Tibbiyot haqida

Rentgenologiya mutaxassisligi bo'yicha yaqin 1 hafta ichida testga borganlar bormi?

Asosan qanaqa savollar tushdi? Shu haqida ozgina ma'lumot kerak edi.

Aloqa uchun: @tibbiyot_admin_bot

@tibbiyot_haqida

#hamshiralik #ikkinchi
40-savol: Gipertermik holatda hamshiralik parvarishi nimadan iborat?

Gipertermik holatda (tana harorati 38°C va undan yuqori bo‘lganda), hamshiralik parvarishi bemorning holatini yaxshilash, gipertermiya sabablarini aniqlash va organizmni asoratlardan himoya qilishga qaratiladi. Quyida gipertermik holatda bajarilishi kerak bo‘lgan hamshiralik parvarishi bosqichlari keltirilgan:

1. Holatni baholash
• Tana haroratini o‘lchash: Haroratni doimiy kuzatib borish (har 2-4 soatda) va qayd etish. O‘lchash usuli: oral, aksillar yoki rektal.
• Kuzatuv:
- Teri holati (qizillik, issiqlik, quruqlik yoki terlash).
- Nafas olish chastotasi va yurak urish tezligi (taxikardiya yoki tez nafas olish kuzatiladi).
- Bemorda titroq, bosh og‘rig‘i, holsizlik, tez charchash kabi simptomlarni baholash.

2. Shoshilinch choralar
• Gipertermiya sababini aniqlash:
Infeksion, yallig‘lanish yoki boshqa patologik jarayonlarni aniqlash uchun shifokorga xabar berish.
• Issiqlikni tushirish:
- Bemorni salqin, yaxshi shamollatilgan xonaga joylashtirish.
- Qalin kiyimlarni yechish yoki yengil kiyim kiyishni ta’minlash.
- Qo‘llar va oyoqlarga sovuq kompresslar qo‘yish (10-15 daqiqa).
- Tana yuzasini iliq suv (36-37°C) bilan artish (sovuq suvdan foydalanish tavsiya etilmaydi, chunki bu titroqni kuchaytirishi mumkin).

3. Ichki suyuqlik balansini ta’minlash
• Yetarli miqdorda suyuqlik iste’molini ta’minlash:
- Suv, sho‘r suv, mevali sharbatlar yoki choy tavsiya etiladi.
- Ichish imkoniyati cheklangan bo‘lsa, shifokor ko‘rsatmasi bilan vena ichiga infuziya qilish.
• Dehidratatsiya belgilarini kuzatish: Teri quruqligi, siydik chiqarishning kamayishi.

4. Dorivor vositalar bilan bog‘liq chora-tadbirlar
• Shifokor buyurgan dorilarni qo‘llash:
- Antipiretiklar: Parasetamol, ibuprofen kabi dorilarni vaqtida va belgilangan dozalarda berish.
- Dori qo‘llanishidan oldin bemorning allergik tarixini tekshirish.
• Dori ta’sirini kuzatish va yon ta’sirlarni qayd etish.

5. Psixologik yordam
• Bemorni tinchlantirish: Gipertermiya sababli bemorda xavotir yoki bezovtalik yuzaga kelishi mumkin.
• Muloqot qilish: Bemorni holati va olib borilayotgan parvarish bo‘yicha ma’lumot berish, bu ishonchni oshiradi.

6. Asoratlarni oldini olish
• Titroqni boshqarish: Agar bemorda titroq bo‘lsa, iliqlikni saqlash uchun adyol bilan o‘rash.
• Boshqa simptomlarni kuzatish: Tutqanoq, nafas qisilishi, ongning o‘zgarishi kabi alomatlar bo‘lsa, darhol shifokorga xabar berish.
• Haroratni keskin tushirishdan saqlanish: Sovuq dush yoki muzli kompresslardan foydalanmaslik, chunki bu qon aylanishini buzishi mumkin.

7. Hujjatlarni yuritish
• Haroratni o‘lchash natijalari, amalga oshirilgan chora-tadbirlar va bemorning javobi maxsus kuzatuv varaqasiga qayd etiladi.

Muhim eslatmalar:
• Gipertermiya hayot uchun xavf tug‘diradigan holatlarga olib kelishi mumkin (masalan, giperpireksiya – harorat 41°C dan yuqori). Bunday holatda shoshilinch tibbiy yordamni chaqirish kerak.
• Har bir bemor individual yondashuvni talab qiladi, shuning uchun shifokor ko‘rsatmalarini qat’iy bajarish zarur.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
39-savol: Tana haroratini o‘lchash usullarini sanab bering.

Tana harorati – bu organizmning issiqlik ishlab chiqarishi va uni atrof-muhitga tarqatish jarayonida saqlanadigan ichki harorat darajasi. U organizmning normal fiziologik holatini va metabolik jarayonlarini aks ettiradi. Tana harorati gomeostazni (organizmning muvozanatli holatini) saqlashda muhim rol o‘ynaydi.

Tana haroratini o‘lchashning asosiy usullari quyidagilar:
1. Og‘iz orqali (oral usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni til ostiga qo‘yish orqali amalga oshiriladi.
- Odatda tana harorati 36,5°C - 37,5°C oralig‘ida bo‘ladi.

2. To‘g‘ri ichak orqali (rektal usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni to‘g‘ri ichakka kiritish orqali amalga oshiriladi.
- Bu usul eng aniq hisoblanadi, lekin noqulaylik tug‘dirishi mumkin. Normal harorat oralig‘i 37,0°C - 38,0°C.

3. Qovuq ostida (aksillar usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni qo‘ltiq ostiga qo‘yish orqali amalga oshiriladi.
- Odatda tana harorati 36,0°C - 36,9°C oralig‘ida bo‘ladi.

4. Quloq ichida (timpan usul)
- O‘lchash vositasi: infraqizil termometr yordamida quloqning ichki kanali harorati o‘lchanadi.
- Normal harorat oralig‘i 36,5°C - 37,5°C.

5. Teri yuzasi orqali (termal usul)
- O‘lchash vositasi: infraqizil termometr yordamida peshona yoki teri yuzasi harorati o‘lchanadi.
- Natija odatda bir oz pastroq bo‘lishi mumkin.

6. Og‘izning yonoq ichki devori orqali (bukkal usul)
- O‘lchash vositasi: termometrni yonoq ichki devoriga qo‘yish orqali amalga oshiriladi.
- Kam qo‘llaniladigan usul bo‘lsa ham, nisbatan aniq natija beradi.

Izoh: Harorat o‘lchash usuli bemorning yoshi, holati va sharoitiga qarab tanlanadi. Bolalarda va zaif bemorlarda rektal yoki quloq usullari tavsiya etiladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
38-savol: Terining funktsiyalarini sanab bering.

Teri — bu organizmning eng katta organi bo‘lib, u turli xil muhim funksiyalarni bajaradi. Quyida terining asosiy funksiyalari sanab o‘tilgan:

1. Himoya funktsiyasi
• Mexanik himoya: Teri ichki organlarni shikastlanishdan (zarba, ishqalanish, kesilish) himoya qiladi.
• Kimyoviy himoya: Teri zararli kimyoviy moddalarning organizmga kirib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi.
• Biologik himoya: Teri mikroorganizmlar, viruslar va zamburug‘larning organizmga kirishini cheklaydi.
• Ultrabinafsha nurlardan himoya: Melanin pigmenti ultrabinafsha nurlarni yutib, ularning zararli ta’sirini kamaytiradi.

