Rassom Tuz

Хотин ҳақлари куни

Саид Аҳмад ҳикояларидан бирининг қаҳрамони моғор ҳиди анқиган ярим қоронғу ишхонанинг тунд ва бадқовоқ хўжайини 8 март куни ўз котибасига атир ва қизил гул ҳадя қилади.

Доимо нос ранг кител кийиб юрадиган бу рангсиз кимса ўз котибасига ишхона деган рутубатхонадан ярим соат олдин кетишга ҳам изн беради.

Хўш¸ 8 март аëлларга исли сув ва қирмизи чечак ҳадя қиладиган кунми.

8 март аëлларнинг ҳақ-ҳуқуқлар байрами эмасми.

Аëллар нафақат тенг¸ балки кўпроқ ҳуқуқга эга бўлсин¸ дейишади Ғарбдаги феминистлар.

Феминист калимасини ҳали билмаган пайтимда бу сўзнинг мазмунини англаганман.

Биринчи феминист

Оллоҳ раҳматига қовушган бувим Марямжон биби мен учун биринчи феминист эди.

Бобом Матназар бува урушдан яримжон бўлиб келиб қазо қилганидан кейин бувим биргина қиз (менинг онам ) билан бева қолди.

Қиз бўйига етиб турмушга берилганида бувим элга ош қилиб беради.

Урушдан кейинги муҳтожлик йилларида тўй - маъракаларда ош авалига эркакларга тортилар¸ эркаклар олдидан қайтиб чиққан сирқинди ош эса аëлларга берилар эди.

Бу ҳолат бувимнинг нафсониятига тегар ва бу ҳолатни мутлақ камситилиш ҳисоблар эди.

Босмахонада ишлаб яхшигина ойлик оладиган бувим онамнинг тўйида икки қозон осади.

Бир қозон фақат аëллар учун эди.

Ошпаз амаки паловни дамлаб капкирни аëллар қўлига беради. "Мана ош ҳам¸ капкир ҳам сизга!" дейди.

Қозондан ҳозиргина сузилган ош насиб бўлган хотинлар бу тадбирнинг қадрини билиб бувимга раҳматлар айтишган. Бизни ҳам одам ҳисоблашар экан¸ бизни-да қадримиз бор экан деб...

Ҳозирги тил билан айтилганида¸ бувим қилган иш хотин-қизлар ҳақларини ҳимоя қилишга қаратилган тадбир эди.

Бугун 8 март хотин-қизлар ҳақларини ҳимоя қиладиган кун эсимга тушгани қадим туркий мақол бўлди. Ўксиз ўз киндигини ўзи кесади. Хотин қизлар ўз ҳуқуқини ўзлари таниса¸ кейин бошқалар танийди.

Балиқчи¸ балиқ ва олим ҳикояси

Олимбой шахарда фанлар академиясида ишлайди. Балиқлар ҳақида духтрлик иши ëзиб ўтирибди. Балиқчи Сирдарë этагидаги Аччиқкўлда балиқ тутиб кун кўради. Тожикистонда уруш бўлганда Жирғатолдан қочиб келиб шу ерда документсиз бомж мақомида яшаб қолиб кетган лақай мусопр эди у.

Олимбой Аччиқкўлда фанга номалум балиқ бор деб тахмин қилгани учун балиқчи чолга икки шиша арақ ва бир сумка бозорлик ташаб кетган.

"Мабодо мановиндай болиқ илинса менга хавар беринг" деб бобойни қўлига балиқлар расми туширилган таблицани ҳам бериб кетган.

Хуллас чол кўл олдига келиб кеча ташаган тўрини тортди. Бакра балиққа ўхшаш япалоқ биргина балиқ бор эди тўрда.

Бобой балиқни тўрдан чиқариб қўлига олса балиқ одам тилида гаплаб "Мен сени учта тилагингни бажо қиламан" деди.

"Такси чақириб бер" деди бобой.

Икки минут ўтмай такси келди. Бобой балиқни кленка халтага солиб қўлига овоган.

"Шахарга фанлар академиясга ҳайда" деди бобой.

Шаҳарга юз километрдан кўп масофа бор. Йўлда тўхташди.
Тўхтабой ота деганни ресторани эди бу.

Балиқчи бобой умрида емаган шашлигу норин ҳасиплар пишиб ëтарди.

Бово тўйгунча томоқ еди.

"Емакни пулини тўлаб қўй" деди у балиққа. Официант келиб раччўт деб кетди ва сабойга тугунчаям қиберди ортган этларни.

Такси бобойни шаҳарни ўртасига ташаб кетди. Академия шахарни ўртасида деди шўпр.

Бобой анграйиб турганди бир чиройли қиз келиб "отахон чарчабсиз юринг дам олдираман¸ соати 200 долллар " дея жилвали табассум қилди.

