Jamiyatimizda o’z salomatligiga e’tibor berish sekinlik bilan bo’lsada rivojlanmoqda. Tog’larga chiqishlar ko’paymoqda, yugurish bilan shug’ullanayotganlar ko’paymoqda. Bu quvonarli.
Shu o’rinda yugurish bilan shug’ullanishdan asosiy maqsadimiz nima ekanligini aniqlab olishimiz zarur. Boshqalar yugurayotgani uchunmi yoki salomatligimizdagi uzoq muddatli foydasi uchunmi?
Maqsadimiz qay biri bo’lsada bu post yugurishda e’tibor berish zarur bo’lgan bir tamoyil haqida.
Uning nomi progressiv yuklama - ya’ni yugurishda ortib boruvchi jismoniy yuklama.
Yugurishda mana shu yuklama bu masofa yoki tezlik yoki ikkisini qo’shilmasi bo’lishi mumkin.
Oddiyroq bo’lishi uchun faqat masofani misol qilib olaylik. Oldin hech qachon yugurmagan inson yugurishni boshladi, 1-2km yugurdi. Endi shuni birdaniga 15km ga chiqarsa bu yuklama birnadiga oshib ketgan bo’ladi.
Bir-ikki marta qilsaku bilinmasligi mumkin, ammo bu ish davomiy bo’ladigan bo’lsa u insonda jarohat xavfi o’ta oshib ketadi. Jarohat olishga arzimaydi bunday harakatlar. 3-4 marta qattiq kuch berib ishlagandan keyin jarohat olishi 4-5 oy yugura olmay qoladi. Yutqazish katta bunda. Haddan tashqari shug’ullanish immunitetni tushishiga olib keladi. Inson ko’p kasal bo’ladi, uyqusi, ishtaxasi buziladi. Asabiy bo’lib qoladi.
Huddi bir mashinani birinchi ”skorostdan” birdaniga to’rtinchi ”skorostga” olsa motor dodlab qolganidek inson tanasi ham dodlab qoladi.
Shuning uchun bunday muammoni oldini olishda tavsiya etiladigan qoida bor.
10% qoidasi. Bu bir haftalik masofani 10% dan oshirmaslik. Aytaylik bu hafta 10km yugurilgan bo’lsa yanagi hafta 11km yugurish. Bunda tabiiyki bir xil tezlik nazarda tutilgan. 10km masofani sekin yugurish bilan tez yugurish tanaga butunlay farqli yuklama beradi. Bu yuklama inson o’tmishiga va hozirgi jismoniy holatiga qarab farq qilishi mumkin. Tajribali trener buni to’g’ri aniqlay oladi.
99% insonda tajribali trener yo’q. Ular nima qilishi kerak? Ular qanday tezlikda yugurishini qanday aniqlaydi?
Bir necha yo’li bor. Eng oson yo’li yugurib ketayotganimizda ovoz chiqarib
bir nafasda 1001, 1002, 1003, 1004, 1005, 1006 deb sanay olishimiz. Agar ovoz chiqarib bir nafasda sanay olmasak demak keragidan ortiq tez yuguryapmiz. Sekinlashish kerak. Ko’pchilik uchun bu o’ta-o’ta sekindek tuyuladi. Ayrimlar tez yurganda ham buni eplay olmasligi mumkin. Sanay oladigan darajadan boshlash kerak. Zerikarli bo’lsada davomiy bo’ladigan bo’lsa tezlik ortishi kafolatlangan.
Zerikarli bu, ammo foydasi o’ta katta. Bunday ”gapira olish” tezligida yugura olish foydasi qayta-qayta ilmiy isbotlangan usul. Tana uchun eng foydali tezlik mana shu. Bu tezlik yurak urishni 2-zonasiga to’g’ri keladi.
Dunyodagi eng top yuguruvchilaru velosipedchi sportchilari yillik mashg’ulot hajmini 80-90% qismini 2-zonada bajaradi. Farqi shuki ular tez. Ammo ular o’sha baland tezlikda ketayotib ham 1001…1006 deb sanay olishadi.
Kipchoge, Pogacar, Kilian, KB, barcha-barchasi 80-90% vaqtini 2-zonada sarflaydi.
Ularning barchasi progressiv yuklama tamoyili bilan yillar davomida ishlab kelayotgan sportchilar.
Mana shu ikkita narsaga e’tibor bersak, yugurishimiz foydali va davomli bo’ladi.
Sekin yugurgan uzoqqa boradi, azizlar!
Bek Olimjon11.01.25
Norvegiya
