Gramofon — gramplastinkaga yozilgan tovushni qayta eshittiruvchi apparat bo'lib, uning nomi yunoncha "gramma" (yozuv) va "phone" (tovush) so'zlaridan kelib chiqqan.

1877-yilda fransuz shoiri Sharl Kro (Charles Cros) ilk gramofon qurilmasining tavsifini Frantsiya Fanlar akademiyasiga taqdim etdi. Ushbu qurilma "fonograf" yoki "sovush yozuvchi" deb nomlandi. Qurilmaning qiziqarli jihati shundaki, uni bir-biridan mustaqil ravishda ikki kishi — Sharl Kro va Tomas Edison kashf etishgan. Keyinchalik, Emil Berliner fonografni takomillashtirib, silindrlar o'rniga disklarni qo'llashni taklif qildi va 1887-yil 26-sentabrda ushbu yangi kashfiyot "gramofon" nomi bilan patentlandi. O'zbekistonda ham gramofon va patefonlar keng tarqalgan bo'lib, ular orqali mashhur o'zbek xonandalari va sozandalari ijrolari yozib olingan. Masalan, 1909-yilda grammofon kompaniyasining O'rta Osiyo va Kavkazga tashrifi davomida 48 ta musiqa namunasi yozib olingan.
Chirchiq shahar tarixi muzeyidan ham XIX asrga oid gramafon o’rin olgan.