ma’qul.
Ammo robotlar va sun’iy inellekt haqidagi tasavvurlar, menimcha, real kutilmalarga yaqin.
@bmamadiev