G’arbiy alyans

«Tramp effekti» va global harbiy-siyosiy vaziyat
 
Donald Trampning Oq Uyga qaytishi hali rasmiylashmagan bo‘lsa-da, uning shaxsi allaqachon xalqaro jarayonlarga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Tramp yana bir bor o‘zini qat’iy va qoidalarni o‘zgartiruvchi lider sifatida ko‘rsatmoqda: ekspertlar bu hodisaga «Tramp effekti (ta’siri)» nomini berishdi. Bu hodisa global siyosatning Xitoy, Eron, Ukraina va NATO singari muhim nuqtalarini qamrab olmoqda.

Xitoy masalasida Trampning Xitoy rahbari Si Szinpingni o‘zining inauguratsiyasiga taklif qilgani misli ko‘rilmagan qadam sifatida baholanmoqda. Bu Trampning Pekin bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokara qilish istagini bildiruvchi signal bo‘lib, ikki davlat o‘rtasidagi kuchayib borayotgan qarama-qarshilikka qaramay, diplomatik muloqotga eshik ochishga tayyor ekanligini ko‘rsatmoqda. Trampning ushbu siyosati avvalgi yondashuvining davomidir: Amerika manfaatlarini birinchi o‘ringa qo‘ygan holda, u raqiblar va ittifoqchilar bilan teng dialog o‘tkazishga tayyor.

Eron borasida Tramp jamoasi Eronning asosiy yadroviy obyektlariga zarba berish masalasini jiddiy ko‘rib chiqmoqda. Hozirda Eron so‘nggi o‘ttiz yillikdagi eng zaif nuqtada turibdi: mintaqadagi proksi kuchlari falaj holatda, havo mudofaa tizimi esa ancha zaiflashgan. Ammo bu holat o‘z navbatida xavf tug‘diradi: Tehron o‘zining yo‘qotilgan strategik mavqeini tiklash uchun yadroviy qurol yaratishga harakat qilishi mumkin. Trampning bu boradagi qat’iy pozitsiyasi Yaqin Sharqda yangi keskinlik davrini boshlab berishi ehtimoli yuqori.

Ukraina masalasida Tramp Fransiyada Zelenskiy va Makron bilan uchrashuv chog‘ida o‘z pozitsiyasini aniq bayon qildi. Trampning fikricha, Yevropa Ukrainani qo‘llab-quvvatlash borasida ko‘proq mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishi kerak. Garchi u Ukrainaning NATO a’zoligiga shubha bilan qarasa-da, Trampning asosiy maqsadi – Kiyevning urushdan kuchli va yaxshi qurollangan holda chiqishidir. Bu esa Yevropa uchun aniq signal: ular o‘z mudofaa strategiyasini mustahkamlashi kerak.

Shu nuqtai nazardan, NATO tarixiy burilish yoqasida turibdi. Alyans Bosh kotibi Mark Ryutte Yevropa davlatlari uchun mudofaa xarajatlarini 2.5% YAIMgacha oshirish taklifini ilgari surdi va 2030 yilgacha bu ko‘rsatkichni 3% gacha yetkazish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda. Bu esa Trampning avvalgi davrda aytgan tanqidlariga javob sifatida ko‘rilmoqda. Bugungi global tahdidlar yevropaliklarni o‘z mudofaa majburiyatlarini qayta ko‘rib chiqishga majbur qilmoqda.

Xulosa qilib aytganda, Donald hali rasman Oq uyga qaytmaganiga qaramay, «Tramp effekti» global kun tartibini kesikin o‘zgartirmoqda. Tramp yana o‘ziga xos siyosati bilan dunyo o‘yin qoidalarini qayta yozmoqda. Trampning yangi realligi dunyoni yangi o‘zgarishlarga moslashishga majbur qilmoqda.

G’arbiy alyans

🇺🇸🇺🇦🇷🇺🇰🇵 Qo‘shma Shtatlar Rossiya va KXDR qarshi yangi sanksiyalar kiritdi, — AQSh Moliya vazirligi xabar berdi.

Qayd etilishicha, yangi sanksiyalar Shimoliy Koreyaga aloqador banklar, generallar va boshqa mansabdor shaxslar, shuningdek, Rossiyaning neft yetkazib beruvchi kompaniyalarini o‘z ichiga olgan.

"Sanksiyalarning asosiy maqsadi Pxenyanning Rossiyani Ukrainaga qarshi urushini qo‘llab-quvvatlashini to‘xtatish va Shimoliy Koreyaning moliyaviy faoliyatiga zarba berishdir", deyiladi AQSh Moliya vazirligi bayonotida.

G’arbiy alyans

Avtokratlar o‘qi: G‘arb uchun strategik tahdid

Rossiyaning Ukrainaga bosqini boshlanganidan 1000 kundan oshganiga qaramay, Moskvaning misli ko‘rilmagan G‘arb sanksiyalari oldida barqarorligi global kuchlar muvozanatidagi xavotirli o‘zgarishlarni namoyon etmoqda. Harbiy iqtisodiyotini izdan chiqarishga qaratilgan choralarga qaramay, Rossiya o‘z ta’sirini kengaytirishda davom etmoqda, bunda u avtokratik ittifoqchilari — Xitoy, Eron va Shimoliy Koreyadan yordam olmoqda. Bu davlatlar ma’lum bir mafkura bilan emas, balki qoidalarga asoslangan xalqaro tartibotga qarshi birgalikdagi muxolifat orqali bog‘langan va Rossiya bilan iqtisodiy, harbiy hamda siyosiy aloqalarni kuchaytirgan holda “avtokratlar o‘qi”ni shakllantirmoqda.