2. Termoregulyatsiya funktsiyasi
• Teri organizm haroratini tartibga soladi:
- Ter ajralishi orqali sovutish: Qizib ketgan paytda ter ajralib, bu bug‘lanish natijasida sovutadi.
- Qon tomirlarning torayishi va kengayishi: Sovuqda qon tomirlari torayib issiqlikni ushlab turadi, issiqda esa kengayib issiqlik chiqariladi.

3. Sezgi (receptor) funktsiyasi
• Teri harorat, bosim, og‘riq va teginish kabi sezgilarni qabul qilish uchun mas’ul:
- Termoreseptorlar — haroratni sezadi.
- Mehanoreseptorlar — bosim va teginishni sezadi.
- Nosiseptorlar — og‘riqni qabul qiladi.

4. Metabolik (almashinuv) funktsiyasi
• D vitaminini sintez qilish: Teri quyosh nurlari ta’sirida D vitaminini ishlab chiqaradi.
• Suv-tuz almashinuvi: Ter orqali organizmdan tuz va ortiqcha suv chiqariladi.
• Yog‘ va ter bezlari faoliyati: Yog‘ bezlari terini elastik va nam ushlab turadi.

5. Himoya-barrier funktsiyasi
• Teri ichki organlarni namlik yo‘qotishdan va tashqi zararli moddalar (masalan, toksinlar) kirishidan himoya qiladi.

6. Immunologik funktsiya
• Teri immun hujayralar (Langerhans hujayralari) yordamida mikroblar va viruslarga qarshi birinchi himoya chizig‘ini ta’minlaydi.
• Antigenlarni tanib, immunitetni ishga soladi.

7. Zaharlanishdan himoya
• Teri organizmdan zararli moddalarni (masalan, ammoniy, tuzlar) ter orqali chiqarib tashlashda yordam beradi.

8. Qon ombori
• Teri ichidagi kapillyarlar katta miqdorda qon saqlash imkoniyatiga ega, bu esa qon aylanish tizimiga zaxira sifatida xizmat qiladi.

9. Estetik va kommunikativ funktsiya
• Teri insonning tashqi ko‘rinishini shakllantiradi.
• Teri orqali yuz ifodalari va boshqa hissiy reaktsiyalar ifodalanadi.

Xulosa:
Teri organizmni himoya qilishdan tortib, termoregulyatsiya, sezgi, metabolik jarayonlarni tartibga solish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Terining sog‘lom bo‘lishi organizmning umumiy salomatligi uchun muhimdir. To‘g‘ri gigiena va parvarish orqali terining funksiyalarini optimal saqlash mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
37-savol: Yotoq yaralar nima va ularni oldini olishda hamshiraning o`rni nimadan iborat?

Yotoq yaralar — bu uzoq vaqt davomida bir joyda yotish natijasida terining va ostidagi to‘qimalarning qon bilan ta’minlanishi buzilishi oqibatida hosil bo‘ladigan yara va nekroz jarayonidir. Bu holat asosan harakatsiz bemorlarda (masalan, insult, falaj, koma yoki jarrohlikdan keyingi davrda) uchraydi.

Yotoq yaralarining sabablari:
1. Bosim:
- Uzoq vaqt davomida bir xil holatda yotganda qon aylanishi buziladi.

2. Surtish va ishqalanish:
- To‘shak va teri orasidagi ishqalanish natijasida yuzaki shikastlanishlar.

3. Namlik:
- Terlash, siydik yoki najasning teriga ta’siri.

4. Teri holatining o‘zgarishi:
- Quruq, yupqa yoki elastikligi kamaygan teri yotoq yaralariga moyil bo‘ladi.

Yotoq yaralarining ko‘p uchraydigan joylari:
• Orqa (dumg‘aza, kuraklar, chanoq).
• Oyoq va tovonlar.
• Yonboshlar, tirsaklar, bo‘yinning orqa qismi.

Hamshiraning roli va oldini olish bo‘yicha choralari:
1. Profilaktika choralarini amalga oshirish:
• Bemorning holatini o‘zgartirish:
- Har 2 soatda bemorning yotish holatini o‘zgartirish.
- Maxsus matraslar (anti-dekubital matras) yoki yostiqlardan foydalanish.
• Bosimni kamaytirish:
- Terining bosim ko‘radigan joylarini maxsus qo‘shimchalar bilan qo‘llab-quvvatlash.
- Bemorning to‘shagi va kiyimlarini yumshoq va ishqalanmaydigan qilish.

2. Gigienaga rioya qilish:
• Teri parvarishi:
- Terni quruq va toza saqlash.
- Terini muntazam tozalash va namlovchi vositalar bilan parvarish qilish.
• Namlikni boshqarish:
- Siydik va najasning teriga ta’sir qilishiga yo‘l qo‘ymaslik.
- Maxsus so‘ruvchi tagliklardan foydalanish.

3. Teri va yotoq joyini tekshirish:
• Kundalik tekshiruv:
- Bemorning bosim tushadigan joylarini muntazam tekshirish.
- Yara yoki qizarish alomatlari paydo bo‘lsa, darhol choralar ko‘rish.

4. Qon aylanishini yaxshilash:
• Massaj:
- Bosim ko‘rmagan joylarga yengil massaj qilish (yaralar bo‘lgan joyda emas!).
• Jismoniy mashqlar:
- Harakatsiz bemorlarga passiv mashqlarni bajarishga yordam berish.

5. Maxsus vositalardan foydalanish:
• Anti-dekubital vositalar:
- Maxsus matraslar va yostiqlar.
• Himoya vositalari:
- Himoya plyonkalari, silikon yoki gidrokolloid bandajlar.

6. Tibbiy kuzatuv:
• Yotoq yarasi boshlanganda darhol shifokorga xabar berish.
• Infektsiyaning oldini olish uchun antiseptik vositalardan foydalanish.

7. Bemor va qarindoshlarini xabardor qilish:
• Qarindoshlar va bemorning o‘zi (agar imkon bo‘lsa) yotoq yaralari profilaktikasi bo‘yicha o‘qitilishi kerak.
• Gigiena va harakatchanlikning ahamiyati tushuntiriladi.

Xulosa:
Hamshira yotoq yaralarining oldini olishda asosiy rolni bajaradi. Bu profilaktik choralar, gigiena, bemorning holatini kuzatish va zarurat bo‘lganda shifokorga xabar berish orqali amalga oshiriladi. To‘g‘ri parvarish qilingan bemorlarda yotoq yaralarining rivojlanishi oldini olish mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
36-savol: Qabulxonada bemorni qabul qilish tartibini sanab bering.

