Mahmud Tarziy (1865–1933) – Afgʻonistonning taniqli siyosiy arbobi, yozuvchi, shoir, jurnalist va diplomat. U Afgʻonistonning zamonaviy davlat qurilishi va modernizatsiyasida muhim rol oʻynagan shaxslardan biri hisoblanadi. Mahmud Tarziy Afgʻoniston qiroli Amanullaxonning qaynotasi va uning yaqin maslahatchisi boʻlgan. Uning taʼsiri Afgʻonistonning 20-asr boshlaridagi siyosiy, madaniy va ijtimoiy islohotlarida sezilarli boʻldi.
### Hayoti va faoliyati:
1. Tugʻilishi va oilasi:
- Mahmud Tarziy 1865-yil 23-avgustda Afgʻonistonning Ghazni shahrida tugʻilgan. Uning oilasi Afgʻonistonning nufuzli va taʼsirchan qabilalaridan biri boʻlgan Barakzay qabilasiga mansub edi.
- Uning otasi Sardor Gʻulom Muhammad Tarziy ham taniqli siyosiy arbob va shoir boʻlgan.
2. Taʼlim va chet eldagi hayot:
- Mahmud Tarziy yoshligida oilasi bilan birga Afgʻonistondan surgun qilingan va u Turkiya, Suriya va boshqa mamlakatlarda yashagan. U Istanbulda taʼlim olgan va u yerda zamonaviy gʻoyalar, adabiyot va siyosat bilan tanishgan.
- Tarziy turk, arab va fors tillarini mukammal bilgan, shuningdek, fransuz va ingliz tillarini ham oʻrgangan.
3. Siyosiy faoliyati:
- 1901-yilda Afgʻonistonga qaytganidan soʻng, Mahmud Tarziy qirol Habibullaxon va uning vorisi Amanullaxonning yaqin maslahatchisiga aylandi.
- U Afgʻonistonda zamonaviy taʼlim, matbuot va madaniyatni rivojlantirishga katta hissa qoʻshdi. Uning taʼsiri ostida Afgʻonistonda bir qator islohotlar amalga oshirildi.
- 1919-yilda Afgʻoniston mustaqillik uchun kurash boshlaganida, Mahmud Tarziy Afgʻonistonning birinchi tashqi ishlar vaziri boʻldi va mamlakatning xalqaro miqyosda tan olinishida muhim rol oʻynadi.
4. Adabiy va jurnalistik faoliyati:
- Mahmud Tarziy Afgʻonistonda birinchi zamonaviy gazetalardan biri boʻlgan "Siroj ul-Akhbar" (نور الاخبار) gazetasini asos solgan va uning bosh muharriri boʻlgan. Ushbu gazeta orqali u Afgʻoniston jamiyatini modernizatsiya qilish, taʼlimni rivojlantirish va ayollarning huquqlarini himoya qilish kabi gʻoyalarni targʻib qildi.
- Tarziy sheʼrlar, maqolalar va siyosiy risolalar yozgan. Uning asarlarida milliy birlik, mustaqillik va modernizatsiya mavzulari koʻp uchraydi.
5. Modernizatsiya va islohotlar:
- Mahmud Tarziy Afgʻonistonda taʼlim tizimini isloh qilish, ayollarning huquqlarini kengaytirish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va mamlakatni xalqaro hamjamiyatga ochish tarafdori edi.
- Uning taʼsiri ostida Amanullaxon davrida bir qator progressiv islohotlar amalga oshirildi, masalan, ayollarning taʼlim olishi va ishlash huquqi kengaytirildi.
6. Oʻlimi va merosi:
- Mahmud Tarziy 1933-yil 22-noyabrda vafot etdi. Uning vafotidan keyin ham uning gʻoyalari va islohotlari Afgʻonistonning rivojlanishida davom etdi.
- Tarziy Afgʻoniston tarixida milliy qahramon va modernizatsiya tarafdori sifatida xotirlanadi. Uning adabiy va siyosiy merosi Afgʻoniston madaniyati va siyosatiga chuqur taʼsir koʻrsatdi.
### Asosiy gʻoyalari va qarashlari:
- Milliy mustaqillik: Mahmud Tarziy Afgʻonistonning mustaqilligini himoya qilish va uni mustahkamlash tarafdori edi.
- Modernizatsiya: U Afgʻonistonni zamonaviy dunyoga moslashtirish, taʼlim va texnologiyani rivojlantirishni qoʻllab-quvvatladi.
- Ayollar huquqlari: Tarziy ayollarning taʼlim olishi va jamiyatda faol ishtirok etishini himoya qildi.