"Қизим мен қариб қолдим. Ундайчикин ишларга ярамайман" деди.

Қиз бўлса "Мен Римдаги Довуд ҳайкалини чукини ялаб турғазганман ҳатто" деб мақтанди.

Бобой бу қизни ортидан эргашиб муюлишдаги домга кирди.

Қизнинг айтганича бор эди. Бобой беҳиштни бу дунëда кўрди.

"Пулини тўлаб қўй" деди бобой балиққа.

200 ни олиб хурсанд бўлган қиз бобойни еталаб фанлар академияси эшигидан киритиб юборди.

Олимбой балиқни кўриб севинди лекин балиқнинг тилак механизми харж бўлганини эшитиб ачинди.

"Оббо отахон бу балиқнинг имкониятини транспорт¸ гастрономия ва энтертейментга харжлаб қўйибсизку. Бориб буғалтерияга картангизни кўрсатсангиз пул ташаберишади" деди Олимбой.

"Картам йўқ мени" деди бобой. Бу ғалати эди. Чунки мамлакатда бомж¸ паразит ва тиланчиларнинг ҳаммасида қўша қўша карта бор эди.

"Кулбам ëниб кетди¸ тузалмас касал бўлдим¸ бошимга ғишт тушди" деб карта қўйиб тиланчилик қилиш мамлакатда эпидемия тусини олганди.

Олимбой чўнтагида қўл тиқиб бир пачка пул олиб бобойга берди. Кейин кулиб жавонда турган китобни берди.

Китоб Пушкиннинг "Олтин балиқ эртаги" эди.

Ўқишни билмайман деди бобой.

Олимбой бўлса жавонни титкилаб аудио эшитадиган эски айподни олди. Айфон чиққач бунақа матохга лузум қолмаган эди.

Олимбой айподга янги батарея қўйиб ичига пушкин китобини юклаб битта янги қулоқчинниям қўшиб бобойга берди.

Балиқ тутганда эшитасиз деди.

Бобой йўл йўлакай олтин балиқ ҳақидаги эртакни эшитиб Аччиқкўлга етганини ҳам билмай қолди.

Яхшиям уйимда кампирим ва тешик тоғорам йўқ деб ўзига тасалли берди.

Олимжон бўлса Эйнштейн ҳақида ўйлаб ўтирар эди.

"Эртак эшитган одамдан олим чиқади" деган эди Эйнштейн.

САМАРҚАНД АЭРОПОРТИДА КОРРУПЦИЯ ВА МАНСАБ ВАКОЛАТИНИ СУИИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШ АЙБЛОВЛАРИ

Гуруҳ ходимлари аэропорт директорига қарши жамоавий шикоят билан чиқишди

Самарқанд халқаро аэропортининг бир гуруҳ ходимлари Uzbekistan Airports раҳбарияти ва назорат органлари номига жамоавий шикоят топширди. Бир неча ходимлар томонидан имзоланган ушбу ҳужжатда аэропорт директори Шодибек Кучкаров коррупция, мансаб ваколатини суиистеъмол қилиш ва меҳнат қонунчилигини қўпол равишда бузишда айбланмоқда.

Шикоят нусхаси Элтуз ихтиёрига келиб тушди. Унда Шодибек Кучкаровга давлат маблағларини ноқонуний сарфлаш, сохта штатлар яратиш, ходимларга босим ўтказиш ва мансаб ваколатини ошириб юбориш каби жиддий айбловлар илгари сурилган.

Ходимларнинг таъкидлашича, Кучкаров 2024 йил июль ойида директор лавозимига тайинланганидан сўнг дарҳол ўз кабинетига катта маблағ сарфлаган – қимматбаҳо мебеллар, гиламлар ва элита гуллар сотиб олинган. Шунингдек, хизмат машинаси Chevrolet Malibu учун 30 миллион сўмдан ортиқ маблағ ажратилган, кейин эса Chevrolet Traverse харид қилиш ниятида эканини маълум қилган.

«У ўз мавқеини бошқарув раиси билан тенглаштириши керак деб айтган», – дейилади шикоятда.

Шунингдек, футбол майдони қуриш ва жамоа тузиш ташаббуси ҳам тилга олинган. Ходимларнинг сўзларига кўра, бу жамоа Uzbekistan Airports раҳбарияти жамоасига қарши мусобақада қатнашиш учун ташкил қилинмоқчи бўлган.

Шикоятда Давронов Музаффар Рузиевич ишга расмий қабул қилингани, аммо бирор марта иш жойига келмагани, аммо мунтазам равишда маош олгани айтилмоқда.

Яна бир ҳолатда Рузиев Машраб номли ходим аэропорт меҳмонхонасида 200 кундан зиёд вақт давомида бепул яшаб келаётгани таъкидланган. Ҳисоб-китобларга кўра, бунинг иқтисодий зарари 30 миллион сўмдан ортиқни ташкил этади.

