Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

Гео и язык канала: Узбекистан, Узбекский

Категория: Лингвистика

Ушбу каналда ўзбек тилида кўпчилик йўл қўядиган турли хатоликлар ва уларни бартараф қилиш ҳақида сўз боради.
Лотин алифбосида: @xatoliklar_lotin
Имло бўйича саволлар: @xatoliklarbot
Админ: @nuqtavergul
Моддий қўллаб-қувватлаш: t.me/xatoliklar/1059

Связанные каналы | Похожие каналы

Гео и язык канала

Узбекистан, Узбекский

Категория

Лингвистика

Статистика

Избранное

Фильтр публикаций

Скрывать удаленные

Скрывать репосты

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

18 Apr, 10:03

Kurer, atele, bulon... ёхуд яна кирилл/лотин муаммоси ҳақида

Хабарингиз бор, ўзбек лотин ёзувида кириллда мавжуд бўлган айрим ҳарф ва белгилар бекор қилинган. Шулардан бири Ь (юмшатиш белгиси)дир. Бу белги ўзбек лотин ёзувида йўқ. Умуман йўқ! Лекин ўзбек кирилл алифбосидаги юмшатиш белгили сўзлар имло луғатларидан чиқариб ташланмаган, халқ истеъмолида бор, бугунги кунда ҳам қўлланиб келмоқда. Унда муаммо нимада?

Гап шундаки, охирги пайтларда таркибида юмшатиш белгиси бўлган сўзлар лотин алифбосига транслитерация қилинганда ўз-ўзидан усиз ёзилмоқда ва шу сабабли товушларнинг фонетик жиҳати эътиборсиз қолдирилмоқда. Шунчаки техник ижро бор, лекин фонетикага қаралмаяпти. Бу эса сўзнинг семантик хусусиятининг йўқолишига олиб келмоқда.

Мисолларга ўтамиз. Ўзбек тилида АТЕЛЬЕ, КУРЬЕР, БУЛЬОН каби ўзлашма сўзлар бор. Улар асли Европа тилларига хос бўлса-да, бизга рус тили орқали ўзлаштирилган. Афтидан, кирилл алифбосида ёзилишида муаммо йўқдек. Сўзни таниган инсон уни муаммосиз ўқий олади.

Энди бу сўзларни лотин алифбосида ёзилишига эътиборни қаратамиз. Ўзбек лотин ёзувида Ь белгиси йўқлиги боис, улар ATELE, KURER, BULON кўринишини олмоқда. Бу каби ҳолатлар хусусий эълонларда, рекламаларда, Telegram каналларидаги ёзувларда кўп учрамоқда. Сабаби ҳам оддийдек: лотин алифбосида Ь учун алоҳида белги йўқ.

Афсуски, юқорида айтганимиздек, бу каби сўзлардаги товушларнинг фонетик хусусияти эътиборга олинмаяпти. Яъни АТЕЛЬЕ, КУРЬЕР, БУЛЬОН сўзларида Ь дан кейин ёлашган унли товуш келган. Ахир ўқиганда ҳам шуни эътиборга олиб талаффуз қиламиз. Лотин ёзувида Ь нинг автоматик тушиб қолиши эса бу ҳодисани йўққа чиқаради. Эътибор беринг: ATELE — АТЕЛЕ , KURER — КУРЕР, BULON — БУЛОН тарзида ўқилади. Ғалати ва тушунарсиз. Тўғрими?

Ўзбек тилшунослари бундай ҳолатларни ҳисобга олишган. 2013, 2022, 2023 йилларда чоп этилган лотин ёзувидаги имло луғатларида бу сўзлар ATELYE, KURYER, BULYON шаклида берилган. Бу энг оптимал ва тўғри ечимдир. Яъни уларда товушларнинг фонетик хусусияти — юмшоқ ундошдан кейин келган ёлашган унлилар сақлаб қолинган. Биз келтирган мисоллар эса таркибида юмшатиш белгиси бор сўзларни ўзбек лотин ёзувида акс эттиришда эътиборли бўлишга чақиради.