- Madaniyat va adabiyot: U madaniyat va adabiyot orqali milliy birlikni mustahkamlashga intildi.
Mahmud Tarziy Afgʻoniston tarixida muhim iz qoldirgan shaxs boʻlib, uning merosi bugungi kunda ham mamlakatning siyosiy va madaniy hayotida davom etmoqda.
@TurkistonUz24
### Hayoti va faoliyati:
1. Tugʻilishi va oilasi:
- Mahmud Tarziy 1865-yil 23-avgustda Afgʻonistonning Ghazni shahrida tugʻilgan. Uning oilasi Afgʻonistonning nufuzli va taʼsirchan qabilalaridan biri boʻlgan Barakzay qabilasiga mansub edi.
- Uning otasi Sardor Gʻulom Muhammad Tarziy ham taniqli siyosiy arbob va shoir boʻlgan.
2. Taʼlim va chet eldagi hayot:
- Mahmud Tarziy yoshligida oilasi bilan birga Afgʻonistondan surgun qilingan va u Turkiya, Suriya va boshqa mamlakatlarda yashagan. U Istanbulda taʼlim olgan va u yerda zamonaviy gʻoyalar, adabiyot va siyosat bilan tanishgan.
- Tarziy turk, arab va fors tillarini mukammal bilgan, shuningdek, fransuz va ingliz tillarini ham oʻrgangan.
3. Siyosiy faoliyati:
- 1901-yilda Afgʻonistonga qaytganidan soʻng, Mahmud Tarziy qirol Habibullaxon va uning vorisi Amanullaxonning yaqin maslahatchisiga aylandi.
- U Afgʻonistonda zamonaviy taʼlim, matbuot va madaniyatni rivojlantirishga katta hissa qoʻshdi. Uning taʼsiri ostida Afgʻonistonda bir qator islohotlar amalga oshirildi.
- 1919-yilda Afgʻoniston mustaqillik uchun kurash boshlaganida, Mahmud Tarziy Afgʻonistonning birinchi tashqi ishlar vaziri boʻldi va mamlakatning xalqaro miqyosda tan olinishida muhim rol oʻynadi.
4. Adabiy va jurnalistik faoliyati:
- Mahmud Tarziy Afgʻonistonda birinchi zamonaviy gazetalardan biri boʻlgan "Siroj ul-Akhbar" (نور الاخبار) gazetasini asos solgan va uning bosh muharriri boʻlgan. Ushbu gazeta orqali u Afgʻoniston jamiyatini modernizatsiya qilish, taʼlimni rivojlantirish va ayollarning huquqlarini himoya qilish kabi gʻoyalarni targʻib qildi.
- Tarziy sheʼrlar, maqolalar va siyosiy risolalar yozgan. Uning asarlarida milliy birlik, mustaqillik va modernizatsiya mavzulari koʻp uchraydi.
5. Modernizatsiya va islohotlar:
- Mahmud Tarziy Afgʻonistonda taʼlim tizimini isloh qilish, ayollarning huquqlarini kengaytirish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va mamlakatni xalqaro hamjamiyatga ochish tarafdori edi.
- Uning taʼsiri ostida Amanullaxon davrida bir qator progressiv islohotlar amalga oshirildi, masalan, ayollarning taʼlim olishi va ishlash huquqi kengaytirildi.
6. Oʻlimi va merosi:
- Mahmud Tarziy 1933-yil 22-noyabrda vafot etdi. Uning vafotidan keyin ham uning gʻoyalari va islohotlari Afgʻonistonning rivojlanishida davom etdi.
- Tarziy Afgʻoniston tarixida milliy qahramon va modernizatsiya tarafdori sifatida xotirlanadi. Uning adabiy va siyosiy merosi Afgʻoniston madaniyati va siyosatiga chuqur taʼsir koʻrsatdi.
### Asosiy gʻoyalari va qarashlari:
- Milliy mustaqillik: Mahmud Tarziy Afgʻonistonning mustaqilligini himoya qilish va uni mustahkamlash tarafdori edi.
- Modernizatsiya: U Afgʻonistonni zamonaviy dunyoga moslashtirish, taʼlim va texnologiyani rivojlantirishni qoʻllab-quvvatladi.
- Ayollar huquqlari: Tarziy ayollarning taʼlim olishi va jamiyatda faol ishtirok etishini himoya qildi.
- Madaniyat va adabiyot: U madaniyat va adabiyot orqali milliy birlikni mustahkamlashga intildi.
Mahmud Tarziy Afgʻoniston tarixida muhim iz qoldirgan shaxs boʻlib, uning merosi bugungi kunda ham mamlakatning siyosiy va madaniy hayotida davom etmoqda.
@TurkistonUz24