SSVning 10.01.2017 yildagi 034217 - Shifoxona Ichi Infeksiyasi profilaktikasi tushunchasi. Biror yuqumli kasallikni bemordan bemorga, bemordan tibbiy xodimga yoki tibbiy xodimdan bemorga yuqishini oldini olish tushuniladi.
- Toza qo'llar siyosati
- Dez vositalardan to'g'ri foydalanish
- Xar bir bemorga aloxida shprits va sistemalardan aloxida ampula va flakonlardan foydalanish

Quyidagi xolatlar SHII qayd etilishini kuchaytirishi mumkin!
- Qo'llarni noto'g'ri yuvish natijasida
- Dez vositalar bilan zararsizlantirishda fozilari va me'yorlari bo'yicha noto'g'ri ishlash oqibatida
- Bo'limlarda, ayniqsa Reanimatsiya va operatsion bloklarda xavo aylanish tizimi nosozligi yoki noto'g'ri ishlashi natijasida ( Masalan anaerob infeksiyalar ) xam ShII kuchayishiga olib keladi.
Shifoxonada xar bir bemor uchun normativ bo'yicha 6m.kv joy ajratilishi lozim.
VBI - Vazn Bo'y Indeksi bo'yicha bemorga mos krovat tayyorlash lozim.
1ta vanna ham, kushetka ham va krovat xam 3m.kv.dan
1ta rakovina va san.uzel 0.5 m.kv

Tibbiy xodim formasiga qo'yilgan talablar
- navbatchi hamshira xaftada 2 marta va bog'lov xona hamshirasi xar kuni tibbiy formasini almashtirishi lozim.

Qo'l yuvish texnikasi
- Rutin usuli 6 bosqich 11 qadam ( suv, suyuq sovun, salfetka, antiseptik gel )

In'eksiya qilish texnikasi talablari
- toza qo'llar, in'eksiya uchun sterillangan lateks qo'lqop, 70% etil spirti, San-Pin 2.8 punktiga muvofiq TOZA paxta ishlatiladi.

SanQvaM 034217 3-ilova 3 punktiga amal qilgan xolda ya'ni chiqindilarni tashlash uchun ishlatiladigan idishlar chiqindi turiga qarab A va B gurux deb tamg'alangan bo'lishi va xavfli B guruhga mansub chiqindilar dezinfeksion ishchi eritmada kerakli tartibda zararsizlantirilib so'ngra mufel pechda yoqiladi.

Tibbiy instrumentlarning sterilligi
- test indikatorlar rangiga qarab aniqlanadi.
0.5% ishchi eritmaning ishga yaroqliligini bilish uchun rangi va tashqi ko'rinishiga qaraladi
- Qon tushgan yuza gipoxlorid natriy, quruq xlor yoki tarkibida dezinfeksion saqlovchi vositalarda 1:5 nisbatda quyiladi va 10-15 daqiqadan boshlab instruksiyasiga muvofiq zararsizlantirilib keyin dasmol ( vetosh ) bilan artib olinadi.

Termometrni zararsizlantirish - Simobni 35°ga tushirib sovunli eritmada yuvib, oqar suvda chayqab, quritib maxsus idishda yopiq xolda saqlanadi.
Ishlatilgan dasmol va qon yoki biror bir yuqumli biologik chiqindi tekgan maskalarni - ishchi eritmaga 10-15 daqiqa zararsiztiriladi, xo'jalik sovunida yuviladi, quritiladi, dazmollanadi va toza idishda saqlanadi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
35-savol: Pedikulyoz nima?

Pedikulyoz — bu odamning sochli yoki junli terisida va kiyimlarida bit (Pediculus humanus) deb ataluvchi parazit hasharotlarning ko‘payishi natijasida yuzaga keladigan infeksion-parazitar kasallikdir. Pedikulyoz odatda qichishish, terining tirnashishi va ikkilamchi infeksiyalar bilan kechadi.

Pedikulyozning sababi — bitlar bo‘lib, ular inson qonini so‘rish orqali oziqlanadi.

Bitlar uch turga bo‘linadi:
1. Bosh bitlari (Pediculus humanus capitis):
- Odatda bosh sohasida, ayniqsa, chakka, bo‘yin va quloq atrofida yashaydi.

2. Kiyim bitlari (Pediculus humanus corporis):
- Kiyim va ichki kiyimlarda yashab, qon so‘rish uchun teriga chiqadi.

3. Jinsiy bitlar (Phthirus pubis):
- Qorin pastki qismi, jinsiy soha, qo‘ltiq osti va ba’zan qoshlar va kipriklarda yashaydi.

Pedikulyozning belgilari:
1. Qichishish:
- Bitlar tishlagan joyda qichishish kuzatiladi. Bu parazitning tishlashi va so‘lagi tufayli yuzaga keladi.

2. Terida qizarish va yallig‘lanish:
- Tishlangan joylarda qizarish, ba'zan yiringli qichimalar bo‘lishi mumkin.

3. Bitlarning ko‘rinishi:
- Sochlar orasida yoki kiyimlarda bitlarni yoki ularning tuxumlarini (gnida) ko‘rish mumkin.
- Gnida (sirka): Soch tolalariga yopishgan mayda oq yoki kulrang tuxumlar.

4. Tirnash izlari:
- Qattiq qichishish natijasida tirnash, teri shikastlanishi va yiringlash mumkin.

5. Uyquning buzilishi:
- Qichishish va noqulaylik sababli bemorning uyqusi buziladi.

Pedikulyozning yuqish yo‘llari:
1. Boshqa odamlar bilan yaqin aloqa:
- To‘g‘ridan-to‘g‘ri bosh yoki tana terisiga tegish orqali (bolalarda o‘yin vaqtida tez-tez uchraydi).

2. Gigiena vositalari orqali:
- Soch taroqlari, shlyapalar, yostiqlar, kiyimlar va sochiqlar orqali.

3. Kiyim-kechak orqali:
- Jamoat joylarida (masalan, maktab, lager, hammom yoki sauna) kiyim almashish orqali.

4. Jinsiy aloqa:
- Jinsiy bitlar asosan jinsiy aloqa orqali yuqadi.

Pedikulyozning asoratlari:
1. Ikkilamchi infeksiyalar:
- Tirnash natijasida yaralarga infeksiyalar tushishi.

2. Piyodermiya (teri yiringlashishi):
- Terining og‘ir yallig‘lanishi.

3. Linfadenit:
- Bitlarning qichishi tufayli limfa tugunlarining yallig‘lanishi.

4. Epidemik kasalliklarning yuqishi:
- Kiyim bitlari ba'zi infeksion kasalliklarning (masalan, qaytalanuvchi isitma yoki qaytalanuvchi tif) tarqalishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Pedikulyozni davolash:
1. Antiparazitar vositalar:
- Shampun va losonlar: Pedikulen, Nittifor, Paranit kabi preparatlar bitlarni o‘ldirish uchun ishlatiladi.
- Gnidalarga (sirka) qarshi vositalar: Bosh sohasini qo‘shimcha tarash va gnidalarni qo‘lda olib tashlash talab qilinadi.

2. Shaxsiy gigiena:
- Bosh va tanani muntazam yuvish.
- Kiyim va yotoq anjomlarini qaynoq suvda yuvish va qayta ishlash.

3. Kiyimlarni dezinfektsiya qilish:
- Yuqori haroratda dazmollash.
- Maxsus insektitsidlar bilan ishlov berish.

4. Profilaktika:
- Jamoat joylarida gigiena qoidalariga rioya qilish.
- Shaxsiy gigiena vositalarini boshqa odamlar bilan bo‘lishmaslik.

Pedikulyozning oldini olish:
1. Gigiena qoidalariga rioya qilish (sochlar va tana parvarishi).
2. Soch taroqlari, shlyapalar va kiyimlarni boshqa odamlar bilan ishlatmaslik.
3. Yotoq va kiyim-kechakni muntazam yuvish va qaynoq suvda qayta ishlash.
4. Bolalarni muntazam tekshirish (maktab va bog‘chalarda).

