Xush kelibsiz!🇺🇿

#book_review
Adabiyot bóyicha Nobel mukofoti sohibasi
Han Kangning "Vegetariyan" asarini o‘qib tugatganimga bir necha kun bo‘ldi. Yolg‘iz qolganimda, asar voqealari va kechinmalari xayolimda qayta jonlandi, ko‘p o‘yga toldirdi. Shuning uchun qisqagina o‘zimning taassurotimni yozib qo‘yishga qaror qildim.

Asar feministik ruhda yozilgan. Uchta bobga bo'lingan bo'lib, ularning xar biri uchta bosh qahramonning tilidan hikoya qilinadi va turlicha nuqtai nazardan protogonistning ruhiy holati va transformatsiyasini tasvirlaydi. Asarda ko‘tarilgan asosiy mavzular: nosog‘lom oilaviy muhit, munosabatlar, ijtimoiy bosimlarga qarshi turish va o‘zligini himoya qilishga harakat qilayotgan ayolning azob-uqubatlaridan iborat.
Protagonistning bolalikdagi travmalari, oilaviy bosimlar, turmush o‘rtog‘i va yaqinlarining qarshiliklari uni qattiq tazyiq ostiga oladi.  U tushlari sababli vegetariyan bólishga qaror qiladi. Go‘sht iste’mol qilishdan voz kechishi esa, uning o‘z tanasiga va ruhiga, jamiyat normalariga  bo'lgan isyonini ifodalaydi. U o'zi bilan kurashayotgan bir vaqtda, atrofdagilar uni tushunmasdan unga o'zlari to'g'ri deb bilgan qarashlarni singdirish orqali "yordam berish"ga harakat qiladi. Bu kurashda uning ruhiy va jismoniy holati tobora yomonlashadi, lekin u ruhiy ozodlik uchun hamma narsadan kechishga tayyor.

Go‘sht iste’mol qilish ramziy ma’noda tasvirlangan. Go‘sht yeyish tirik jonivorlarni, masalan, itning qiynab so‘yilishi, hayotini olib qo‘yish bilan ayollarning jinsiy va ruhiy zo‘ravonlik qurboni bo‘lish holatlari asarda óxshash iboralar va jumlalar bilan tasvirlangan.


Asardagi erkaklar salbiy xarakterda: qattiqqo‘l va abyuzer — ota, befarq va mehrsiz — er, loqayd, mas’uliyatsiz va axloqsiz — pochcha, ota-onasining ta’siridan chiqolmaydigan, mustaqil fikrga ega bólmagan — uka. Har bir erkak qahramon ayollarning o‘zligini topish yo‘lidagi kurashlarini yanada og‘irlashtiradi. Jinsiy va ruhiy zo'ravonlik qiladi. Bu asar óta feministik falsafiy qarash asosida yozilganligi tufayli bo'lishi ham mumkin.

Asar yakunida, bosh qahramon o‘z tanasidan shunchalik begonalashib ketadiki, u o‘zini butunlay o‘simlikka aylangan deb hisoblaydi. Uning oilasi va atrofidagilar uchun bu yakun fojiali bo‘lsa-da, qahramon uchun bu bir xil hayotiy kurashdan ozod bo‘lish va erkinlikka yetishish bólib tuyuladi. O‘zining shaxsiy azoblari va jamiyatning ta’siri ostida, u o‘z hayotidan voz kechib, tabiat bilan uyg‘unlashishga qaror qiladi. Lekin, u bilan bir xil hattoki undan ham qiyin vaziyatda yashayotgan opasi mana shu qiyinchiliklarga taslim bólmaydi. Yozuvchi buni opasining ham shunaqa qórqinchli tushlar kórayotganligi, uyqusizlikdan qiynalayotganligi, turmush o'rtog'ining xiyonati va shularga qaramasdan hayoti uchun kurashishda davom etayotganligida yoritib bergan. Shu tarzda asar o‘zining kuchli ramziy va falsafiy nuqtasiga yetadi.

Umuman olganda, "Vegetariyan" odatdagi patriarxal tizim normalarini tanqid qiluvchi feministik asarlariga juda o'xsash. Unda o'ziga xos pessimistik va melanxolik kayfiyat bor. Menga yozuvchining inson psixikasini keskin tasvirlar bilan ochib berishi juda yoqdi.  Lekin, mavzuga bir yoqlama qaralgandek tuyuldi.

© Khadicha