Репост из: Iqtisodchi Kundaligi
Koʻpchilik bilsa kerak, texnologik oʻzgarishlar yoki jamiyatdagi mediani oʻzgarishi siyosatga taʼsir qiladi.
Kennedi va Nikson oʻrtasidagi debat — AQShdagi birinchi teledebat deb tarix kitoblariga kiritilgan edi. Toʻrtta teledebat kelgusi prezidentlik debatlari uchun shablonga aylandi va ular televideniyening saylovlarga taʼsir qilish kuchini namoyish etdi. Aynan oʻshanda tashqi koʻrinish prezidentlik kampaniyasining muhim qismi ekanligi koʻringan va televizorda “koʻrinish” siyosatchilar repertuari uchun muhimligini anglashgan. Afsonaga koʻra, Nikson debatga yaxshi tayyorlangan, lekin uni asosiy eshituvchilar audio orqali emas, video orqali koʻrishlari haqida Nikson va uning jamoasi koʻp oʻylashmagan, u xuddi radioga chiqqandek gapirgan. Kennedi esa, bu televideniye boʻlganini bilgan — ekranga qarab gapirgan va potensial saylovchini koʻziga qarab, yuragidan gapirgan, bu narsa unga qoʻl kelgan deyishadi.
Toʻgʻri bundan oldin ham debatlar boʻlgan, eng eʼtiborlisi 1858-yilda ikki boʻlajak prezidentlikka nomzodlar: Avraam Linkoln va Stiven Duglas oʻrtasida llinoydan AQSH Senatiga oʻrin uchun yettita Linkoln-Duglas debatlari edi. Linkoln-Duglas debatlarini 10 000 dan ortiq kishi jonli tinglagan.
Bu istisnolardan tashqari, siyosatchilar oʻz fikrlarini yozma ifoda etishar edi va saylovchilar, qoʻpol qilib aytganda, gazetani oʻqib, xulosa qilishar edi. Shuning uchun ham, deylik, Linkoln paytidagi programma va debatlarda ishlatilgan tilni lingvistik analizi shuni koʻrsatadiki — gap tuzilishi murakkabligi va soʻzlarni qoʻllanilishi universitetdagi aspirantura darajasida edi. Lekin bir yarim asrdan keyin, Makkeyn va Obama debatlaridagi til murakkabligi darajasi 8-sinfga tushgan, Tramp va Klinton debatlaridagi til murakkabligi darajasi esa 5 sinf darajasiga tushgan. Til murakkabligi — nisbatan obyektiv oʻlchov, bu nafaqat qiyin soʻzlarni qoʻllanilishi balki gap tuzilmasini ham oʻz ichiga oladi. Uzunroq gaplar — murakkablikni oshiradi. Qisqa gaplar, yaʼni gapni qisqaligi — soddalikdan dalolat (beshta soʻzli gaplar masalan, Tolstoy kabi bir paragraflik gaplar bu murakkablik).
Nega buni yozyapman, Botir aka kecha yozibdilar, bu yil podkastlar saylovi boʻldi deb. Balki bu Nikson va Kennedi saylovi kabi — yangi davrni boshlanishimi? Podkast yangi TVmi? Tan olish kerak, Tramp podkast uchun ideal mehmon, sodda gapiradi, koʻp gapira oladi, til murakkabligi past. Xuddi Reygan televideniye uchun ideal kandidat edi deb koʻp aytishar edi — boʻyi baland, kasbi akter va kamera ortida umuman hayajonlanmasdan, toʻgʻri qarab gapiradi. Balki shu saylovlar ham kelajakda yangi, “podkastlasha oladigan” prezidentlar saylanishiga olib keladimi? Endi agar shunday boʻlsa, siyosatdagi kandidatlarni boʻyi ahamiyatsiz boʻlib qolishi mumkinmi.
Odatda boʻyi pastroq kandidatlarga amerikaliklar ovoz berishmaydi, chunki debatda boʻyi past koʻrinadi (boʻlajak davlat sekretari — Marko Rubioni masalan Tramp bejizga boʻyi pastligini koʻp taʼkidlamaydi — saylovchilar negadir boʻyi pastlarni yaxshi koʻrishmaydi). Teledebatlar chiqqanidan keyin, AQShda taxminan 180 smdan boʻyi kichikroq prezident boʻlmagan (o'rtacha =186sm), masalan 160 smlik Jeyms Madison — katta ehtimol bilan televideniye erasida saylanmas edi.
Xullas, nimani oʻylayapman, shu podkastlashuv — siyosatni qanday oʻzgartirar ekan. TV oʻzgartirgani aniq. Farqlardan biri shundaki, TVda gaplar qisqa edi, podkastni ahamiyatli tarafi suhbatlar juda uzun. Yana nima farqlar bor ekan-a?