Xulosa:
Pedikulyoz bitlarning odam tanasida yashashi va ko‘payishi bilan bog‘liq kasallik bo‘lib, gigiena qoidalariga rioya qilish va antiparazitar vositalarni qo‘llash orqali bartaraf etiladi. Tezkor chora-tadbirlar bilan pedikulyozdan asoratlarsiz xalos bo‘lish mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
34-savol: Antropometriya nima?

Antropometriya — bu inson tanasining o‘lchamlari, shakli, massasi va proporsiyalarini o‘lchashga qaratilgan usuldir. Ushbu so‘z "antropo" (inson) va "metriya" (o‘lchash) yunoncha so‘zlaridan kelib chiqqan. Antropometriya insonning jismoniy rivojlanish holatini, sog‘lig‘i va ozuqa holatini baholash uchun qo‘llaniladi.

Antropometriyaning asosiy maqsadlari:
1. Sog‘liqni baholash:
- Bola va kattalarning jismoniy rivojlanishini kuzatish.
- Ozuqa yetishmovchiligi yoki ortiqcha vaznni aniqlash.

2. Norma va o‘zgarishlarni aniqlash:
- Yoshga, jinsga va irqiy guruhlarga xos antropometrik ko‘rsatkichlarni belgilash.

3. Tibbiy tashxis qo‘yish:
- Ozuqa yetishmovchiligi (masalan, anoreksiya yoki oqsillarning yetishmasligi).
- Ortiqcha vazn va semizlik (masalan, BMI hisoblash orqali).

4. Sport va ergonomikani optimallashtirish:
- Sportchilarning tanasini moslashtirish.
- Ish o‘rnini insonning jismoniy o‘lchamlariga mos ravishda loyihalash.

Antropometriyaning asosiy ko‘rsatkichlari:
1. Bo‘y o‘lchami (uzunligi):
- Tanani tik holda yoki yotgan holda maxsus asbob yordamida o‘lchanadi.
- Bolalarda o‘sishni baholash uchun muhimdir.

2. Tana vazni:
- Vazn o‘lchagich yordamida o‘lchanadi.
- Yoshga mos vazn normasi aniqlanadi.

3. Tana massasi indeksi (BMI):
- Formulaga ko‘ra hisoblanadi: BMI = vazn (kg) / bo‘y² (m²).
- Tana massasining normal yoki patologik holatini baholashda ishlatiladi.

4. Ko‘krak qafasi aylanasi:
- Mushak va yog‘ to‘qimalarining rivojlanishini baholash uchun ishlatiladi.
- Bolalarda nafas olish tizimini rivojlanishini kuzatishda qo‘llaniladi.

5. Bel va chanoq aylanasi:
- Qorin bo‘shlig‘ida yog‘ to‘planishini aniqlashda ishlatiladi.
- Sog‘liq xavfini baholashda muhim (masalan, semizlikka bog‘liq yurak-qon tomir kasalliklari).

6. Tana proporsiyalari:
- Qo‘l, oyoq va tana uzunliklari o‘zaro nisbatda o‘lchanadi.
- Skeletning simmetrik rivojlanishi baholanadi.

Antropometriya turlari:
1. To‘liq antropometriya:
- Inson tanasining barcha asosiy o‘lchamlarini o‘lchash (bo‘y, vazn, aylanalar, uzunliklar).

2. Qisman antropometriya:
- Muayyan ko‘rsatkichlarni o‘lchash (masalan, faqat bo‘y yoki tana massasi indeksi).

Tibbiyotda antropometriya qo‘llanilishi:
• Pediatriya: Bolaning o‘sishini va rivojlanishini kuzatish.
• Dietologiya: Tana massasini va ozuqa holatini baholash.
• Endokrinologiya: Ozuqa yoki gormonal kasalliklarni aniqlash.
• Reabilitatsiya: Jismoniy salohiyatni tiklashni kuzatish.

Xulosa:
Antropometriya inson tanasi o‘lchamlarini o‘lchash va baholashga qaratilgan usul bo‘lib, sog‘liqni saqlash, sport, ergonomika va ilmiy tadqiqotlarda keng qo‘llaniladi. To‘g‘ri bajarilgan antropometrik o‘lchovlar insonning umumiy holatini va ehtiyojlarini aniqlashga yordam beradi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
33-savol: Qariyalarni parvarish qilishning o‘ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?

Qariyalarni parvarish qilish ularning yoshiga xos fiziologik, psixologik va ijtimoiy o‘zgarishlarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Bu jarayonda maxsus yondashuv talab qilinadi, chunki keksalar ko‘pincha surunkali kasalliklar, psixologik noqulayliklar va mustaqillikning kamayishi bilan bog‘liq muammolarga duch kelishadi. Quyida qariyalarni parvarish qilishning asosiy xususiyatlari bayon etilgan:

1. Fiziologik xususiyatlar:
A. Jismoniy ehtiyojlar:
• Ovqatlanish: Qariyalar ko‘pincha ishtahasi pasayishi, chaynash va yutishning qiyinlashishi bilan duch keladi. Ovqat hazmini yaxshilash uchun oson hazm bo‘ladigan va yumshoq ovqatlar tavsiya etiladi.
• Suyuqlik iste’moli: Dehidratatsiya xavfi yuqori bo‘lgani uchun suyuqlik yetarli darajada iste’mol qilishni ta'minlash muhim.
• Gigiena: Qariyalar teri quruqligi, terining yupqalashishi va sezuvchanligi oshishi tufayli maxsus gigiena vositalariga muhtoj bo‘lishi mumkin.

B. Harakatlanish:
• Harakat faolligining kamayishi tufayli mushak zaifligi va bo‘g‘imlarning qotishi (kontrakturalar) yuzaga keladi. Qariyalarni muntazam yengil jismoniy mashqlar yoki massajlar bilan qo‘llab-quvvatlash kerak.

C. Dori vositalarini qabul qilish:
• Ko‘p qator dori-darmonlar (polifarmatsiya) qabul qilinishi mumkin, shuning uchun ularning ta'siri va nojo‘ya reaksiyalarini kuzatish muhim.

2. Psixologik xususiyatlar:
A. Emotsional holat:
• Qariyalar yolg‘izlik, xavotir yoki depressiyaga moyil bo‘lishadi. Ularni qo‘llab-quvvatlash va mehribonlik bilan muomala qilish zarur.
• Hayotiy voqealarni eslash yoki muhim hodisalarni o‘rtoqlashish qiziqishlarini oshiradi.

B. Xotira va kognitiv o‘zgarishlar:
• Ko‘pincha eslab qolish yoki qaror qabul qilishda qiyinchiliklar yuzaga keladi. Oddiy va tushunarli ko‘rsatmalar berish kerak.
• Demensiya yoki Altsgeymer kasalligi bo‘lgan qariyalarga individual parvarish kerak bo‘ladi.

C. Psixosotsial qo‘llab-quvvatlash:
• Ijtimoiy aloqalarni saqlab qolish uchun oila va jamiyat bilan muloqotni rag‘batlantirish zarur.
• Sevimli mashg‘ulotlarni qo‘llab-quvvatlash ularning ruhiy holatini yaxshilaydi.