Демак:
ATELE ❌
ATELYE ✅

KURER ❌
KURYER ✅

BULON ❌
BULYON ✅

@xatoliklar

3.4k 0 10 10 91

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

15 Apr, 18:13

Финляндия ва Финландия масаласи бўйича ҳамкасбим Ориф ака мақола ёзибдилар. Ўзбек тили руҳияти ва талаффузига яқинроғи Финландия деган фикрни илгари сурганлар.

Ҳаммаси манбаларга бориб тақаляпти. Жой номлари ва ўзлашма сўзлар имлоси бўйича ишлар бизда анча орқада қолган. Манбаларни яратиш ва янгилашга бюджет ажратиб туриш керак, бир марта эмас — доимий равишда.

@xatoliklar

5.4k 0 3 32 87

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

15 Apr, 18:05

Репост из: Orif Tolib

Finlyandiya emas, Finlandiya

Shu mavzuda yozish rejasi anchadan beri bor edi. Lekin vaqt-imkon boʻlmayotgandi. @xatoliklar kanali mavzuga oid maqola eʼlon qilib qoldi. Biroq undagi fikrlar men aytmoqchi boʻlganlarga qarama-qarshi edi. Kanal rahbari bilan maslahatlashib, shu mavzuda post eʼlon qilishga qaror qildim.

Yuqorida tilga olingan maqolada Finlyandiya shaklida yozishga Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-yil) va Dunyoning siyosiy xaritasi (2020-yil) asos qilib olingan. Biroq bu ikki manbada joy nomlarini yozish bilan bogʻliq xatolar yetarlicha topiladi. Ishonmasangiz, oddiy Nyu York shahri nomi qanday yozilganiga bir qarang.

Oʻzbek tili – mustaqil til. Postda aytilganidek, boshqalardan “koʻchirishimiz yoki ularga yaqinlashtirishimiz kerak degan talab ham, qoida ham yoʻq”. Bizda joy nomlarini ruschadan koʻchirib qoʻya qolish odat tusiga kirgan. Finlyandiya bilan ham xuddi shu holat. Iye, toʻxta, axir Shotlandiya, Hollandiya, Grenlandiya, Islandiya, Yangi Zelandiya kabi nomlarda -landiya boʻladi, nega Finlandiyaga kelganda -lyandiya deyishim kerak degan savol qoʻyilmaydi.

Ruschada “yumshoq” a ga yaqin tovushni ifodalash uchun ya yozish oʻrinlidir, lekin oʻzbekchada bunga mutlaqo ehtiyoj yoʻq. Boshqalari qatori bu yerda ham -landiya shaklini qoʻllash toʻgʻri va mantiqli boʻladi.

🟢 Bir-ikkita postsovet oʻlkasini aytmasa, aksariyat turkiy tillarda mamlakat nomi Finlandiya shakliga ega.

Albatta, Finlyandiya shaklida yozuvchilarni shunchaki ayblash ham oʻrinsiz. Chunki ular aniq manbaga tayanyapti. Finlandiya variantida esa faqat mantiq, oʻzbek tili xususiyatini asos qilib olyapmiz. Demak, birinchi oʻrinda tayaniladigan manbalarni oʻzgartirish kerak. Joy nomlari lugʻati oʻzbek tili uchun juda zarurligini yana bir marta takrorlashga toʻgʻri keladi.

🤝 Aytgancha, oʻzbek tilidagi yirik axborot sayti – kun.uz toponimni Finlandiya shaklida qoʻllaydi. “Kun” boshqa joy nomlarini ham imkon qadar oʻzbekchaga yoki asliga mos yozyapti. Nashrning bu tutumini qoʻllab-quvvatlayman.

📌 Demak:

Finlandiya ✅
Finlyandiya ❌

@oriftolib

4.6k 0 9 40 71

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

13 Apr, 14:10

Менталитет аслидек ёзиляптими? Телевидениеда муҳаррирлар ишлаяптими?
Масъуллар қаёққа қараяпти?

Минталитет | Mintalitet ❌
Менталитет | Mentalitet ✅

*Расм обуначиларимиздан

@xatoliklar

7.2k 1 25 41 201

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

10 Apr, 05:34

Кун сўзи

Хайит | Xayit ❌
Ҳайит | Hayit ✅

Рамазон ҳайит | Ramazon hayit ❌
Рамазон ҳайити | Ramazon hayiti ✅

Барчамизга байрам муборак бўлсин!

