Xojiakbar Xamdamov | Grafik dizayner

Zerikishning ahamiyati

Zerikkan odamdan kreativ g'oyalar chiqishi, hayr-ehson qilishga intilishi zerikmagan odamdan ko'ra yuqoriroq bo'larkan. Zerikish ko'pchilikni nazarida salbiy holatdek qaraladi. Aslida esa zerikish bu muhim va foydali psixologik jarayon. Quyidagi videoda bu haqda batafsil yoritilgan.

👉 https://youtu.be/LKPwKFigF8U?si=oPrY7a1kGWDfXCas

PS: Bu video chiqqan paytda hali TikTok ommalashmagan edi. Bu faktor videoning ahamiyatini yanada oshiradi.

@xojiakbarxamdamov

Biznes atmosfera va media soha

Kichik biznes uchun sharoit qanchalik yaxshi bo'lsa, media soha ham shunga yarasha o'sadi. Biznesga eng katta yordam esa soliqlarni va qog'ozbozlikni kamaytirish orqali bo'ladi albatta. Iqtisodchi Behzod Hoshimovni NQE podkastida aytishicha bizda soliqlar hali ham juda baland. Boshqa davlatlarga qiyoslasa ozdek tuyulishi mumkin lekin boshqa davlatlarni iqtisodiyoti ham biznikidan necha o'n barobar katta.

Dizayn, marketing, PR, videografiya sohalari ishlab chiqarish, ta'lim, xizmat ko'rsatish sohalariga chambarchas bog'liq. Ularda raqobat qanchalik baland, yangi firmalar ko'p bo'lsa media sohasiga ham talab shuncha ortadi. Oxirgi paytlarda kichik biznes ayniqsa chakana savdo va ulgurji savdolar tushdi. Buni huvullab qolgan bozorlardan ham ko'rdik. Asosiy sabab qilinib marketpleyslarning ommalashishi deb aytishdi. Ammo bu yagona sabab deb o'ylamayman. Chunki marketpleyslarda narxlar bozordagi narxdan baland.

Tipografiyada ishlaganim uchun ham mijozlar bilan gaplashib iqtisodiyot qanday ketayotganini bilishim mumkin. Oxirgi paytda mijozlar soni kamaygan. Ba'zi mijozlar boshqa soxalarga o'tib ketishi, uzoq vaqt qarzlarini yopa olmasliklari tez-tez takrorlanib turibdi.

Bozorlar yurishib qolishiga umid qilamiz. Shunda dizaynerlarda ham ish bo'ladi.

@xojiakbarxamdamov

Tipografiyada bosish xonasi

Boshqa jarayonlarni ham qilamizmi?

@xojiakbarxamdamov

China > USA

Yilning eng yaxshi o’yini: Black Myth: Wukong, eng yirik elektromobil ishlab chiqaruvchi: BYD, smarphone bozori top 10ta ishlab chiqaruvchilari barchasi Xitoy brendlari va nihoyat eng kuchli sun’iy intellekt: Deep Seek.

Yuqoridan ko’rinib turipdiki AQSh gegemonligining tugashi yaqin ekanligi borgan sari ayonlashib bormoqda. AQSh oldinda qolish uchun qo’lidan kelgan har narsa qilib ko’ryapti: chip ishlab chiqarishni AQShga qaytarish, Xitoyga chiplarni sotishni taqiqlash, Xitoy atrofida xarbiy bazalarni ko’paytirish va hokazo.

Xitoy kabi marrani kattaroq olish kerak ekan. Xitoy AQShni ortta qoldiradi deb 10 yil avval aytsa hech kim ishonmas edi. Bugun bu haqiqat.

@xojiakbarxamdamov

Tipografiya mijozlarining o'yinlari

Tipografiyada ham qiziq voqealar ko'p bo'lib turadi. Siz tipografiyada nafaqat dizayner sifatida balki biznesmen, ish boshqarish sohasida ham qimmatli tajribalar orttirishingiz mumkin. Ushbu postda asosan ishlab chiqarish sohasida faoliyat olib boradigan biznesmenlar tipografiyalar bilan qiladigan o'yinlari haqida yozmoqchiman.