3. Tibbiy parvarish:
A. Kasalliklarni monitoring qilish:
• Qariyalarda surunkali kasalliklar (masalan, gipertoniya, diabet, artrit) ko‘p uchraydi. Ularning rivojlanishini nazorat qilish va reja asosida davolashni amalga oshirish muhim.

B. Profilaktika:
• Ko‘ngilsizliklarning oldini olish uchun muntazam tibbiy ko‘riklar, vaksinalar (masalan, gripp yoki pnevmoniya uchun) tavsiya etiladi.

C. Jarohatlar va bosim yaralarining oldini olish:
• Uzoq yotish yoki harakatsiz bo‘lish natijasida bosim yaralari rivojlanishi mumkin. Bunga yo‘l qo‘ymaslik uchun tana pozitsiyasini o‘zgartirib turish va maxsus yumshoq matraslardan foydalanish kerak.

4. Gigiena va kundalik ehtiyojlar:
A. Kundalik gigiena:
• Qariyalarga cho‘milish, tish yoki protez gigienasi, tirnoqlarni parvarish qilishda yordam ko‘rsatish kerak.
• Teri va soch gigienasiga alohida e’tibor berish zarur.

B. Kiyim va yashash sharoiti:
• Qulay, yumshoq va gigienik talablarga mos kiyim tanlash kerak.
• Yashash sharoitlari xavfsiz va qulay bo‘lishi lozim (masalan, silliq pol, yotoq oldida tutqichlar).

5. Ijtimoiy va hissiy qo‘llab-quvvatlash:
A. Muloqot va e’tibor:
• Qariyalarni tinglash va ularning fikrini qadrlash muhim.
• Ularga ijtimoiy faoliyatlarda qatnashish imkoniyatini yaratish.

B. Mustaqillikni rag‘batlantirish:
• Qariyalar mustaqil bajarishi mumkin bo‘lgan ishlarni o‘zlari bajarishiga imkon yaratish.
• Ularning shaxsiy qadr-qimmatini saqlashga harakat qilish.

Xulosa:
Qariyalarni parvarish qilishda jismoniy, psixologik va ijtimoiy ehtiyojlarini inobatga olib, ularga individual va mehribon munosabatda bo‘lish muhim. To‘g‘ri yondashuv ularning hayot sifatini oshirish va sog‘lom qarilikni ta’minlashga yordam beradi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
32-savol: Isituvchi kompress qo‘yish texnikasini aytib bering.

Isituvchi kompress — bu to‘qimalarga issiqlik yetkazib, qon aylanishni yaxshilash, yallig‘lanishni kamaytirish va og‘riqni yengillashtirish uchun ishlatiladigan muolaja usuli. Ushbu texnikani to‘g‘ri bajarish uchun quyidagi bosqichlarga rioya qilish kerak:

● 1. Tayyorgarlik bosqichi
• Kerakli materiallarni tayyorlash:
• Toza steril doka yoki mato.
• Iliq suv (40-50°C darajada, haddan tashqari issiq bo‘lmasligi kerak).
• Quruq sochiq yoki polietilen plyonka (namlikni ushlab turish uchun).
• Bandaj yoki qattiq doka (kompressni mahkamlash uchun).
• Bemorning joylashuvini ta’minlang:
• Bemorni qulay holatda joylashtiring.
• Kompress qo‘yiladigan joyni kiyimlardan ozod qiling.

● 2. Asosiy texnika
1. Dokani iliq suvga botirish:
• Dokani iliq suvga solib, yaxshilab siqib oling (u juda nam bo‘lmasligi kerak).

2. Dokani kompress qo‘yiladigan joyga qo‘yish:
• Dokani to‘g‘ri joyga (masalan, bo‘yin, bel yoki yallig‘langan soha) bir tekis joylashtiring.

3. Namlikni ushlab turish uchun plyonka qo‘yish:
• Doka ustidan polietilen plyonka qo‘yiladi. Bu issiqlikni ushlab turadi va namlikni bug‘lanishini oldini oladi.

4. Quruq qoplama qo‘yish:
• Plyonka ustidan quruq mato yoki sochiq bilan yopib, issiqlikni saqlashni ta’minlang.

5. Mahkamlash:
• Kompressni bandaj yoki doka yordamida mahkamlang, lekin juda qattiq bo‘lmasligi kerak.

● 3. Qolish muddati
• Kompress odatda 1-2 soat davomida ushlab turiladi.
• Vaqt davomida bemorning holatini kuzatib boring va noqulaylik yuzaga kelsa, kompressni darhol olib tashlang.

● 4. Kompressni olib tashlash
• Kompressni olib tashlab, terini tekshiring.
• Kompress qo‘yilgan joyni quruq mato bilan artib tozalang.

● 5. Qo‘shimcha chora-tadbirlar
• Kompressdan keyin bemorni issiq joyda ushlab turing, sovuq haroratdan saqlaning.
• Jarayonni kerak bo‘lganda shifokor tavsiyasiga binoan takrorlang.

Eslatma:
• Haddan tashqari issiq suvdan foydalanish terini kuyishiga olib kelishi mumkin, shuning uchun suv haroratini doimo tekshiring.
• Kompress qo‘yishdan oldin bemor terisining holatini baholang (jarohat, allergik reaktsiyalar yoki o‘ta sezgirlik bo‘lsa, muolaja o‘tkazilmaydi).
Ko‘rsatmalar:
• Isituvchi kompress quyidagi holatlarda qo‘llaniladi:
- Mushak yoki bo‘g‘im og‘riqlari.
- Yallig‘lanishli jarayonlar (shifokor tavsiyasiga ko‘ra).
- Spazmlar va qon aylanishni yaxshilash talab qilinganda.

Xulosa:
Isituvchi kompress qo‘yish texnikasi to‘qimalarga issiqlik yetkazish orqali terapevtik ta’sir ko‘rsatadi. To‘g‘ri bajarilgan muolaja bemor holatini yengillashtirish va tezroq tiklanishiga yordam beradi. Har qanday nojo‘ya reaktsiyalarda darhol muolajani to‘xtatib, shifokor bilan maslahatlashish kerak.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
31-savol: Biologik o‘limning erta belgilarini aytib bering.

Biologik o‘lim — bu organizmning barcha hayotiy faoliyati to‘xtashi va qaytarilmas jarayonlarning boshlanishi. Biologik o‘limning erta belgilarini aniqlash hayotiy faoliyatni tiklash imkoniyati tugaganini tasdiqlash uchun muhimdir. Ushbu belgilar klinik o‘limdan so‘ng bir necha daqiqalar ichida paydo bo‘ladi.

Biologik o‘limning erta belgilariga quyidagilar kiradi:

1. Qorachiqning "mushak ko‘zi" belgilari
• Belgi: Qorachiqlarning yorug‘likka javob bermasligi va shaklining o‘zgarishi.
• Tekshirish usuli:
- Qorachiqqa yengil bosim qo‘llash orqali uning "mushak ko‘zi" shakliga o‘tishini aniqlash. Bu hayotiy faoliyatning to‘xtaganini ko‘rsatadi.

2. Qorachiqlarning kengayishi (midriaz)
• Belgi: Qorachiq kengayib, yorug‘likka hech qanday javob bermaydi.
• Izoh: Bu miya faoliyatining to‘liq to‘xtaganidan dalolat beradi.