Шунингдек, шикоятчилар мукофот ва маош қисқариши ноқонуний амалга оширилаётганини айтишмоқда. Масалан, 2024 йил декабр ва 2025 йил январь ойларида айрим ходимларнинг маоши 100% камайтирилган, бўлим бошлиқларидан бири эса 2024 йил июлдан декабргача KPI тўловларидан маҳрум қилинган, бу эса 14 миллион сўм зарар келтирган.

Шикоятчиларнинг сўзларига кўра, Кучкаров ходимларга таҳдид қилиш ва уларни ўз ваколатига кирмайдиган ишларга мажбурлаш усулларидан фойдаланади.

2025 йил 21 февралда содир бўлган мана бу ҳолатни ҳам мисол сифатида келтириш мумкин: директор персонал бўлими раҳбарини ер ковлашга мажбурлаган, кейин эса Пайариқ туманига шахсий топшириқ билан юборган.

Шунингдек, шикоятда Кучкаров ўз қўли остидаги ходимларни миллатига қараб камситгани иддао қилинади.

Самарқанд аэропорти ходимлари масалага Коррупцияга қарши курашиш идораси, прокуратура, Давлат хавфсизлик хизмати ва Транспорт вазирлиги эътиборини жалб қилишни сўрашмоқда.

Шунингдек, шикоятчилар Кучкаров уларга босим ўтказилиши мумкинлигидан ташвишда эканликларини қайд этганлар.

Трамп "ноқонуний намойиш"га чиққан талабаларни ўқув юртидан ҳадаш, хорижлик талабаларни эса мамлакатдан бадарға қилиш билан таҳдид қилмоқда.

Ноқонуний норозилик намойишларига йўл қўядиган ҳар қандай олийгоҳ, мактаб ёки университетга барча федерал маблағлари тўхтатилади”, — деб ёзди Трамп ижтимоий тармоқдаги веб-сайтида. "Агитаторлар қамоққа ташланади / ёки доимий равишда улар келган мамлакатларига бадарға этилади" деб ёзди Трамп.

Аксарият жамоат жойларида норозилик билдириш ҳуқуқи Америка Конституциясида First Amendment, яъни Биринчи тузатиш билан ҳимояланган. Трамп ноқонуний норозилик деганда нимани назарга тутаётганига аниқлик киритмади. Ўзбекистон каби авторитар ўлкаларда талабаларнинг норозилик намойишларига чиққани учун ўқишдан ҳайдалиши тўқсонинчи йилларда кузатилган. Лекин, Қўшма Штатлар бир одамни оғзига қараб қолган давлат эмас. Президентни айтгани, айтган, дегани деган эмас. Намойишларга чиқиш ва сўз ва ифода эркинлиги Конституцияда кафолатланган. Америкада ҳали Конституцияни ҳеч ким бекор қилгани йўқ.

Азиз дўстларим мен миллат тақдири билан боғлиқ масала чиқса дарров бу юзадан маънавий устозларим жадидлар нуқтаий назари билан қизиқаман. Расмда кўриб турганингиз улуғ муаллим Исмойилбей Гаспирали. Устоз овропача кийинган ва бу унинг модернистик (жадид) қарашларига уйғун эди. Агар устоз Қрим деҳқони кияадиган шарвор ва жунли телпакни тараққиëт рамзи сифатида билса албатта буни намойишкорана кийган бўларди. Юз йиллик бошида Кофкоз ва Усмонлида ҳамда Туркистонда мужодала олиб борган жадидларнинг қадимчилардан фарқларидан бири ҳам уларнинг овропача кийим кийганлигида эди. Бухоро амирлиги жаллодлари ким тугмали кийим кийса кофир деб жадидларни овлашган эди. Жадидлар тўн ўрнига фрак¸ кийиб капалакнусха галстук тақишган. Шляпа кийиб асо тутган Хамза расмини кўргансизлар албатта. Жадидларга қарши бўлган қадимчилар эса анаънавий банорас тўн¸ салла ва шарвор иштон махси ковуш кийишган. Туркистон жадидларининг энг хурматлиси Маҳмудхўжа Беҳбудий устоз Яқин Шарққа хозирги Исройил давлати жойлашган ҳудудларга борганида ўша ерда яшовчи туркистонлик оиланинг фарзанди гимназия битириш шарафига "кап ирғитиш" (Шапкани осмонга отиш) тадбирида қатнашади ва групповой фотосуратга тушади. Буни кўрган Беҳбудий ўша пайтда Бухородаги қадимчиларнинг "мусулмон одам фотога тушмасин¸ кофирнинг кийимини киймасин" деган беҳуда баҳсларини таассуф билан эслайди. Бош устидаги эмас бош ичидаги мухимдир. Айни пайтда овропача кийиниш жадидлар тавсияси эди. Мен Рассом ТУЗ бу масалада жадидман ва асло қадимчи эмасман.

