Daraxtni tepsa qiz yog'ilmaydi yoki Yo’qolayotgan ayollar hodisasi
1-qism
Mutasil ravishda qiz bolalarni kutilgandan kamroq tug’ilishi fanda “Yo’qolayotgan ayollar” hodisasi nomini olgan. Statistika Agentligi ma'lumotlariga ko'ra O’zbekistonda 2000-yildan beri har yili qizlarga nisbatan o'rtacha 24 647 nafar og'il bola ko'p tug'ilib kelyapti. O’tgan 23 yil davomida bu tafovvut yig’ilib 591,525 (yarim milliondan ortiq!)ni tashkil qilgan. Garchi, bu dunyo mamalakatlariga solishtirganda hozircha yomon ko'rstkich bo'lmasada, Xitoy va Hindiston qilgan xatolarni takrorlamaslik uchun bir hozirgi holatimizni tahlil qilib o'tsak.
Birinchi navbatda, albatta, bu disbalans oila qurish yoshida bo'lganlar uchun ortiqcha bosim yaratadi. Oddiy qilib aytganda, hamma uylanish yoshidagi yigitlarga qiz yetmay qolishni boshlaydi. Bu esa o'z navbatida, erkaklar orasida uylanish yoshini kechiktrisa, qizlar orasida erta turmush ko'payishi mumkin. Aniq raqamlarga yuzlanadigan bo'lsak, 2012-yilda birinchi marta nikohlangan ayollarning o'rtacha yoshi 22.4 bo'lgan bo'lsa, 2023 yilda 21.9 ga tushgan. Erkaklarda esa 25.7 yoshdan 26.3 ga ko'tarilgan. Vaholanki, aynan 2023 yilda ayollar uchun nikoh yoshi 17 yoshdan 18 yoshga oshirilgan edi. O'zi odatda aholini ta'lim va turmush darajasi yaxshilanishi oila qurish yoshini umumiy o’sishiga olib keladi. Biroq, bizda turmush darajasi o'tkan o'n yillikda yaxshilanganiga qaramay ikki jins vakillari orasidagi turmush qurish yoshi qarama-qarshi tarafga siljigan. E'tiborlisi, 22 yosh oliy ta'limni bitirish yoshiga to'g'ri keladi. Tuzilgan nikohlar soni ham sezilarli darajada kamaygan- 2012 yilda 299 048 dan 2023 yilda 283 808 taga. Bu esa o'z navbatida hammaga ma'lum bo'lgan talab va taklif qonuniga ko'ra o'zbekistonlik qizlarda kengroq tanlov imkoniyatini qoldiradi. Agar bu jarayonga bozor sifatida qaraydigan bo'lsak, bozorda vujudga kelgan difitsini tashqaridan qoplashga olib kelishi mumkin. Chunonchi, o'zbeklar uchun mehnat migratsiyasi manzillariga aylanib qolgan Rossiyada har 100 ta ayolga 86.70 ta, Qozog'istonda 92.60 ta erkak to'g'ri keladi. Aksar Yevropa mamlakatlari, Janubiy Koreya va Yaponiyada ham gender nisbatida ayollar ozchilikni tashkil qiladi. Bizga madaniyat jihatdan yaqin bo'lgan Turkmaniston va Qirgizistonda ham gender balansi erkaklar foydasiga ekanligini ko'rishimiz mumkin. Yuqorida sanab o'tilgan mamlakat va mintaqalar potensial "kelin eksportchilari" sifatida qaralishi mumkin. 2022 yilda ochiqlangan ma’lumotlarga ko’ra O’zbekistonga eng ko’p Rossiya,Qozog’iston va Tojikiston fuqarolari kelin bo’lishgan.
@voqeat
1-qism
Mutasil ravishda qiz bolalarni kutilgandan kamroq tug’ilishi fanda “Yo’qolayotgan ayollar” hodisasi nomini olgan. Statistika Agentligi ma'lumotlariga ko'ra O’zbekistonda 2000-yildan beri har yili qizlarga nisbatan o'rtacha 24 647 nafar og'il bola ko'p tug'ilib kelyapti. O’tgan 23 yil davomida bu tafovvut yig’ilib 591,525 (yarim milliondan ortiq!)ni tashkil qilgan. Garchi, bu dunyo mamalakatlariga solishtirganda hozircha yomon ko'rstkich bo'lmasada, Xitoy va Hindiston qilgan xatolarni takrorlamaslik uchun bir hozirgi holatimizni tahlil qilib o'tsak.
Birinchi navbatda, albatta, bu disbalans oila qurish yoshida bo'lganlar uchun ortiqcha bosim yaratadi. Oddiy qilib aytganda, hamma uylanish yoshidagi yigitlarga qiz yetmay qolishni boshlaydi. Bu esa o'z navbatida, erkaklar orasida uylanish yoshini kechiktrisa, qizlar orasida erta turmush ko'payishi mumkin. Aniq raqamlarga yuzlanadigan bo'lsak, 2012-yilda birinchi marta nikohlangan ayollarning o'rtacha yoshi 22.4 bo'lgan bo'lsa, 2023 yilda 21.9 ga tushgan. Erkaklarda esa 25.7 yoshdan 26.3 ga ko'tarilgan. Vaholanki, aynan 2023 yilda ayollar uchun nikoh yoshi 17 yoshdan 18 yoshga oshirilgan edi. O'zi odatda aholini ta'lim va turmush darajasi yaxshilanishi oila qurish yoshini umumiy o’sishiga olib keladi. Biroq, bizda turmush darajasi o'tkan o'n yillikda yaxshilanganiga qaramay ikki jins vakillari orasidagi turmush qurish yoshi qarama-qarshi tarafga siljigan. E'tiborlisi, 22 yosh oliy ta'limni bitirish yoshiga to'g'ri keladi. Tuzilgan nikohlar soni ham sezilarli darajada kamaygan- 2012 yilda 299 048 dan 2023 yilda 283 808 taga. Bu esa o'z navbatida hammaga ma'lum bo'lgan talab va taklif qonuniga ko'ra o'zbekistonlik qizlarda kengroq tanlov imkoniyatini qoldiradi. Agar bu jarayonga bozor sifatida qaraydigan bo'lsak, bozorda vujudga kelgan difitsini tashqaridan qoplashga olib kelishi mumkin. Chunonchi, o'zbeklar uchun mehnat migratsiyasi manzillariga aylanib qolgan Rossiyada har 100 ta ayolga 86.70 ta, Qozog'istonda 92.60 ta erkak to'g'ri keladi. Aksar Yevropa mamlakatlari, Janubiy Koreya va Yaponiyada ham gender nisbatida ayollar ozchilikni tashkil qiladi. Bizga madaniyat jihatdan yaqin bo'lgan Turkmaniston va Qirgizistonda ham gender balansi erkaklar foydasiga ekanligini ko'rishimiz mumkin. Yuqorida sanab o'tilgan mamlakat va mintaqalar potensial "kelin eksportchilari" sifatida qaralishi mumkin. 2022 yilda ochiqlangan ma’lumotlarga ko’ra O’zbekistonga eng ko’p Rossiya,Qozog’iston va Tojikiston fuqarolari kelin bo’lishgan.
@voqeat