3. Teri rangining o‘zgarishi
• Belgi: Teri oqaradi, kulrang tusga kiradi yoki siyanotik (ko‘karish) holat kuzatiladi.
• Sabab: Qon aylanishi to‘xtashi natijasida terining qon bilan ta’minlanishi yo‘qligi.

4. Tana haroratining tushishi (algor mortis)
• Belgi: Tanadagi harorat muhit haroratiga moslashib, asta-sekin pasayadi.
• Izoh: Bu jarayon odatda birinchi soatlardan boshlab paydo bo‘ladi.

5. Terining qurishi va shilimshiq qavatlarning namlikni yo‘qotishi
• Belgi: Ko‘z shilliq qavatlari quriydi va ko‘zda "quruq shisha" belgisi paydo bo‘ladi (kornea shaffofligini yo‘qotadi).
• Izoh: Ko‘z shilliq qavatining qurishi biologik o‘limning muhim belgilaridan biri.

6. Qonning pastga to‘planishi (postmortem dog‘lar)
• Belgi: Tana pastki qismida ko‘k-qizg‘ish rangdagi dog‘lar paydo bo‘ladi.
• Paydo bo‘lish vaqti: O‘limdan so‘ng 1-2 soat ichida yuzaga keladi.
• Sabab: Qon aylanishi to‘xtagach, qon tortish kuchi ta’sirida tananing pastki qismida to‘planadi.

Xulosa:
Biologik o‘limning erta belgilariga qorachiqlarning kengayishi, yorug‘likka javob bermasligi, teri rangining oqarishi, tana haroratining pasayishi, ko‘zning qurishi kiradi. Ushbu belgilar klinik o‘limdan so‘ng paydo bo‘ladi va organizmning qayta tiklanish imkoniyati yo‘qligidan dalolat beradi. Biologik o‘limni tasdiqlash faqat mutaxassis tomonidan amalga oshirilishi kerak.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
30-savol: Klinik o‘limning belgilarini sanab bering.

Klinik o‘lim — bu hayot va biologik o‘lim oralig‘idagi holat bo‘lib, u to‘liq qaytaruvchan jarayon hisoblanadi. Ushbu holatda zudlik bilan reanimatsiya choralari ko‘rilmasa, biologik o‘lim yuz beradi. Klinik o‘limning asosiy belgilarini quyidagicha tasniflash mumkin:

1. Yurak faoliyatining to‘xtashi
• Asosiy belgi: Yurak urishining to‘xtashi (puls yo‘qligi).
• Tekshirish usuli:
- Bo‘yin arteriyasida (karotis arteriyasi) pulsni aniqlashga urinish.
- Puls 10 soniya davomida sezilmasa, yurak faoliyati to‘xtagan deb hisoblanadi.

2. Nafas olishning to‘xtashi
• Asosiy belgi: Nafas olish harakatlarining yo‘qligi.
• Tekshirish usuli:
- Ko‘krak qafasining harakatlarini kuzatish.
- Og‘iz va burundan chiqayotgan havo oqimini sezishga urinish.
- Nafas yo‘qligi aniqlansa, sun’iy nafasni boshlash zarur.

3. Ongning yo‘qligi
• Asosiy belgi: Bemorning tashqi qo‘zg‘atuvchilarga (chaqiriq, silkish, og‘riq) javob bermasligi.
• Tekshirish usuli:
- Bemorni chaqirish yoki yengil silkitish.
- Javob yo‘qligida klinik o‘lim gumon qilinadi.

4. Qon aylanishining to‘xtashi
• Asosiy belgi: Teri o‘zgarishi va qon aylanishining yo‘qligi.
• Ko‘rinishlari:
- Teri rangi oqarib ketishi yoki siyanotik (ko‘karish) bo‘lishi.
- Qon bosimini aniqlab bo‘lmasligi.

5. Kengaygan qorachiq
• Asosiy belgi: Qorachiqlarning kengayishi va yorug‘likka javob bermasligi (midriaz).
• Tekshirish usuli:
- Yorug‘likni qorachiqqa tushirib, torayish yoki kengayish reaksiyasini kuzatish.
- Javob yo‘qligi miyaning qon ta’minoti to‘xtaganini ko‘rsatadi.

Klinik o‘limning rivojlanish vaqti
• Klinik o‘limning davomiyligi odatda 4-6 daqiqa bo‘lib, bu vaqt davomida qayta tiklash (reanimatsiya) choralari o‘z vaqtida amalga oshirilsa, hayotni saqlab qolish imkoniyati mavjud.

Xulosa:
Klinik o‘limning asosiy belgilariga yurak urishining to‘xtashi, nafas olishning yo‘qligi, ongning yo‘qolishi, qorachiqlarning kengayishi kiradi. Ushbu belgilar kuzatilganida, darhol yurak-o‘pka reanimatsiyasi (YOR) boshlanishi va tez yordam chaqirilishi shart. Reanimatsiya tadbirlari qanchalik tez amalga oshirilsa, hayotni saqlab qolish imkoniyati shunchalik yuqori bo‘ladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
29-savol: Qon ketish turlarini sanab bering.

Qon ketish (gemorragiyalar) qon tomirlarning shikastlanishi natijasida qonning tana ichida yoki tashqariga chiqishi bilan tavsiflanadi. Qon ketish turli sabablar, tomirlarning turi va kelib chiqish joyiga qarab tasniflanadi. Quyida qon ketishning asosiy turlari keltirilgan:

1. Qon tomirining turiga qarab:
A. Arterial qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon yorqin qizil rangda bo‘ladi.
- Qon urib (pulsatsiyalab) chiqadi, chunki u arteriyalardagi yuqori bosim ostida bo‘ladi.
- Juda xavfli, chunki katta miqdorda va tez qon yo‘qotishga olib kelishi mumkin.
• Misollar: Arteriyalarning jarohatlari, masalan, femoral yoki brakial arteriya shikastlanishi.

B. Venoz qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon quyuq qizil rangda bo‘ladi.
- Doimiy, pulsatsiyasiz oqimda chiqadi.
- Qon ketish nisbatan sekinroq, lekin katta venalarning shikastlanishi hayot uchun xavfli bo‘lishi mumkin.
• Misollar: Katta venalarning jarohatlari (masalan, bo‘yin venasi).

C. Kapillyar qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon bir tekisda, mayda tomchilab chiqadi.
- Rangi o‘rtacha (arterial va venoz qon aralashgan bo‘lishi mumkin).
- Ko‘pincha yuzaki jarohatlar (teri kesilishi, mayda jarohatlar) bilan bog‘liq.
• Misollar: Teri yuzasidagi shikastlanishlar.

2. Qon ketishning kelib chiqish joyiga qarab:
A. Tashqi qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon tana yuzasidagi jarohatlar orqali tashqariga chiqadi.
- Ko‘z bilan osongina aniqlanadi.
• Misollar: Teri, mushaklar yoki yuzaki jarohatlar.

B. Ichki qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon tana ichida, to‘qimalar yoki bo‘shliqlarga oqib ketadi.
- Tashqi alomatlari sezilmasligi mumkin, lekin og‘ir asoratlar keltirib chiqaradi.
• Misollar: Ichki organlarning jarohatlari (o‘pka, jigar, taloq), qorin yoki ko‘krak bo‘shlig‘idagi qon ketish.

C. Aralash qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon tomirning ichki va tashqi qismidan chiqadi.
• Misollar: Ko‘krak qafasining ochiq jarohatlari.

