Valijon Turakulov | Iqtisodiy blog

Shu paytgacha o'tilgan 15 termindan 10 tasi:

Birinchi beshlik:
1. Yo‘qotishdan qo‘rqish ✅
[Loss Aversion]
2. Ramkaga solish ta’siri ✅
[Framing Effect]
3. Qaytmas xarajatlar falsafasi ✅
[Sunk Cost Fallacy]
4. Psixologik hisob-kitob ⭐️
[Mental Accounting]
5. Egalik effekti ✅
[Endowment affect]

Ikkinchi beshlik:
6. Yuqori ishonch tarafkashligi ✅
[Overconfidence Bias]
7. Beg‘araz yordamga moyillik ✅
[Altruism Bias]
8. Tasdiqlash tarafkashligi ✅
[Confirmation Bias]
9. Mavjudlik tarafkashligi ✅
[Availability Bias]
10. Status-kvo tarafkashligi✅
[Status-quo Bias]

⭐️Yuqoridagi so'rovnomaga ko'ra eng ko'p yoqqan mavzu

Hozirgacha hibsga olish orderini qo‘llab-quvvatlayman deb e'lon qilgan davlatlar:
🇳🇱Niderlandiya
🇮🇪 Irlandiya
🇫🇷Fransiya
🇮🇹Italiya
🇯🇴Iordaniya
🇱🇹Litva
🇳🇴Norvegiya
🇿🇦Janubiy Afrika
🇪🇸Ispaniya
🇸🇪Shvetsiya
🇨🇭Shveytsariya
🇹🇷Turkiya
🇪🇺Yevropa Ittifoqi

Bu orderga qarshi chiqayotgan davlatlar:
🇺🇸AQSH
🇦🇷Argentina
🇭🇺Vengriya

Xabaringiz bor kecha Xalqaro Jinoyat Sudi Isroil bosh vaziri Netanyahu va sobiq mudofaa vaziri Gallantni G'azo sektoridagi insoniyatga qarshi daxshatli jinoyatlari uchun qamoqqa olishga order berdi. (Bularning ichida Hamas bosh qo'mondonlaridan biri ham bor.)

Huddi shunday order Putin uchun ham chiqarilganida buni adolat bo'ldi deya qarshi olgan AQSH va uning tarafdorlari endi tillarini tishlab qolishdi. Ba'zilar esa bu adolatsizlik deb jar solmoqda!

Bu huddi biz qaytarilgan bir qaytariqqa o'xshaydi: "Kambag'allaringiz jinoyat qilganda ularga qarshi chora ko'rib, boy va mashhur insonlar shu kabi jinoyatlarni qilganda ularning ishlariga bahona izlamang!"

AQSH hukumat vakillarini ham "tushunsa" bo'ladi: chunki, Netanyahu hibsga olinsa, keyingi navbat o'zlariga keladi (chunki, qurol yaroqni o'zlari ta'minlab berdilar, axir). Shuning uchun ular "Ga'zoda urushni to'xtatish hamda asirlarni ozod qilish bo'yicha" qabul qilingan Birlashgan Millatlar tashkilotining rezalutsiyasini ham shunchaki veto* qo'yish bilan yo'qqa chiqarishdi!

*Veto bu BMT xavfsizlik kengashining 5 ta doimi azolari (AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Xitoy, Rossiya) tomonida, agarchi butun boshli a'zolar "qo'llaymiz" deb ovoz berib turgan bo'lsa ham, "Men qo'llamayman" deya rezalutsiyani bekorga chiqaradigan qonuniy(!) kuchi! Qisqasi AQSH bu urush(?)/genosidni tugashini istamagan ko'rinadi!

Sohalarning, ayniqsa energetika sohasining, bir-biriga bog'liqligi haqida:

Energetika sohasidagi inqiroz mana eksportimizga ham yaxshigina o'z ta'sirini o'tkazib ulguribdi. Yanayam qishloq xo'jaligi energetika intensiv sanoat emas, boshqa sanoatlarni va yalpi ta'sirni endi tasavvur qilib olavering.

Energetika sohasida tub islohatlarga naqadar muhtojmiz.

"13% yolg'on gapirayotgan bo'lyaptimi" ni soddaroq qilib tushuntirishga harakat qilaman

Tasavvur qiling xonada 100 kishi bor va ularning har biridan yakka holatda "Xonadagi o'rtacha aqlli insondan aqlliroqman deb o'ylaysizmi" degan savol so'raldi. 63 kishi "Ha" deb javob berdi. Demak, shu joyda 13 kishi yolg'on gapirayotgan bo'ladi. Chunki agar IQ darajasi bo'yicha o'sha 100 kishini eng aqllilik darajasi bo'yicha qo'yib chiqilsa (birinchi o'rinda eng yuqori IQ dagi inson, yuzinchi o'rinda eng past IQ dagi inson tursa) savolda so'ralgan "o'rtacha aqlli inson" 50-o'rinda turadi. Ya'ni xonadagilar teng ikkiga bo'linadi: IQ si o'rtachadan balandlar va IQ si o'rtachadan pastlar. Demak, xonadagi IQsi o'rtachadan balandlarning soni matematik jihatdan 50 tadan ko'p bo'lishi mumkin emas. Yuqoridagi 63 kishidan 13 kishi aslida IQsi o'rtachadan past guruhga mansub bo'lsa-da, o'zini IQ si o'rtachadan yuqori sanamoqda.