Kennedi va Nikson oʻrtasidagi debat — AQShdagi birinchi teledebat deb tarix kitoblariga kiritilgan edi. Toʻrtta teledebat kelgusi prezidentlik debatlari uchun shablonga aylandi va ular televideniyening saylovlarga taʼsir qilish kuchini namoyish etdi. Aynan oʻshanda tashqi koʻrinish prezidentlik kampaniyasining muhim qismi ekanligi koʻringan va televizorda “koʻrinish” siyosatchilar repertuari uchun muhimligini anglashgan. Afsonaga koʻra, Nikson debatga yaxshi tayyorlangan, lekin uni asosiy eshituvchilar audio orqali emas, video orqali koʻrishlari haqida Nikson va uning jamoasi koʻp oʻylashmagan, u xuddi radioga chiqqandek gapirgan. Kennedi esa, bu televideniye boʻlganini bilgan — ekranga qarab gapirgan va potensial saylovchini koʻziga qarab, yuragidan gapirgan, bu narsa unga qoʻl kelgan deyishadi.
Toʻgʻri bundan oldin ham debatlar boʻlgan, eng eʼtiborlisi 1858-yilda ikki boʻlajak prezidentlikka nomzodlar: Avraam Linkoln va Stiven Duglas oʻrtasida llinoydan AQSH Senatiga oʻrin uchun yettita Linkoln-Duglas debatlari edi. Linkoln-Duglas debatlarini 10 000 dan ortiq kishi jonli tinglagan.
Bu istisnolardan tashqari, siyosatchilar oʻz fikrlarini yozma ifoda etishar edi va saylovchilar, qoʻpol qilib aytganda, gazetani oʻqib, xulosa qilishar edi. Shuning uchun ham, deylik, Linkoln paytidagi programma va debatlarda ishlatilgan tilni lingvistik analizi shuni koʻrsatadiki — gap tuzilishi murakkabligi va soʻzlarni qoʻllanilishi universitetdagi aspirantura darajasida edi. Lekin bir yarim asrdan keyin, Makkeyn va Obama debatlaridagi til murakkabligi darajasi 8-sinfga tushgan, Tramp va Klinton debatlaridagi til murakkabligi darajasi esa 5 sinf darajasiga tushgan. Til murakkabligi — nisbatan obyektiv oʻlchov, bu nafaqat qiyin soʻzlarni qoʻllanilishi balki gap tuzilmasini ham oʻz ichiga oladi. Uzunroq gaplar — murakkablikni oshiradi. Qisqa gaplar, yaʼni gapni qisqaligi — soddalikdan dalolat (beshta soʻzli gaplar masalan, Tolstoy kabi bir paragraflik gaplar bu murakkablik).
Nega buni yozyapman, Botir aka kecha yozibdilar, bu yil podkastlar saylovi boʻldi deb. Balki bu Nikson va Kennedi saylovi kabi — yangi davrni boshlanishimi? Podkast yangi TVmi? Tan olish kerak, Tramp podkast uchun ideal mehmon, sodda gapiradi, koʻp gapira oladi, til murakkabligi past. Xuddi Reygan televideniye uchun ideal kandidat edi deb koʻp aytishar edi — boʻyi baland, kasbi akter va kamera ortida umuman hayajonlanmasdan, toʻgʻri qarab gapiradi. Balki shu saylovlar ham kelajakda yangi, “podkastlasha oladigan” prezidentlar saylanishiga olib keladimi? Endi agar shunday boʻlsa, siyosatdagi kandidatlarni boʻyi ahamiyatsiz boʻlib qolishi mumkinmi.
Odatda boʻyi pastroq kandidatlarga amerikaliklar ovoz berishmaydi, chunki debatda boʻyi past koʻrinadi (boʻlajak davlat sekretari — Marko Rubioni masalan Tramp bejizga boʻyi pastligini koʻp taʼkidlamaydi — saylovchilar negadir boʻyi pastlarni yaxshi koʻrishmaydi). Teledebatlar chiqqanidan keyin, AQShda taxminan 180 smdan boʻyi kichikroq prezident boʻlmagan (o'rtacha =186sm), masalan 160 smlik Jeyms Madison — katta ehtimol bilan televideniye erasida saylanmas edi.
Xullas, nimani oʻylayapman, shu podkastlashuv — siyosatni qanday oʻzgartirar ekan. TV oʻzgartirgani aniq. Farqlardan biri shundaki, TVda gaplar qisqa edi, podkastni ahamiyatli tarafi suhbatlar juda uzun. Yana nima farqlar bor ekan-a?