Туркиянинг энг кўп диндор мусулмон яшайдиган Кўня шахрида ўзбек жалапхонаси очган ўзбек хотин қўлга олинди.
Бу куспуруш хотин олмалиқлик 20 ёшли икки қизни Туркиянинг Кўня шахридаги рижоллар баданини фақат массаж қиласан деб алдаб, интим секс хизматлар кўрсатишга мажбурлаган. (балки мажбурламагандир)
Расмий хабарга кўра¸ қизлар бу ишга рози бўлмагани учун калтакланган ва ёпиқ шароитда сақланган.
Олмалиқ шаҳрида яшовчи икки қизга Туркиядаги Шаҳноза исмли таниши уларни ушбу давлатга юбориши, ўзи кутиб олиши ва яхши даромад топишларига ёрдам беришини айтган. Аёл уларни юз уқалови йўналишида иш борлиги билан ишонтирган ҳамда Туркияга бориш учун авиачипта ва бошқа моддий харажатларни қоплаб берган.
20 ёшли икки қиз 6 февраль куни Тошкент халқаро аэропорти орқали Анқара шаҳрига, сўнг Конья вилоятига етиб борган. Уларни кутиб олган уч нафар шахс (Туркия ва Ўзбекистон фуқаролари) шу заҳотиёқ қизларнинг паспортларини олиб қўйган.
Шундан сўнг уларни интим хизматлар кўрсатувчи хонадонга олиб бориб, эркакларга интим хизмат кўрсатишга мажбурлаган. Қизлардан бири бунга рози бўлмагани учун калтакланган ва унга руҳий ҳамда жисмоний тазйиқ ўтказилган. Уларни ёпиқ шароитда сақлаб, такрорий қаршилик кўрсатишса, ўлдириш билан таҳдид қилишган, дейилади хабарда.
12 февраль куни воқеа юзасидан олинган маълумотга асосан Тошкент вилояти ИИББ тезкор ходимлари, Ташқи ишлар вазирлиги ҳамда Туркия Республикаси ҳуқуқ тартибот органлари билан ҳамкорликда олиб борилган тезкор тадбирлар давомида қизларни Ўзбекистонга қайтарилишига эришилган. Улар зудлик билан реабилитация марказига жойлаштирилган.
Шунингдек, қизларни алдаб чақиртирган ва уларни шаҳвоний ишларга жалб қилган шахслар Туркияда ҳибсга олинган. Ҳолат юзасидан Ўзбекистон фуқароси Ш. Ж.га (аёл) нисбатан Жиноят кодексининг 135-моддаси (Одам савдоси) 2-қисми билан жиноят иши қўзғатилган.
Ҳозирда уни Ўзбекистонга экстрадиция қилиш чоралари кўрилмоқда.

Дин ҳақида ошиқча гапирган одамни кўришингиз билан чўнтакни текширинг. Буюк эхтимолда у ўғридир. Бу аксиомани Наманганда яхши билишади. Наманганлик хожака 3,2 млрд сўмлик электрни ўмарди.

Намангандаги «Гулпора» МФЙ ҳудудида жойлашган А.О. хожакага қарашли хонадоннинг электр энергиясидан фойдаланиши кўрикдан ўтказилганда ўғринча сим тортиб электр ўмариб ўтиргани фош бўлди.

Россиядан фақат ëмонлик келади. 5 март куни Москванинг Внукова аэропортидаги зина Uzbekistan Airways учоғи моторини дабдала қилиб синдириб ташади. Учоқ аши жазолат ўчоғи бўлган Москвада қолди. Прокуратура текширмоқда.

Таксичилар учун солиқлар енгиллаштирилди

Солиқ қўмитасининг хабарига кўра, таксичиларнинг ўтган йилдаги даромади 100 миллион сўмдан ошмаган ёки ошган тақдирда ҳам бу йилда ҳисоб-китоб нолдан бошланади, яъни 100 миллион сўмгача бўлган даромад солиққа тортилмайди.

Агар даромад 100 миллион сўмдан ошса, якка тартибдаги тадбиркорлар учун белгиланган тартиб асосида солиққа тортилади.

Даромади 1 миллиард сўмгача бўлган таксичилар учун эса солиқни автоматик ҳисоблаш ва бюджетга ўтказиш бўйича таклифлар ишлаб чиқилгани айтилмоқда.

Маълумот учун, жорий йил 1-феврал ҳолатига кўра, 736 минг ўзини ўзи банд қилган шахс йўловчи ташиш билан шуғулланмоқда.