Miyamizda monumental ( ideal, muhtasham) tarix, ideal shaxslar haqida tushunchalar shunchalar chuqur oʻrnashgan. Shuning uchun oʻzimizga ideal degan birida qandaydir kamchilik koʻrsak yoki eshitsak, shokka tushib qolamiz, uni butun bir shaxsiyati va faoliyatini qoralay boshlaymiz.
Gustav Lebon buni " ommacha fikrlash" deydi, yaʼni omma bitta narsa yo toʻliq yomon, yo toʻliq yaxshi deydi.
Shaxsiyat esa oʻylaydi, tahlil qiladi.
Qadriyatlar xilma- xilligidan oladigan boʻlsak ham bu dunyoda toʻliq yaxshi yoki yomon narsa yoʻq. Haqiqatlar har xil.
Masalan, biz yoshlikdan Amir Temur, Ibn Sino, Alisher Navoiyni yaxlit shaxslâr, ideal insonlar sifatida koʻrganmiz. Lekin olimlar minbarlarda sal- pal koʻrinish bergandan buyon, ularning shaxsiyati haqida turfa xil qarashlar vujudga keldi. Yoki Gʻafur Gʻulomni Qodiriyni sotganligi haqida qarashlarning ayon boʻlganidan keyin uni butunlay yomon otliqqa chiqardik qoʻyganlar topildi.
Lekin boʻldi, miyadagi illuziyalarni qoʻporish, generalist boʻlish, shaxsiyat, iqtidorlarni qorishtirib, masalaga bir tarafdan qarashdan qochish vaqti keldi.
Inson juda murakkab, u bir vaqtda ham yaxshi, ham yomon, ham oʻta taʼsirchan, ham juda sovuqqon, ham aqlli, ham oʻta ahmoq boʻlishi mumkin.
Shunday fikrlashni boshlasakkina, shaxslar chiqa boshlaydi, ziyolilar yarala boshlaydi.
Bir narsa, Nazar Eshonqul aytganiday, shaxsiyati bor, " men" i butun odam doim ham yaxshi fazilatli boʻlavermaydi, yaxshi fazilatli odamdan doim ham oʻzgacha " men " topib boʻlmaydi.
Hamma- hammasi nisbiy!
@Mehrinoz_xon