Ishlab chiqarish va tipografiya sohasiga nasiya savdo tushunchasi begona emas. Ko'p yirik BAQ (bioaktiv qo'shimcha) ishlab chiqaruvchilari, sut mahsulotlari ishlab chiqaruvchilari katta partiyada tipografiyadan mahsulot chiqartirishadi va uni qisman to'laydi. U partiya mahsulot tugaydi va mijoz kelib yana tipografiyaga katta miqdorda buyurtma beradi. Bu safar ham u 2-partiya uchun yana qisman to'lov qiladi va mijozning qarzi endi 2 barobar oshadi. Chunki o'tgan safargi qarzni yopgani yo'q. Bu holat yil davomida takrorlanadi va yil oxiriga kelib bu summa juda kattalashib ketadi. Endi tipografiya qarzini talab qilishni boshlaydi. Keyingi safar mijoz kelganida tipografiya avvalgi qarzlarni yopishni so'rasa mijoz qop-qop va'dalar berib ketadi. Keyin nima qiladi deb o'ylaysiz?! U qarzini qaytaradimi? Yo'q albatta. U boshqa tipografiyaga boradi. U yerdan ham qarz bo'ladi. Imkoniyati yetadigan barcha tipografiyalarda ushbu sxemani qo'llaydi va qutulib ketaman deb o'ylaydi.

Lekin buzoqning yugurgani somonxonagacha. Tipografiyalar ham tugaydi bir kun. Shunda u birinchi tipograifyaga boradi va u yerdagi qarzini to'laydi. Ishonchga qaytdim deydi va u yerndan yana qarz bo'ladi va u 2-qarz bo'lgan tipografiyaga boradi. Birinchi tipografiya bilan bo'lgan holat bu yerda va nechta tipografiya bilan ishlasa hammasi bilan sodir bo'ladi. Shunday qilib biznesmen tipograifiyalarni o'yin qilyapman deb o'ynata veradi.

Ho'sh nega tipografiya bu sxemani bila turib hech narsa qilmaydi? Aslida qila oladi va qiladi. Ko'p tipografiyalar dizayn fayllarini, pichoqlarni o'zidan tashqariga chiqarmaydi. Bundan tashqari mas'uliyatli va ishonchli mijozlar ham bor. Tipografiyalar orasida raqobat kuchli va ular mijozlarni saqlab qolishni hohlaydi hatto shu sxemani bila turib. Shuning uchun ular nasiya savdoga limit qo'yadi va limitdan oshgan mijozlardan yangi buyurtma olmaydi.

Bu hali boshlanishi. Bunaqa o'yinlar ko'p. Har birini tushuntirib, yozib chiqqani bitta post yetarli emas. Dizaynerlarga to'g'ridan-to'g'ri aloqasi yo'q lekin buni bilib qo'yish zarar qilmaydi.

@xojiakbarxamdamov

Bugun 21:30 da vebinar! Hammani kutaman. Yoddan chiqmasin!

@xojiakbarxamdamov

Zoomerlar yoxud Gen Z haqida (1997-2012)

Ushbu avlod haqida ko'plab qiziq maqolalar o'qib qolaman. Balkim o'zim ham shu avlod vakili bo'lganim uchundir. Ushbu maqolalar so'rovnomalar natijalariga asoslanib yoziladi. Bunday so'rovnomalar esa asosan rivojlangan davlatlar, misol uchun AQShda o'tkaziladi.

Yaqinda zoomerlar ish beruvchilar bilan bo'ladigan suhbatga ota-onalari bilan borayotgani haqida maqolalar chiqdi. Ko'pincha bunday maqolalar kattaroq avlod auditoriyasiga yo'nalgan bo'ladi. Chunki huddi shunday maqolalarni milleniallar haqida ham yozishgan. O'zi kattaroq avlodlar doim o'zidan keyingi avlodlarni dangasalikda, omadsizlikda ayblash g'arbda ham sharqda ham bir xil ekan. O'zingiz eslab ko'ring yoshi kattalardan "Bizni paytda..." degan gapni necha marta eshitgansiz?

Ha zoomerlar psixologik nuqtai nazardan avvalgi avlodlardan zaifroq bo'lishi mumkin, boshqa kamchiliklarga ham ega lekin ular avvalgi avlodlar duch kelmagan qiyinchiliklarni boshidan kechirmoqda. Zoomerlar boomerlardan ko'ra ko'proq o'zligini anglagan avlod. Yagona misol AQShdagi TikTokning taqiqlanishi. O'zingizda ham taxminlar, fikrlar bo'lishi mumkin lekin buning asl sababi qonun chiqaruvchi organdagilar va ularga amal qilishi kerak bo'lgan aholining yoshida deb hisoblayman. Statistikaga ko'ra AQSh kongressi va senatidagilarning o'rtacha yoshi 70dan ortiq. AQShning yoshi katta aholisi Falastindagi genotsidni ham tan olishmaydi. TikTok esa zoomerlarning ko’zini ochdi.