G‘arb sanksiyalarining cheklovlari

Sanksiyalar jiddiy zarar yetkazganiga qaramay, ularning zaif amalga oshirilishi va muqobil savdo yo‘llari Kremlga urushni davom ettirishga imkon berdi:

1. Moliyaviy barqarorlik: SWIFT tizimidan uzib qo‘yish va muzlatilgan €235 mlrd aktivlarga qaramay, Rossiya Singapur, Dubay va Gongkong kabi moliyaviy xablardan foydalanmoqda.

2. Savdoga moslashuv: Yevropa Ittifoqi bilan savdo keskin qisqargan bo‘lsa-da, Markaziy Osiyo va Turkiyadagi vositachilar mahsulot oqimini saqlab turibdi. Masalan, Qozog‘istonning Rossiyaga eksporti 2021-yildan 2023-yilgacha yetti barobarga oshgan.

3. Energetik daromad: Garchi sanksiyalar Rossiyaga $50 mlrdlik neft daromadini yo‘qotishga olib kelgan bo‘lsa-da, ularning kechikib joriy etilishi va 2022-yildagi energiya narxlarining o‘sishi Moskvaga rekord daromad olish va eksportni Xitoy hamda Hindistonga yo‘naltirish imkonini berdi.

Avtokratik o’qning harbiy va diplomatik yordami

Rossiyaning harbiy kampaniyasining barqarorligini asosan uning avtokratik hamkorlari ta’minlamoqda:

Shimoliy Koreya millionlab artilleriya snaryadlari, qisqa masofali raketalar va hattoki askarlarni yetkazib berdi, buning evaziga neft va kosmik texnologiyalarni oldi.

Eron Rossiyani dronlar va raketalar bilan ta’minladi, ular Ukraina infratuzilmasiga hujumlarda hal qiluvchi rol o‘ynadi. Evaziga u zamonaviy qurollar, masalan, Su-35 va S-400 tizimlarini olishni kutmoqda.

Xitoy, to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy ishtirokdan qochgan holda, Rossiyaga qurol ishlab chiqarishda zarur bo‘lgan yarimo‘tkazgichlar va ikki maqsadda foydalaniladigan texnologiyalarni yetkazib bermoqda, shu bilan birga strategik ta’sirini oshirib, arzon energiyani qo’lga kiritmoqda.

Geosiyosiy manevrlar

Rossiyaning diplomatik sa’y-harakatlari, jumladan, BRIKS kabi platformalardan foydalanishi uning izolyatsiyasining chegaralarini ko‘rsatadi. Yaqinda Qozonda o‘tkazilgan sammit “strategik o‘rta davlatlar” — Turkiya, Saudiya Arabistoni va Braziliya kabi mamlakatlarning Rossiya va G‘arb bilan muloqotni davom ettirayotganini namoyish etdi. Ushbu aloqalar Moskva uchun muhim iqtisodiy va siyosiy yo‘laklarni ta’minlamoqda.

Yuqoridagilarda kelib chiqqan holda, ekspertlar G’arb O‘qni parchalash maqsadida quyidagi strategiyani amalga oshirishi taxmin qilinmoqda:

Birinchidan, bo‘lish va izolyatsiya: avtokratik klub a’zolari o‘rtasidagi kelishmovchiliklarni kuchaytirish. Masalan, Xitoyning G‘arb bozorlariga qaramligini qo‘shimcha tariflar yoki ikkilamchi sanksiyalar orqali nishonga olish.

Ikkinchidan, “O‘rta davlatlar” bilan ishlash: Hindiston va Turkiya kabi davlatlar bilan iqtisodiy va harbiy aloqalarni mustahkamlash, ularning Rossiyaga yaqinlashuvini cheklash.

Uchinchidan, ichki zaifliklardan foydalanish: Assad rejimining qulashiga o‘xshash voqealar avtokratik ittifoqlarning ichki zaifliklarini ko‘rsatadi. Ushbu zaifliklarni yoritish O‘qning birligini zaiflashtirishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Kreml tomonidan shakllangan “avtokratlar o’qi” qoidalarga asoslangan xalqaro tartibotga jiddiy tahdid solmoqda. Ammo tarix shuni ko‘rsatadiki, o‘zaro manfaatlarga asoslangan ittifoqlar umumiy qadriyatlar asosidagi ittifoqlarga qaraganda ancha beqaror.

G’arbiy alyans

❗️Bayden minglab raketalarni Ukrainaga uzatmoqchi, — CNN.

Shuningdek, gap 20-yanvar kuni Donald Tramp inauguratsiyasiga qolgan besh hafta ichida yuz minglab artilleriya snaryadlari va yuzlab zirhli texnikalarni topshirish haqida bormoqda.

Shu tariqa, AQShning amaldagi maʼmuriyati “Kiyevni 2025-yilga tayyorgarlik koʻrish uchun mustahkam poydevor bilan taʼminlashni” kutmoqda, deb yozadi telekanal.

G’arbiy alyans