Bu ma'lumot foizda ko'rsatilsa (bizning yuqoridagi so'rovnomamizga o'xshab) ishtirokchilarning nechtaligi o'z ahamiyatini yo'qotadi. Lekin matematik jihatdan olib qaralganda "Ha" deb javob beradiganlar 50% dan oshmasligi kerak. Bu nimaga dalolat qiladi? Bu narsa, yuqoridagi postda aytilganidek, biz insonlar tabiatida Yuqori ishonch tarafkashligi (Overconfidence Bias) borligini yani bir marotaba isbotlaydi. Masala kim aqlli ekanligini isbotlashda emas (zotan bu deyarli ilojsiz ish), balki, shunchaki inson tabiatida o'ziga yuqori baho berish tarafkashligi borligini ko'rsatib berishda. Isbot uchun huddi bizning so'rovnomaga o'xshagan boshqa faktlarni ham keltirib o'tsam:
.
Amerikalik haydovchilarning 73 foizi (shotlandiyaliklarning 69 foizi) o'rtacha haydovchidan yaxshiroqman deb o'ylashar ekan (manba)
.
64 foizi (avstraliyalik sarmoyadorlarning 80 foizi) o'rtacha investordan yaxshiroq investorman deb o'ylashar ekan (manba)
.
65 foizi o'rtacha aqlli amerikalikdan aqlliroqman deb o'ylashar ekan (manba)
.
Standfor Universitetining 87% MBA talabalari o'zlarini mediandan yaxshiroqman deb hisoblashar ekan (manba)
.
Eng qizig'i universitet professorlarining 94 foizi dars berish usulida o'rtacha o'qituvchidan yaxshi o'qitaman deb o'ylashar ekan (manba). Rostanam shu-da (manba) 😀

Demak, xavotirga o'rin yo'q. O'zga ishonch nafaqat bizda balki butun dunyoda bor kasallik! Lekin ratsional qarorlar qabul qilishda, endi siz bu ilmdan xabardor inson sifatida, albatta, e'tiborliroq bo'lish talab etiladi.

P.S. Mubolag'a emas. Bu kanalda deyarli hamma o'rtacha o'zbekistonlikdan aqlli. Chunki bu kanal tahliliy kanal (ko'ngilxushlik qiladigan yoki vaqtni isrof qiladigan kanal emas). Mana shu narsani o'yalagan holda so'rovnomani 35 dan ortiq kanal va guruhlarda aylantirdik, 1300 kishi javob berdi. Lekin ishonchim komil: agar shu kabi so'rovnoma butun boshli O'zbekiston bo'yicha qilinsa ham natija baribir 60% dan ko'proq chiqaveradi!

Kecha o'zim bilan o'zim kelishib kanalimga reklama berishga ko'ndirdim :)

Iqtisod va biznes sohasi bilimlari hamda O'zbekiston va dunyo yangiliklari

Iqtisodiy tahlil: @v_turakulov

Hayot tajribamdan falsafiy fikrlar hamda kunlik eslatmalar

Shaxsiy rivojlanish: @v_turakulov_stories

Ramkadan tashqari fikrlar va kunlik yangiliklar (ko'proq video va rasm shaklida story'larda)

Instagram: Valijon Turakulov

Shu iqtisod kanalining iqtisodiy tahlil muhokama guruhi

Muhokama: @v_turakulov_suhbat

Endi sizlar ham bu kanallarga follow qilib, reklamaga ketkazgan pulimni oqlanglar :)

Korruptsiyachilar! Agar siz bu ishim faqatgina pul bergan odamgagina zarar qiladi desangiz, adashasiz!

#ölim_darajasi
1995-2012-yillar oralig‘ida 150 mamlakat ma’lumotlari tahlili shuni ko‘rsatibdi-ki, yuqori korrupsiya o‘lim ko‘rsatkichini oshirar ekan. Bu bilvosita yoki bevosita bo'lishi mumkin. Masalan, gaz sanoatidagi korruptsiya sababli is gazidan o'lgan har bir odamning huni bevosita sizdan ham so'raladi.

Sizning olgan pulingiz sabab daraxtlar kesilib yoki noto'g'ri qurilish sababli havo ifloslanishi minglab odamlarning bilvosita o'limiga sabab bo'lyapti (ularning ichida sizning ham yaqinlaringiz bor).

Toshkent shahri havosining eng mayda PM2,5 zarralari bilan ifloslanishi natijasida har yili 3 ming kishi hayotdan bevaqt ko‘z yumadi - Jahon Banki

#IQ_darajasi
Tadqiqotlar davlatlarning IQ darajasi va korrupsiya o‘rtasidagi salbiy bog‘liqlikni ko‘rsatar ekan: yuqori korrupsiya = past IQ! Sizning korruptsiyangiz sababli kimlardir yetar ta'lim ololmay, chet elga ishga ketib, "qaytib kelmagan" bo'lsachi?!

To'g'ri, hozir bizda, "sizning olgan bir tiyingiz" hamda "kimningdir (3 yil avvalroq o'lib ketishining bir qismi bo'lgan) 1 soat avvalroq vafot etishi" o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatib beradigan tarozi yo'q.

Lekin yaqin kunlarda shunday Tarozi keladi...