3. Mexanizmiga qarab:
A. Travmatik qon ketish
• Xususiyatlari:
- Mexanik jarohatlar natijasida yuzaga keladi.
• Misollar: Pichoq yarasi, o‘q jarohati, ko‘chma jarohatlar.

B. Spontan (patologik) qon ketish
• Xususiyatlari:
- Hech qanday travmasiz, kasallik yoki patologiya natijasida yuzaga keladi.
• Misollar: Qon tomir devorlarining yallig‘lanishi, qon ivishining buzilishi (gemofiliya, leykemiya).

4. Davomiyligiga qarab:
A. O‘tkir qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qisqa vaqt ichida katta miqdorda qon yo‘qotilishi.
- Shok holati va hayot uchun xavf tug‘dirishi mumkin.
• Misollar: Og‘ir jarohatlar, o‘tkir travmalar.

B. Surunkali qon ketish
• Xususiyatlari:
- Qon yo‘qotish sekin va uzoq davom etadi.
- Ko‘pincha anemiya keltirib chiqaradi.
• Misollar: Oshqozon yarasi, surunkali gemorroylardan qon ketishi.

5. Klinik tasnifiga qarab:
A. Yashirin qon ketish
• Xususiyatlari:
- Ichki qon ketish, tashqaridan ko‘rinmaydi.
• Misollar: Ichki organlar yoki bo‘shliqlarga qon yig‘ilishi.

B. Asta-sekin yuzaga keladigan qon ketish
• Xususiyatlari:
- Uzoq vaqt davomida kichik miqdorda qon yo‘qotiladi.
• Misollar: Gemorroy, burun qonashi.

6. Lokalizatsiyasiga qarab:
A. Burun qonashi (epistaksis):
• Burun ichidagi tomirlarning shikastlanishi natijasida.

B. Oshqozon-ichak qon ketishi:
• Qon oshqozon yoki ichakdan chiqadi; qusish va axlatda qon belgilari mavjud.

C. O‘pka qon ketishi (gemoptiziya):
• Nafas yo‘llari yoki o‘pkadan qon chiqishi.

D. Bachadon qon ketishi (metrorragiyalar):
• Ginekologik kasalliklar yoki jarohatlar natijasida.

Xulosa:
Qon ketish turlari sababiga, kelib chiqish joyiga, tomir turiga va davomiyligiga qarab tasniflanadi. Qon ketishning har bir turi alohida davolash va birinchi yordam choralari talab qiladi. Hayot uchun xavfli holatlarda zudlik bilan tibbiy yordamga murojaat qilish zarur.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
28-savol: Gipertermiyada hamshiraning taktikasi nimadan iborat?

Gipertermiya (tana haroratining yuqori darajaga ko‘tarilishi) holatida hamshira bemorning ahvolini barqarorlashtirish va asoratlarning oldini olish uchun muhim choralarni ko‘rishi kerak. Quyida gipertermiyada hamshiraning taktikasi bosqichma-bosqich bayon etilgan:

1. Bemorning holatini baholash
• Tana haroratini o‘lchash:
- Harorat 38°C va undan yuqori bo‘lsa, gipertermiya mavjudligini tasdiqlash.
- Harorat o‘lchashda joy (og‘iz, qo‘ltiq osti, rektal) va vaqtni inobatga olish.
• Umumiy ahvolni baholash:
- Nafas olish tezligi va yurak urish chastotasini kuzatish.
- Bemorning holatini va shikoyatlarini aniqlash (masalan, titroq, bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi).

2. Bemorni to‘g‘ri holatga joylashtirish
• Bemorni yotqizib, qulay va xavfsiz muhit yaratish.
• Xonani shamollatib, havo haroratini me’yorda saqlash (22-24°C).

3. Haroratni pasaytirishga qaratilgan choralar
• Fizik usullar:
- Bemorning peshonasi, qo‘ltiqlari va qorin sohasiga sovuq kompresslar qo‘yish.
- Iliq suv bilan artish (to‘g‘ridan-to‘g‘ri sovuq suvdan foydalanish tavsiya etilmaydi, chunki bu qon tomirlarning keskin torayishiga olib kelishi mumkin).
- Oyoqlarni iliq suvda ushlab turish (ayniqsa, qaltirash bo‘lsa).
• Suyuqlik iste’molini ta’minlash:
- Bemorga iliq choy, sho‘r suv yoki oddiy suv bering (dehidratatsiya xavfini kamaytirish uchun).

4. Dori vositalarini qo‘llash
• Antipiretik preparatlar (haroratni tushiruvchi vositalar):
- Paratsetamol (500-1000 mg kattalar uchun, 15 mg/kg bolalar uchun).
- Ibuprofen (200-400 mg kattalar uchun, 10 mg/kg bolalar uchun).
- Preparatni shifokor buyruqsiz bermaslik, dozasiga qat’iy rioya qilish.
• Agar dori vositasi in'ektsiya shaklida talab qilinsa, uni faqat shifokor ko‘rsatmasiga binoan qo‘llash (masalan, litiya aralashmasi: Analgin, Dimedrol, Papaverin).

5. Bemorning ahvolini kuzatish
• Haroratni muntazam (30-60 daqiqada bir marta) o‘lchash va qayd qilish.
• Nafas olish va yurak urishini nazorat qilish.
• Belgilangan davolash choralari samarasini baholash.

6. Sababni aniqlash va qo‘shimcha chora-tadbirlar
• Gipertermiyaning asosiy sababini aniqlashga yordam berish:
- Infeksiyalarni aniqlash (masalan, bo‘g‘izni tekshirish, o‘pkani auskultatsiya qilish).
- Travma, issiqlik urishi yoki boshqa sabablarni kuzatish.
• Shifokorga xabar berish va keyingi davolash choralariga tayyor turish.

7. Tez yordam holatlarida hamshiraning vazifalari
• Agar bemorda quyidagi holatlar kuzatilsa, zudlik bilan shifokor yoki tez yordamga xabar berish:
- Harorat 40°C dan oshsa.
- Hushdan ketish, tirishishlar, yoki psixomotor qo‘zg‘alish.
- Qattiq ko‘ngil aynishi, qusish yoki shok belgilari.

Xulosa:
Gipertermiyada hamshiraning taktikasi bemorning ahvolini barqarorlashtirish, tana haroratini pasaytirish, sababni aniqlashga yordam berish va shoshilinch holatlarda shifokor ko‘rsatmalarini bajarishdan iborat. Tezkor va to‘g‘ri yordam bemor hayotini saqlab qolishda muhim rol o‘ynaydi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
27-savol: Gipertermiya turlarini sanab bering.

Gipertermiya — bu tana haroratining haddan tashqari ko‘tarilishi bo‘lib, organizmning issiqlikni chiqarib tashlash imkoniyatidan yuqori darajada issiqlik hosil bo‘lishi yoki issiqlik yig‘ilishi natijasida yuzaga keladi. Gipertermiya sabablariga va rivojlanish mexanizmiga qarab turli turlarga bo‘linadi.

1. Issiqlik sababli gipertermiya
• Sababi: Atrof-muhitning yuqori harorati va namligi natijasida organizmning haddan tashqari qizishi.
• Turlari:
- Issiqlik holsizlik: Haddan tashqari terlash, kuchli charchoq, bosh aylanishi.
- Issiqlik urishi: Tana haroratining 40°C va undan yuqori darajaga ko‘tarilishi, markaziy asab tizimi buzilishi (hushdan ketish, chalkashlik).
• Misollar: Quyoshda uzoq vaqt qolish, issiq va nam sharoitlarda jismoniy mehnat.

