ATTILA VA RIM: BUYUK KATALON URUSHI
10-qismAttila 450-yilgacha Sharqiy Rim imperiyasiga hujum qilib, Bolqondagi Rim shaharlaridan 70 tasini bosib oldi.
Attila gʻarbiy va sharqiy Rim imperiyalarinig birlashib hujum qilishlaridan saqlanib, avval Gʻarbiy Rim imperiyasini yiqitib, butkul Ovruponi boʻysundirishga bel bogʻladi.
Attila shu niyatini amalga oshirish uchun, milodning 451-yili 500 mingdan ortiq nihoyatda katta qoʻshinni boshlab, Reyn daryosidan oʻtib, Fransaga bostirib kirdi.
Attila shu yurishga ahd qilgan chogʻda judayam tantanali-yolqinli nutq soʻzlab, mundoq degan:
“Biz urushni yot mamlakatlarga olib ketyapmiz, millatimizning haybatli nomi ularni qoʻrqitib, titratadi... Ehtimol biz oʻlib ketishimiz mumkin, lekin yer-osmonni zilzilaga keltirgan ishimiz mangu yashaydi. Bizning avlodimiz unga vorislik qiladi”.
Attila milodning 541-yili Gʻarbiy Ovrupaga qilgan yurishida Fransadagi Matzi, Remsi singari shaharlarni ishgʻol etdi.
Attila Parijning janubidagi Orlean shahrini ishgʻol qilgach, Ispaniyaning sharqiy qismiga bostirib kirib bordi. Bu chogʻda Gʻarbiy Rim imperatori Valentin (423—455-yillar imperator boʻlgan) gʻarbiy gotlar, fransiylar bilan ittifoq tuzib, nihoyatda katta qoʻshin toʻpladi.
Tarixchilar aytgandek: “Eng oxirgi ulugʻ Rimlik” nomini olgan Aygiz (Atiyus) boshchiligidagi Gʻarbiy Rim qoʻshinlari (ittifoqchilar ham buning ichida) Attilaga qarshi yurish qildilar.
Attila Ispaniyaning sharqidan chekinib, Fransiyadagi Sena daryosining ikki irmogʻi oʻrtasidagi Katalon dalasida toʻxtadi. Aygiz boshchiligidagi 600 mingdan ortiq Gʻarbiy Rim qoʻshinlari Attilaning ortidan quvlab, Katalon dalasiga yetib keldilar.
Qadimgi davrda yuz bergan urushlar ichida eng dahshatli urushlar qatoridan oʻrin olgan bu “Katalon urushi” milodning 451-yili 24-aprelda boshlandi.
Qadimgi tarixchilarning yozishicha, urush shunday qattiq, dahshatli boʻlganki, Sena daryosining suvi qip-qizil boʻlib oqqan.
Katalon dalasiga odam, ot oʻliklari uyulib, ishdan chiqqan qalqonlar, singan nayzalar, qilichlar, oʻq-yoylar, boshqalar qalashib ketib, tirik jon qimirlashiga sira imkon qolmagan.
Oʻz mustaqilligini bahosiz, aziz, chindanam afzal koʻrgan ovrupoliklar hech nimaga qaramay jon tikib urushgan boʻlsalar-da, oʻzining magʻrurligi, jangovarligi, botirligi bilan dunyoni titratib, koʻp paytlarda oʻz dushmani ustidan gʻolib kelib, shon-shuhrat qozongan va Ovruponi vahimaga solgan hunlar ham haddan tashqari qahramonlik bilan urushganlar.
Katalon urushida bir necha yuz ming kishi yarador boʻlgan, 165 ming kishi oʻlgan. Gʻarbiy gotlarning podshosi Teodorik hunlar qoʻlida oʻlgan.
Bunga chidamagan gʻarbiy gotlar shahzodasi otasi Teodorikning qasosini olish uchun, kech payt hunlarga shiddatli ravishda hujum qilgan. Attila hun aravalarini qator tizib, mudofaa toʻsiqlarini barpo qilib, gʻarbiy gotlarning hujumini qaytargan.
Bunday qonli urushdan soʻng Attila hun qoʻshinlarini Katalon dalasidan chekintirib, Reyn daryosining sharqiy qirgʻogʻiga olib oʻtib ketgan.
Aygiz boshchiligidagi Gʻarbiy Rim qoʻshinlari nihoyatda ogʻir talafotga uchrab, holsizlanib qolganidan, Xunlarni quvlab borib zarba berishga ham madori yetmagan.
Attila Katalon urushi maydonidan qaytib, Shimoliy Italiyaga bosib kirib, katta shaharlarni vayron qilgan. U Gʻarbiy Rimning poytaxti Rim shahrini bosib olib, Gʻarbiy Rim imperiyasini yoʻqotishga kirishadi.
Dahshat ichida qolgan Gʻarbiy Rim imperatori Valyontin IV Papalets I ni Attila oldiga yuborib, sulh tuzishni iltimos qiladi va qandoq talablari boʻlsa, barchasiga roziligini bildiradi.
Hunlar bilan Gʻarbiy Rim orasida shu tariqa sulh tuziladi. Sulhga binoan Valentinning Hunuran otliq qizi Attilaga yotliq (kanizak) qilinadigan va har yili hunlarga toʻlanadigan oltinning miqdori maʼlum oʻlchovda burungidan koʻpaytirilib, 2100 lira oltinga yetkazilgan.
Shu sulhdan keyin Gʻarbiy Rim Hunlarga butunlay qaram boʻlib qolgan.
КРИЛЛДА бу ерда 👇👇👇👇
https://telegra.ph/ATTILA-VA-RIM-BUYUK-KATALON-URUSHI-01-19