@xatoliklar

9.4k 0 20 26 230

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

9 Apr, 08:01

Ростини айтинг, "зонаси"ми ёки "зўнаси"? 🤔

Зўна | Zo‘na ❌
Зона | Zona ✅

*Расм обуначиларимиздан

@xatoliklar

9.7k 0 25 37 201

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

7 Apr, 02:07

Репост из: Абдуазим Аҳрор (Рустамхўжаев)

Яқинда копирайтинг оламида катта бир янгилик бўлади. Ҳозирча тафсилотларини очиқлай олмайман, лекин расмга қараб, дастлабки хулосаларни қилишингиз мумкин.

Нима дейсиз?

@Abduazim_uz

10.8k 0 6 13 84

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

5 Apr, 16:16

«ФИНЛЯНДИЯ»ми ёки «ФИНЛАНДИЯ»?

Кейинги пайтларда ўзбек тилида фаолият юритувчи сайтлар, блогерлар бу давлат номини Финландия/ Finlandiya шаклида ёзмоқда. Бу одат оддий фойдаланувчиларга ҳам юқди ва бундай ёзиш аста-секин урфга айланди.

Бу тўғрими?
Финландия/Finlandiya тарафдорлари таянадиган бир баҳона бор: давлат номи инглиз тилида Finland деб ёзилади. Талаффузда Финлэнд деб айтилади. Бу инглиз тили, дўстлар. Давлатлар имлосини инглизлардан кўчиришимиз ёки уларга яқинлаштиришимиз керак деган талаб ҳам, қоида ҳам йўқ. Ўзбек тилидаги илмий манбаларга қараймиз.

Ўзбекистон миллий энциклопедияси (2000 йил): ФИНЛЯНДИЯ.
Дунёнинг сиёсий харитаси (2020 йил): FINLYANDIYA.

Шундай экан, бу ном ўзбек тилида Финляндия/Finlyandiya шаклида ёзилиши тўғри бўлади.

Ва охиргиси: имлода кимнингдир шахсий қараши, приоритетига эмас, балки асосли манбаларга таяниш мақсадга мувофиқ. Энг оқилона йўл ҳам шу.

Демак:
Финландия / Finlandiya ❌
Финляндия / Finlyandiya ✅

@xatoliklar

12k 1 33 96 204

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

5 Apr, 02:17

Қай бири тўғри?

Опрос

Қуръон хатми | Qur’on xatmi
Қуръон ҳатми | Qur’on hatmi

4295 голосов

8.9k 1 18 57 104

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

31 Mar, 14:30

Чўнтагида _________ ҳам йўқ

Опрос

ҳимири | himiri
ҳемири | hemiri

5013 голосов

14k 1 27 29 168

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

24 Mar, 07:48

Қай бири тўғри?

Опрос

Футболка | Futbolka
Фудболка | Fudbolka

5494 голосов

18.8k 1 19 28 158

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

23 Mar, 18:03

Қай бири тўғри?

Опрос

Футбол | Futbol
Фудбол | Fudbol

5315 голосов

18.4k 2 21 29 136

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

23 Mar, 15:51

КинОматография ёки кинЕматография

Кинематография — маданият ва саноатнинг кинофильмлар ишлаб чиқариш ва уларни томошабинларга намойиш қилиш соҳаси. Бу сўз кино билан боғлиқлиги учун ҳам кўпчилик уни кинОматография тарзида хато айтади ва ёзади.

Сўзнинг асоси кино эмасми?

Ўзбек тилининг изоҳли луғатига кўра, бу сўз таркиби “yun. kinema, kinematos — harakat + grapho — yozaman” маъноларининг бирикувидир. Демак, бу ерда кино эмас, балки ҳаракат маъносини англатувчи кинема сўзи асос экан.

“Киноматограф” дўстларингизга юборишни унутманг.

КинОматография ❌
КинЕматография ✅

@xatoliklar

16.2k 0 20 10 109

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

22 Mar, 14:34

Матнни тергандан кейин ўқиб ҳам кўриш керак-да.

— Шифокор сўзини тўғри ёз!
— Хўп, шеф, тўғрилаб қўйдим.

*Расм обуначиларимиздан

@xatoliklar

10.8k 0 23 44 248

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

19 Mar, 14:56

Президент совгъаси

Бу сўзлар айнан шундай ўқилади, билармидингиз?

Китоб ўқимайсан-да, шунга тутуқ белгиси билан Ғ ҳарфининг белгисини ажратолмайсан.

G’ ❌
G‘ ✅

Мавзуга оид:
• Давлат герби ўйинчоқми?
• Миллий боғ

*Расм обуначиларимиздан

@xatoliklar

15.8k 1 39 63 193

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

15 Mar, 08:02

Дизайнернинг ўйлари: афзаллик бўладими ё авзаллик? 🤔 Уяммас, буяммас, афвзаллик деб ёзаман, шунда ҳар қанақасига тўғри ёзган бўламан 😎

—————

Хонсаройга @xatoliklar номидан ҳой деворинглар. Тузукроқ копирайтер керак бўлса, шогирдлар кўп.

Афвзаллик | Afvzallik ❌
Авзаллик | Avzallik ❌
Афзаллик | Afzallik ✅

*Расм обуначиларимиздан

@xatoliklar

15.6k 0 22 46 211

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

13 Mar, 00:01

Сўровнома хато тузилганми?

Юқоридаги сўровномадан кўпчилик қониқмади, чунки уларнинг наздида сўровнома хато тузилган.

Сўровнома хато тузилмаган, кўпчиликни совуқ сўзи чалғитган, холос.

Совутмоқ | Sovutmoq ❌
Совитмоқ | Sovitmoq ✅

Совиқ | Soviq ❌
Совуқ | Sovuq ✅

Расмда:
1. Имло луғати (лотин алифбосида)
2. Имло луғати (кирилл алифбосида)
3. Изоҳли луғат
4. Этимологик луғат
5. Русча-ўзбекча луғат

@xatoliklar

14.5k 0 12 4 120

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

12 Mar, 16:02

Араб тилини бу ерда бепул ўрганасиз

🕵🏻‍♂ Араб тилига оид каналларини кузатиб борсангиз керак. Улар орасида бир блог доим эътиборни тортадиган постлари билан машҳур. Қизиғи, пулга топа олмайдиган нарсаларингиз ҳам бепул бериб борилади.

🧭 «@arobiyya_uz» — бу араб тилини осонроқ ўрганишни истовчилар учун айни муддао бўлган канал. Араб тилида таржималар, қизиқарли видеолар ва маълумотлар берилади. Бир кириб, чиқиб кетгиси келмайди кишининг…

👉🏻 Канални битта постда тушунтирсам

Шум боланинг хатосини такрорламасдан, каналга тезда обуна бўлиб қўйинг 😄

🌴 @arobiyya_uz араб тилини бу ерда ўйлаганингиздан қизиқарли ўрганинг!

10.3k 0 48 26 41

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

12 Mar, 15:59

Қай бири тўғри?

Опрос

Совутмоқ | Sovutmoq
Совитмоқ | Sovitmoq

3543 голосов

9.7k 1 23 14 136

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

11 Mar, 15:35

Таҳрирда гап кўп

Таниқли супермаркетлар тармоғида доим овозли реклама янграб туради ва кўпинча улардаги ғализ жумлаларни эътиборимдан четда қолдиролмайман. Бугун улардан биттасини таҳлил қиламиз:

Акция муддати 24 январгача давом этади

Хўш, бу гап нега тўғри эмас?
Тўғри, муддат сўзи ҳақиқатан ҳам давом этадиган жараён, вақт оралиғини ифодалайди, аммо айни бу ерда ҳодисанинг тугаш вақти назарда тутиляпти. Тугаш вақти эса битта бўлади, давомий бўлолмайди.

Қандай ёзса, тўғри бўлади?
• Акция муддати — (фалон санадан) 24 январгача ✅
• Акция 24 январгача давом этади ✅

Сиз бу гапни қандай ёзган/айтган бўлардингиз?

#таҳрир
@xatoliklar

11.6k 0 11 48 118

Показано 20 последних публикаций.

22 508

подписчиков

Статистика канала

Язык сайта

Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

Гео и язык канала

Категория

22 508

Популярное в канале