Maryam Javlan.

“Yaxshisiga yetganda, o’zingni yomon his qilasan…”

❔Biror narsani qattiq orzu qilasan, tirmashasan, maqsadingga aylanadi va erishasan…erishgach esa qandaydir bo’shliq va baxtsizlik hissi.

“Maqsad qo’yish psixotexnologiyasi” haqida kitob o’qib, maqsadlarni ham qonuniyatlari borligini bilganimda endigina 15 yoshda edim. Hozir esa bu zanjirni davomi, chuqurlashtirilgan teoriyalar va organizmni tashqi dunyoga ta’sirini, baxt va baxtsizlikka nisbatan reaksiyalarimni kuzatmoqdaman.

Material maqsadlar qurilib, o’zliklar yo’qotilayotgan dunyoda bu qonuniyatlar inson salomatligi va ruhiy holati uchun qanchalik zarur❔

Insonni maqsadlarini chuqur ildizi o’zini-o’zi baxtli qilish va umridan mamnunlik his qilishiga olib boradi. Buni esa baxt va baxtsizlik, orzu va maqsadlarga insonlarning reaksiyalari, munosabatlarini o’rganuvchi- 🔖Gedonik psixologiyadan javob topasiz.

Biz ko’p holda jamiyat standartlari asosida maqsad tuzamiz, chegaralar bilan orzu qilamiz, qo’rquv va ishonchsizlik bilan erishish uchun qadam qo’yamiz. Aslida ruhimiz nima istashi, bizga aslida nima yaxshi va qulay ekanligi, potensialimiz kattaroq dorga osilishni belgilashini hisobga olmaymiz. Oxirida esa baribir qandaydir bo’shliq❕

📚Inson muvaffaqiyatlariga yetishgach bo’shliq his qilishi bu normal. Bu yerda gedonistik adaptatsiya (muvaffaqiyatlarga o’rganish, vaqt o’tishi natijasida hislar pasayishi), tugallanmagan maqsadlar teoriyasi (jarayon tugashidan so’ng eski potensialni sog’inish va yangisini qurguncha bo’shliq his qilish) kabilar sabab bo’ladi. Bunda ruhiyatimiz muvaffaqiyatlarni o’zlashtirib, o’rganib, kichraytiradi va ambitsiyani oshirishga yordam qiladi.

📌Ekzistensial bo’shliq:

Viktor Franklning “meaning-centered therapy” tushunchasiga ko’ra, inson hayotida maqsad va ma’no izlashi ijtimoiy, ruhiy va psixologik salomatlik uchun muhimdir. Maqsadlar va orzular zanjir kabi ulanishi kerak, maqsadga erishilgach yangi maqsad qo’yilmasa- “ekzistensial bo’shliq” chuqur ma’nosiz hayotga tushib qolinadi.

Lekin inson maqsadiga erishib baxtsizlik his qilsachi❔


U baxtli bo’laman deb o’ylaydi, oxirida esa katta tashvishga tushadi. Sababi, unda shon bor, lekin negadir mag’lub bo’lgan raqobatdoshi kulib qarab turgandek his qiladi o’zini.

📎Maqsad qo’yilganda, eng birinchi ichki hotirjamlikni oshirish, ichki o’sishni ta’minlash, qadriyatlarga to’g’ri kelishi, muvozanat olish (erishilgach insonga olib kelinadigan o’zgaruvchanlik, ruhiy holatni bunga tayyorligini hisobga olish) larni prioritet sifatida qo’yish kerak.

Orzularing o’zingnikimi?

Sababi biz faqat bizga nima kerak ekanligini hal qilamiz.
Sababi biz faqat bizni chindan ham nima xursand qila olishini yaxshi bilamiz.

✔️Shu sababli ba’zi maqsadlarni boshidan ko’rib chiqish, oxirida sizga tashqi qanday foyda olib kelishidan avval ichki dunyo bilan ham hisoblashish kerak deb o’ylayman. Alaloqibat, ichki dunyo sizni muvaffaqiyatga nisbatan reaksiyangizni va yashab o’tishingizni hal qiladi.

✈️: Maryam Javlan.

✨Vabi va sabi- alohida ma’nolarga ega so’zlar bo’lib, kelib chiqishi XIII asrlarga taqaladi. Unga ko’ra dunyoning nomukammalligi, kamchiliklarni qabul qila olish, oddiylikda yuksalish va go’zallikni oshirishga qaratilgan yo’nalish.

Yaponlarni turmush-tarzi, o’zini tutishi va qarashlari albatta ularni falsafalariga bog’liq. Butun dunyoni doim Yaponiyaning qanday oyoqqa turib olgani qiziqtiradi. Buning sababi xalqining o’ziga xos fikrlashida ham edi. Ushbu falsafa zazen falsafasidan ilhomlanilgan bo’lib, XV asrlarda yapon zen buddistlari va san’atkorlari tomonidan rivojlantirilgan.

Inson bu falsafadan nima oladi?

♥️O’zgarishlarga moslashish

“Sabi”ning asl ma’nosi aslida eskirishdir. Bu so’z esa yangilanish deya qabul qilinadi. Vaqt davomida o’zgarishlarni qabul qilishingiz, ularga ijobiy qarab, ichki tinchlikda yashashni yo’lga qo’yishingizni bildiradi.

💕O’zini to’liq qabul qilish

Kamchiliklarni bu falsafa to’g’ri baholaydi. Ularni ko’pirtirib, insonni botiniyatini bosimga qo’ymaydi. Bu esa ichki tinchlikni asosidir.

🌱Noaniqlik va xatolar

Nomukammal dunyoni anglash bu- asosiy qoida. Xatolar, muvaffaqiyatsizliklar, o’z yo’li va tajribalarini qadrlashni o’rgatadi.

👑Hissiy muvozanat va minimalizm

“Vabi-sabi” insonni tabiiylikka, oddiylikka va his-tuyg’ularini kuzatib, dunyoni diqqat bilan kuzatishga o’rgatadi. Bu esa odamda hissiylik va yengillikni oshiradi.

🎋Tinchlik va sodda hayot

Bu eng muhim tamoyillaridan biri.
Ichki tinchlik va oddiylik falsafaning eng muhim qismi. Hayotingizdan siz uchun muhim va chalg’ituvchi bo’lgan barcha narsadan voz kechasiz va tozalanasiz. Bu ortiqcha o’y, bosimli savollarni yo’qqa chiqarib:
lahzada yashay olish, ichki tinchlikni ushlash, stressni boshqarish, ruhiy farovonlikni ta’minlaydi.

(c)Maryam Javlan.

Har bitta iroda kuchi energiya sarf qiladi: miyangizni zo’rlayvermang❗️

E’tibor berganmisiz?

📱Mark Zukerberg, Facebook asoschisi, 215 mlrd boylikka ega va u doimo kulrang futbolkada yuradi. Uni bu tanlovi ortida neyropsixologiyani chuqur bir mavzusi yotadi.

Iroda energiya talab qiladi 📈

Bizni har bir ijobiy-salbiy o’ylarimiz, harakatlarimiz, maqsadlarimiz, rejalarimiz va harakatlarimiz energiya sarflanishi hisobiga amalga oshadi. Iroda nafaqat maqsad sari jismoniy harakatlar emas, balki uni jarayonidagi eng mayda detallarda ham o’zini namoyon qiladi.

Bizni shunchaki o’y-hayol deb hisoblagan barcha ichki ovozlarimiz ishlashida iroda kuchini, iroda kuchi esa energiya sarfini talab etadi.

•ertangi kun uchun obraz tanlash?
•qaysi kofedan ta’tib ko’rish?
•bugun uxlash yoki telefon o’ylash?
•yashil chiroq yondi, yo’ldan o’taymi yo o’tmaymi?
•falonchi tug’dimi?
•qo’shnimni hayotida nima yangilik ekan-a?

Bilasizmi, har bir kunlik shunday ichki so’rov va mayda o’ylar ham iroda kuchini sarflaydi. Mana shuni, Mark Zukerberg, boshqa muvaffaqiyat egalari yaxshi tushunadi va hayotida:

•odatlar zanjiri
•miya nazorati
•aniq tuzilgan rejali hayot
•detallarigacha avvaldan o’ylangan qilinishi kerak bo’lgan harakatlar

Kun so’nggida energiyam qolmadi…📉

Biz shunday deymiz. Hatto energiya sarflashga arziydigan hech qanday katta ish qilmagandek ko’rinsa ham.
Yo’q, mana ilmiy fakt:

“Haddan ziyod o’ylanuvchi shaxslar (overthinker) ko’pincha uyquga to’ymaydi va energiyasiz uyg’onadi. Sababi, uyqudan avvalgi jarayon: miyaga katta bosim berib, o’ylash- miyani tun bo’yi to’liq o’chishiga qo’ymaydi. Shu sababli ham aynan overthinkerlarni tushiga mayda detalli muammolari yoki o’ylari kirib chiqaveradi. Tushida ham energiya sarflaydi. Miya uyquda ham ishlab turadi va uyg’onganida quvvat- 0%”

Endi tasavvur qiling, o’zimizni ishontirib yurgan, bosimga ishlaydigan hayollarimiz bizdan qancha energiya so’rib oladi?
Energiyani doimiy noto’g’ri yo’ldagi sarfi: bizni asosiy maqsadlardan uzoqlashtiraveradi. Ulargacha biz o’zimizni charchatib, stressga moyil bo’lib “qizil chiroq”ni yoqib qolaveramiz.

🧠Demak, biz tushunishimiz kerakki: iroda kuchi bu keng mavzu va bizni qamrab olgan. Irodani amalga oshirish uchun asosiy javobgarlik miya qismlariga- prefrontal korteks va limbik sistemaga tegishli. Bular esa albatta samaradorlikni belgilovchi barcha jarayonlarga ham bog’liqligi bor.

Irodani oshirish uchun esa davomiy yengil mashqlar va eng zaruri miya plastisiteti zarur.

🔗Bu neyronlarning o’zgarish qobiliyati bo’lib, irodani charxlovchi omil bu- o’rganish va tadbiq etish. Har bir yangi o’rgangan bilim sizga, neyronlar o’zgarishini miyaning faoliyati oshishi iroda kuchaytirilishiga olib keladi. Undan tashqari energiya managementi: emotsiyalarni nazorat qilish, fikrlarni tartiblash, ijobiy aura yaratish, o’zingizga bo’lgan toksik munosabatni sog’lomlashtirish zarur.

📱:Maryam Javlan