Bundan tashqari, zoomerlar ish joyida g’iybat qilishdan va o’z hayotini hamkasblariga ochiqlashdan o’zini olib qochar ekan. Sabab oddiy: ish o’rinlari uchun raqobat kuchli va zaif tomonlarini hamkasblariga ochiqlash ularga zarar keltiradi. Ular buni juda erta anglab yetishgan. Bu hali hammasi emas, ular sun’iy intellekt bilan ham raqobatlashishiga to’g’ri kelishi mumkin.

Juda qiziq vaziyat va zamon. Hozir boomerlar zoomerlarga qanday ta’rif bergan taqdirda ham vaqtlar o’tib haqiqiy ta’rif va bahoni tarix beradi. O’zbekistonda ham shunday so’rovnomalar, izlanishlar bo’lishiga umid qilib qolaman.

@xojiakbarxamdamov

NVIDIA vs WeWork

Ish joyingizni to'g'ri tanlash umringizni kutilmagan darajada yaxshilashi yoki uni hazon qilishi mumkin. Ushbu ikki kompaniya bunga yaqqol misol.

Oxirgi surishtiruvlarga qaraganda NVIDIA kompaniyasining 78% ishchilari dollarlik millioner, har ikki ishchidan bittasi esa o'rtacha $25 million dollardan ortiq boylikka ega. Bunga sabab oxrigi yillarda NVIDIA kompaniyasi sun'iy intellekt bilan bog'liq eng muhim o'yinchiga aylana oldi. Ular sun'iy intellekt sohasi kunning muhim mavzusiga aylana olishini bir necha yil avval bashorat qilishgandi va bu yo'lda video kartalar muhim rol o'ynashini bilgan holda biznes strategiyalarini tuzishdi. Ular haq bo'lib chiqdi va kompaniya aksiyalar narxi osmonga chiqib ketdi. AQShda ko'plab kompaniyalar o'z ishchilariga rag'bat sifatida va aksiyalarining qadrini oshirish uchun o'z ishchilariga yangi aksiyalaridan beradi. Shuning uchun hozir kompaniya ishchilarida yuqori qiymatga ega aksiyalar mavjud. Lekin bu bir vaqtning o'zida ham yutuq, ham qusur deganidir. Iqtisodchilar kompaniya ishchilarini "oltin kishanlar"da deb atashmoqda. Chunki ular millioner bo'lishiga qaramasdan kuniga 12 soat va haftasiga 7 kun rejimida ishlashmoqda.

Aksincha, WeWork esa haqiqiy afera hikoyasi. Ular kovorking startapi sifatida bozorga chiqishadi va tez orada katta o'sishga erishadi. Lekin bu o'sish haqiqiy bo'lmagan. Bunda venchur kapitalistlardan olingan investitsiyalarning barchasi kengayish uchun sarflangan. Startapdagi ishchilarga esa oylik yoki pul rag'bat berish o'rniga kompaniya aksiyalarini bergan. Agar kompaniya omadli IPO qilganida bu aksiyalar o'zini oqlagan bo'lar edi. Ammo unday bo'lmaydi. WeWork boshqaruvchisining o'jarligi sabab kompaniya foydali biznesga aylana olmaydi va haqiqiy iqtisodiy pufakchaga ayalanadi. Buni tushungan direktorlar kengashi boshqaruvchini chetlashtiradi va vaziyatni o'z qoliga olishga urinadi. Oqibatda esa boshqaruvchi chetlashtirilganligi uchun katta miqdorda kompensatsiya olib kompaniyadan bo'shaydi. IPO ham bo'lmaydi. Bir necha yil tekinga ishlagan minglab insonlar aldangan bo'lib chiqadi. Kompaniya yopiladi. Investorlar puliga, ishchilar esa qilgan mehnatiga va umriga kuyadi. Bu yerda yagona g'olib boshqaruvchi bo'lib chiqadi.

Shuning uchun to'g'ri kompaniya tanlay olish muhim. Ertaga bu kompaniya sizga rag'bat va boylik olib kelishi yoki umringizni behuda o'tishiga sababchi bo'lishi mumkin.

@xojiakbarxamdamov

Deadline yordam emas, stress bersa...

Odatda biror narsani qilishga qaror qilsam shuni amalga oshish ehtimolini oshirish uchun dedlayn qo'yaman va bu odatda yordam beradi. Lekin o'tgan yil oxirida buning aksi bo'ldi.

Oktabr oyida "Packaging design" kitobini boshladim va dedlayn qilib yil oxirini ya'ni 31 Dekabr qilib qo'ydim. Lekin kitob katta, 400 betdan ko'proq. Shunda hisobim bo'yicha +-60 kun ichida har kuni 10 betdan o'qishim kerak edi. Ammo...

Ammo o'sha payt vaqt o'ta tez o'tayorgandek tuyulaverdi va ichimda yangi yilgacha kitobni tugata olmayman degan qo'rquv paydo bo'ldi. Bu ong ostiga prokrastinatsiya uchun tayyor baxona bo'ldi va Noyabr ichi umuman o'qimadim.

Qarasam umuman o'qimayapman, qo'lim kitobga bormayapti va prokratsinatsiyani to'xtatish yo'lini topishim kerak. O'ylab qarasam sabab bu dedlayn ekan. Demak sababni bartaraf qilsam asoratlar ham o'z o'zidan yo'qoladi.

Dedlaynni olib tashlaganimdan beri kitobni deyarli yarmini o'qib bo'ldim. Lekin hali ham tugatganim yo'q.

Bu kichik g'alabalardan biri haqida qisqacha edi.

@xojiakbarxamdamov

Houston we got lift off! 🚀

Vebinarga kelgan barchaga rahmat. Vebinar foydali va manfaatli bo'ldi degan umiddaman. Vebinarda ko'rilgan fayllarni kanal chatiga tashlab qo'yaman. Ko'rib keyinchalik foydalansangiz ham bo'ladi.

Chat: https://t.me/+xU66uP3965dlMWIy

@xojiakbarxamdamov

Logoga qanday narx belgilash kerak?

Bu savolga qisqa va lo’nda javob yo’q. Har qalay shu vaqtgacha qisqa javob bergan insonni na hayotda va na internetda uchratmadim. Ammo bu savolga javob topishda quyidagi faktorlarni va senariylarni inobatga olsangiz ishingiz osonlashishiga aminman.

Logo bu mahsulot emas.

Odatda ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan sohalarda mahsulotning narxini belgilash oson: harajatlar+foyda = narx . Lekin dizayn sohasi xizmat ko’rsatish turiga kirar ekan siz o’zingiz bosib o’tgan yo’l, umringiz, sohani egallash uchun ketkazgan harajatlaringizni inobatga olishingiz zarur.

Scam vs Value

Albatta sizda yuqori narx belgilashga haqqingiz bor. Bu haqda bu yerda yozganman. Lekin masalaning yana bir tarafi ham bor. Siz berayotgan value (qiymat) narxga to’g’ri proporsional va aksincha shishirilgan qiymatsiz xizmat esa narxga teskari proporsional. Shunday ekan o’z mijozlaringizni scam (o’marish) qilishdan tiyilishni bilishingiz zarur. Ya’ni agar 2 yillik tajribangiz bo’lsa 10yillik dizayner narxlarini qo’ymaganiz maqul.

Kim riskni o’z bo’yniga olmoqda?

Quyidagi 2 senariyni ko’z oldingizga keltiring.
A) Siz 5 yillik tajribaga ega frilanser dizaynersiz va sizga nomdor brend aloqaga chiqib ular rebranding qilishni hohlashayotganini bildirayapti.
B) Siz 10 yillik dizaynersiz va sizda brending uchun to’liq jamoa bor. Sizni dizayn sohasida yaxshi yig’gan reputatsiyangiz ham bor. Sizga yosh tadbirkor o’z brendini qurishda yordam so’rab murojat qildi.

Shu ikki holatda qaysi taraflar bo’yniga ko’proq riskni olayapti? A variantda albatta nomdor brend, B variantda esa nomdor dizayner. Ho’sh bu nimani anglatadi? Risk kimning bo’yniga ko’proq tushsa muzokara paytida o’shaning qo’li balandroq bo’ladi. Bu ingliz tilida Power dynamics deyiladi.

Bonus: https://youtu.be/RKXZ7t_RiOE

Yuqorida berilgan ma’lumotlar foydali bo’lgan bo’lsa uni dizayner tanishlaringiz bilan bo’lishing!

@xojiakbarxamdamov