Аутоиммун касалликлар бу нима?
— бу иммун тизими организмнинг сог‘лом ҳужайралари ва тўқималарини бегона ёки хавфли деб ҳисоблаб, уларга ҳужум қиладиган касалликлар гуруҳидир. Нормал шароитда иммун тизими организмни инфекциялар, вируслар, бактериялар ва бошқа патогенлардан ҳимоя қилади, аммо аутоиммун бузилишлар пайтида у “ўз” ҳужайраларини “бегона”лардан ажрата олмай қолади.
---
### Аутоиммун касалликларнинг асосий механизмлари:
1. Ўз ҳужайраларига толерантликнинг йўқолиши:
- Иммун тизими ўз тўқималарини хавфсиз деб танимаслиги мумкин.
- Натижада, аутоантитаналар ишлаб чиқарилади ва иммун ҳужайралар (масалан, T-лимфоцитлар) фаоллашади, улар организмга ҳужум қилади.
2. Яллиғланиш:
- Аутоиммун реакция тўқималарга зарар етказадиган сурункали яллиғланишни келтириб чиқаради.
---
### Аутоиммун касалликларнинг сабаблари
Аниқ сабаблар ҳали тўлик ўрганилмаган, аммо аутоиммун касалликларнинг ривожланишига ёрдам берадиган бир қанча омиллар мавжуд:
1. Генетик мойиллик:
- Муайян генлар (масалан, HLA тизими генлари) хавфни оширади.
2. Атроф-муҳит омиллари:
- Инфекциялар (вируслар, бактериялар).
- Токсинлар, кимёвий моддалар.
- Ультрабинафша нуриланиш.
3. Гормонал ўзгаришлар:
- Кўпгина аутоиммун касалликлар аёлларда кўпрок учрайди (масалан, системали қизил волчанка, ревматоид артрит).
4. Иммун тизимининг иш фаолиятидаги бузилишлар:
- Иммун жавобни тартибга солишдаги носозликлар.
---
### Аутоиммун касалликларга мисоллар
1. Системали қизил волчанка (СКВ):
- Тери, бўғимлар, бўйралар, юрак ва бошқа органларни зарарлайди.
2. Ревматоид артрит:
- Бўғимларнинг сурункали яллиғланиши.
3. Рассеянский склероз:
- Мия ва орка мия нерв толасининг зарарланиши.
4. 1-тип қандли диабет:
- Инсулин ишлаб чиқарадиган ўпка ҳужайраларининг йўқолиши.
5. Хашимото тиреоидити:
- Қалқонсимон безнинг яллиғланиши, бу гипотиреозга олиб келади.
6. Псориаз:
- Терининг сурункали касаллиги, бўртма пайдо бўлиши.
---
### Аутоиммун касалликларнинг белгилари
Белгилар аниқ касалликка ва зарарланган органга бог‘лиқ, аммо умумий белгилар қуйидагиларни ўз ичига олади:
- Сурункали чарчоқ.
- Бўғим ва мушакларда ог‘риқ.
- Тери тўшмалари.
- Ҳароратнинг кўтарилиши.
- Органларнинг иш фаолиятидаги бузилишлар (масалан, бўйралар, қалқонсимон без).
---
### Ташхис ва даволаш
1. Ташхис:
- Аутоантитаналар учун қон таҳлили (масалан, антинуклеар антитаналар).
- Яллиғланиш даражасини текшириш (S-реактив оқсил, СОЭ).
- Тўқималарнинг биопсияси (баъзи ҳолларда).
2. Даволаш:
- Иммуносупрессантлар: Иммун тизимининг фаоллигини бостирувчи препаратлар
- Биологик препаратлар: Иммун тизимидаги аниқ нишонларга қаратилган.
- Симптоматик терапия: Ог‘риқ қолдирувчи, яллиғланишга қарши воситалар.
- Ҳаёт тарзини ўзгартириш: Диета, жисмоний фаоллик, стрессни камайтириш.
Каналга обуна бўлишни унутманг!
https://t.me/auem2023