2. Medikamentoz (dorilarga bog‘liq) gipertermiya
• Sababi: Ba'zi dorilar yoki kimyoviy moddalarning nojo‘ya ta’siri.
• Turlari:
- Antipsixotik gipertermiya: Neyroleptik vositalar (masalan, antipsixotiklar) qabul qilish natijasida yuzaga keladi.
- Gipertermik sindrom: Ba'zi narkotik moddalarning haddan tashqari dozasi natijasida.
• Misollar: Antidepresantlar, amfetaminlar, kokain.

3. Neyrogipertermiya
• Sababi: Miya sohasida jarohatlar, o‘sma yoki yallig‘lanish jarayonlari natijasida termoregulyatsiya markazi faoliyatining buzilishi.
• Turlari:
- Markaziy gipertermiya: Miya shikastlanishi natijasida (masalan, bosh miya shikastlanishi, insult).
• Misollar: Miya yarasi yoki qon quyilishi.

4. Infeksiyaga bog‘liq gipertermiya
• Sababi: Bakterial, virusli yoki boshqa infeksiyalar natijasida yuzaga keladigan tana haroratining ko‘tarilishi.
• Turlari:
- Sepsis yoki infeksion shok: Bakteriyalar va toksinlar ta’sirida tana harorati keskin ko‘tariladi.
• Misollar: Pnevmoniya, sepsis, meningit.

5. Genetik gipertermiya
• Sababi: Genetik o‘zgarishlar natijasida organizmda issiqlikka nisbatan o‘ta sezuvchanlik.
• Turlari:
- Malign (o‘tkir) gipertermiya: Genetik moyilligi bo‘lgan odamlarda narkoz yoki muskul relaksantlarni qo‘llash natijasida yuzaga keladi.
• Misollar: Anesteziya vaqtida genetik nuqsonlar tufayli.

6. Jismoniy zo‘riqish bilan bog‘liq gipertermiya
• Sababi: Haddan tashqari jismoniy faoliyat tufayli tana haroratining oshishi.
• Turlari:
- Sportchilarda gipertermiya: O‘ta zo‘riqish yoki to‘g‘ri suyuqlik balansining saqlanmasligi natijasida.
• Misollar: Marathon yoki uzoq masofali yugurish.

7. Psixogen (stress bilan bog‘liq) gipertermiya
• Sababi: Psixologik stress va asab tizimining kuchlanishi tufayli.
• Turlari: Emotsional zo‘riqish yoki psixosomatik kasalliklar bilan bog‘liq issiqlik ko‘tarilishi.
• Misollar: Stressli sharoitlarda tana haroratining qisqa muddatli ko‘tarilishi.

8. Yallig‘lanishsiz (avtoimmun yoki metabolik) gipertermiya
• Sababi: Ichki yallig‘lanish yoki metabolik kasalliklar.
• Turlari:
- Tireotoksikoz bilan bog‘liq gipertermiya: Qalqonsimon bezning haddan tashqari faoliyati natijasida.
• Misollar: Tireotoksik kriz, avtoimmun kasalliklar.

Xulosa:
Gipertermiya sabablari va turlari turli kasalliklar yoki holatlarga bog‘liq. Gipertermiyaning aniq sababini aniqlash va to‘g‘ri davolash usulini tanlash uchun zudlik bilan shifokorga murojaat qilish zarur. Og‘ir shakllarida (masalan, issiqlik urishi yoki malign gipertermiya) shoshilinch tibbiy yordam talab etiladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
26-savol: Anafilaktik shokning sabablari va belgilarini sanab bering.

Anafilaktik shok — bu organizmning allergenlarga qarshi o‘ta kuchli va hayot uchun xavfli allergik reaksiyasi bo‘lib, immun tizimining histamin va boshqa mediatorlarni keskin ajratishi bilan kechadi. Bu holatda qon aylanish, nafas olish va boshqa hayotiy tizimlarning buzilishi kuzatiladi.

Anafilaktik shokning asosiy sabablari:
1. Dori vositalariga allergiya:
- Antibiotiklar (masalan, penitsillin, tsefalosporinlar).
- Yallig‘lanishga qarshi dorilar (masalan, aspirin, ibuprofen).
- Anesteziya vositalari (masalan, lidokain).
- Emvaktsinalar yoki biologik preparatlar.
2. Ovqat allergenlari:
- Yeryong‘oq, dengiz mahsulotlari, tuxum, sut, soya, bug‘doy va boshqa mahsulotlar.
- Ba'zi qo‘shimchalar va konservantlar.
3. Hasharot chaqishi:
- Asalarilar, ari va boshqa hasharotlarning chaqishi.
4. Lateksga allergiya:
- Tibbiy qo‘lqoplar, kateterlar, tibbiy jihozlarda ishlatiladigan lateks mahsulotlari.
5. Ba'zi boshqa allergenlar:
- Hayvonlarning junlari, polenlar, chang.

Anafilaktik shokning asosiy belgilariga quyidagilar kiradi:
1. Dastlabki belgilar (bir necha soniyadan bir necha daqiqagacha):
• Teri reaksiyalari:
- Qizarish (giperemiya).
- Qichishish va toshmalar (urtikariya yoki ekzema).
• Nafas olishning buzilishi:
- Hansirash, havo yetishmovchiligi, og‘ir va "xo‘rillagan" nafas olish.
- Burun va tomoqning shilliq qavati shishi (angioedema), ovozning bo‘g‘ilib chiqishi.
• Ko‘ngil aynishi va qusish:
- Oshqozonda noqulaylik yoki og‘riq, diareya.

2. Hayotiy tizimlarning buzilishi (shokning rivojlanishi):
• Qon bosimining keskin tushishi:
- Bemorni hushdan ketishi yoki zaiflik.
• Nafas olishning to‘xtashi:
- Tomoqning shishi tufayli nafas yo‘llarining to‘silishi.
• Tachikardiya (yurak urishining tezlashishi):
- Ba'zan aritmiyalar.
• Teri o‘zgarishlari:
- Sianoz (ko‘karish) yoki oqarish.
• Bosh aylanishi va hushdan ketish:
- Miya kislorod tanqisligi tufayli.

3. Og‘ir asoratlar:
• Nafas yo‘llarining to‘liq to‘silishi.
• Qon aylanishning kollapsi (hayotiy tizimlarning to‘xtashi).
• Tirishishlar va koma.

Anafilaktik shokning rivojlanish tezligi:
• Tezkor shakli: Bir necha soniyada rivojlanadi va zudlik bilan yordam talab qiladi.
• Sekin shakli: Bir necha soat davomida asta-sekin rivojlanadi.

Muhim eslatma:
• Anafilaktik shok belgilari paydo bo‘lishi bilan zudlik bilan tez tibbiy yordam chaqirilishi kerak.
• Og‘ir holatda bemor hayotini saqlab qolish uchun adrenalin inyektsiyasi (epinefrin) zarur.
Anafilaktik shokning sabablarini oldindan aniqlash va oldini olishga qaratilgan choralar ko‘rish uning yuzaga kelishini kamaytirishi mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida