𝐈𝐛𝐫𝐚𝐭𝐥𝐢 𝐬𝐡𝐞'𝐫𝐥𝐚𝗿

​​Fotih Duman – "Men"

Kitob endi ommalashayotgan vaqtda olib qoʻygandim. Uyda ancha vaqt oʻqilmay yotdi. Bu orada esa shu muallifning kitoblari oʻzbek tilida bemaza qovunning urugʻiday koʻpaygandan koʻpayaverdi. Bir necha yil burun Amina Shenlikoʻgʻli kitoblari ham shunday ommalashgandi. Qaysidir kitobi "yegach", adibaning bir-biridan sayoz asarlari kitob rastalarini bosib ketgandi.

Fotih Dumanni oʻzbek oʻquvchisiga aynan "Men" kitobi tanitdi. Shu bois aynan shuni oʻqishga kirishdim. Oʻqiyapman-u, bir asabiylashaman, bir kulgim keladi, bir jahlim chiqadi. Nahot kitobxonlarimizda did shu qadar oʻlik? Nahot diniy fon berilgan har qanday kitobni bizga oʻtkazib yuboraverishadi? Nahot shu qadar yengil adabiyotlardan nariga oʻtolmaymiz?

Ichingizdagi bir ovoz sizga "Bu kitobni aslo oʻqima!" deyayotgan boʻlsa, bilingki, bu ham oʻsha nafsning ovozidir.

Mana shu kirish soʻzining oʻziyoq adibning, asarning saviyasini koʻrsatib turibdi. Hatto umrida roʻshnolik koʻrmagan oʻrtamiyona yozuvchilar ham bunday kulgili chiranishni oʻzlariga ravo koʻrishmaydi. Adashmasam, Mehmet Yildiz degan yana bir chala yozuvchi ham qay biri kitobida shunday degandi "Bu kitobni aslo oʻqimang. Yoʻqsa hayotingiz oʻzgarib ketishi mumkin". Kulguli.

Internet sahifalarida aylanib yuradigan virus xabarlar boʻladi-ku, masalan, "Bugun tunda kuchli radiatsiya boʻlarkan, barcha elektron jihozlarni oʻzingizdan uzoq tuting" va yoki "Hammaga uch milliondan mukofot puli berilarkan, pulni olish uchun link ustiga bosing" kabi. Internet savodxonligi nolda boʻlgan foydalanuvchilargina bu xabarlarga ishonishadi. Yuqoridagi kabi kirish soʻzlarini yozadigan va shu kirish soʻzlariga uchib kitob oʻqiydiganlar esa adabiyot olamidagi besavod kishilardir.

Muallif yozishni bilmaydi. Shu qadar oddiy. Qarshingizda ovozi yoʻq odam qoʻshiq aytsa, yumor hissidan mahrum odam sizni kuldirishga harakat qilsa nimani his qilasiz? Masalan, men xijolat boʻlaman, uning oʻrniga ham uyalib ketaman. Nahot yozishni bilmaydigan odamning kitobini oʻqib shunday hisni tuymaysiz?

Tasvir mahorati yoʻq. Matn ustida ishlanmagan. Keraksiz soʻzlar, takrorlar koʻp. Qahramonlar boʻm-boʻsh. Oʻrta maktabdagi havaskor qalamkashlarning matnlariday odmi, quruq, beoʻxshov. Bitta maqtovli jihati, shu tipdagi boshqa asarlardan farqli oʻlaroq diqqat faqat kishining oʻziga qaratilgan, boshqa din yoki millat vakillariga nisbatan nafrat urugʻlari ekilmagan. Ya'ni muallifning maqsadi yaxshi. Biroq buning oʻzi kamlik qiladi. Men kimgadir yaxshilik qilish uchun oʻz qoʻlim bilan uy qursam, qurilish sohasida noʻnoqligim bois bechoralar shu uyning tagida qolishlari aniq.

Amina Shenlikoʻgʻlining kitoblaridan qaytarganim kabi Fotih Dumanning kitoblarini oʻqimanglar demayman, yoʻq. Qattiq qarshi turadigan darajada emas. Kimdir oʻqib qoʻyib yomon yoʻllarga kirib ketib qolmaydi. Biroq yaxshi kitoblar koʻp-ku, doʻstlar. Qishda yupin kiyingandan qalin kiyingan a'lo boʻlgani kabi, qorin ochganda tuzsiz taomdan koʻra mazali taom yeyish a'lo boʻlgani kabi, ilmsiz odam suhbatidan ilmli odam suhbati a'lo boʻlgani kabi sayoz kitob oʻqigandan badiiyati yuksak asarlarni oʻqigan a'lodir. Yanayam ixtiyoringiz.

@salimov_blogi