Stressiz ta'lim

"Yo'q" deyishni o‘rganing

Ko‘plab o‘qituvchilar o‘z zimmasiga haddan tashqari vazifalarni olaveradi. Dars o‘tish, hisobotlarni to‘ldirish, tadbirlarni tashkil qilish, o‘quvchilar va ularning ota-onalari bilan ishlash – bularning barchasi odatiy pedagogik faoliyatga kirishi mumkindir.

Ammo ko‘pincha bu ro‘yxat cheklanmaydi. Rahbariyat yoki hamkasblar iltimosi bilan qo‘shimcha topshiriqlar, majburiy ish yuklamalari va ortiqcha tashkiliy ishlarga ham vaqt ajratishga to'g'ri kelib qoladi. Natijada, o‘qituvchi o‘zining asosiy vazifasidan uzoqlashib, charchoq va stress girdobiga tushib qoladi.

Shu sababli, "Yo'q" deyishni o‘rganish kerak. Bu dangasalik yoki javobgarlikdan qochish emas. Aksincha, o‘z imkoniyatlarini real baholashdir.

O‘zingizga mana bunday savollarni berib ko‘ring:

"Bu vazifa mening kasbiy majburiyatlarim doirasiga kiradimi?"

"Uni bajarish mening yuklamamni ko'paytirib yubormaydimi?"

"Agar xo'p desam, bu vazifani bajarishga jismonan ulguramanmi?"

Agar javoblar sizni qoniqtirmasa, bemalol "yo'q" deyishingiz mumkin. Buning uchun uzr so‘rash yoki o‘zingizni noqulay his qilishingiz shart emas. O‘zingizni ortiqcha yuklamalardan xalos qilish uchun do‘stona, lekin qat’iy javob berishni o‘rganing.

Masalan, "Ha deb javob berganim bilan bu ishlarga jismonan ulgurmayman, uzr", "Bu vazifani uddalay olmayman, lekin boshqa kim yordam bera olishi mumkinligini aytishim mumkin", degan mazmundagi javob variantlaridan ham foydalansangiz bo'ladi.

Unutmang, agar siz o‘zingizga tinimsiz ravishda yuklamalarni olaversangiz, oxir-oqibat bu sizni kuchli charchoq va stressga olib keladi.

Shuning uchun, kerakli joyda endi "yo'q" deyishni ham odat qiling!

👉@stressiz_talim

“Psixologik shanbalik”

Ha, to’g’ri o’qidingiz — “Psixologik shanbalik”

Endilikda, “Stressiz ta’lim” loyihasi doirasida sekin-asta amaliy ishlarga ham o’tmoqchimiz. Shu sababli, aprel oyidan boshlab “Psixologik shanbalik” loyihasiga start bermoqchimiz.

Bu orqali pedagoglarimizga amaliy yordam ko’rsatolamiz, deb umid qilamiz.

Bu haqda keyinchalik batafsil yoritamiz.

👉@stressiz_talim

Ijobiy ichki muloqot olib boring

Ichki muloqot o‘zi nima – bu sizning o‘zingiz haqingizdagi va o‘zingizning xatti-harakatlaringiz to‘g‘risidagi fikr-mulohazalaringizdir.

Biz yomon kayfiyatda yoki pessimistik holatda bo‘lsak, o‘zimizni koyiymiz, ko‘p hollarda esa o‘zimizning qobiliyatlarimiz va umuman o‘zimiz haqimizda yomon fikrlay boshlaymiz.

Ayniqsa omadsizlik, biror vaziyatdagi ilojsizligimiz bizning, o‘zimiz haqimizda “Shunchalik ham bo‘lamanmi?!”, “Menday chorasiz inson bo‘lmasa kerak”, “Baribir qo‘limdan hech narsa kelmaydi, chunki men…man” kabi pessimistik fikrlar chulg‘ab oladi!

Mana shu holatda insonda salbiy ichki muloqot sodir bo‘la boshlaydi. Bu muloqotning davomiyligi, ortiqcha stress, depressiya holatlariga olib borishi, ruhiyat charchashiga, o‘ziga ishonchsizlikka sabab bo‘ladi.

Ruhiy buzilish, shaxsni jismoniy buzilishiga, inson sifatida yaroqsizlikka olib boradi. Ruhiy bardamlik, “nomoddiy kislorod” sanaladi, u bo‘lmasa inson qalban nafas ololmaydi! Qalb bo‘g‘iladi!

Shuning uchun, ichki muloqot jarayonimizni doimo kuzatib borishimiz, ijobiy ichki muloqotni hosil qilishimiz zarur. Ichki salbiy muloqot sizda paydo bo‘ldimi, darhol uni ijobiylashtiring.

Masalan:

➖ “Shunchalik ham bo‘lamanmi?!” ning o‘rniga “Qanchalik yaxshi tajribaga ega bo‘ldim, keyingi safar bunday vaziyatlarda nima qilishni juda yaxshi bilaman”;

➖ “Menday chorasiz inson bo‘lmasa kerak”ning o‘rniga “Men qo‘limdan kelganini qildim, hayot davom etadi”;

➖ “Baribir qo‘limdan hech narsa kelmaydi, chunki men…man”ning o‘rniga, “Men yana urinib ko‘raman, chorasini topaman, bu men uchun tamom degani emas” deyish insonga foydaliroq ta’sir qiladi.

Albatta, har bir holat va vaziyat unikal (o‘ziga xosdir). Nima bo‘lmasin, qanday bo‘lmasin, ichingizda salbiy muloqot holati yuz berishiga yo‘l qo‘ymang! Ijobiy ichki muloqot uslubiga o‘rganing!

Doimo qalbingizga “kislorod” yetib borayotganini nazorat qiling!

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

Hozir va shu yerda qoidasiga amal qiling

Salbiylik bu o‘tmish xotiralari hamda kelajakdan qo‘rqish zamirida yuzaga keladi. Biz qo‘rqqan holatlar kamdan kam sodir bo‘ladi, biz bilan sodir bo‘lgan qo‘rqinchli ishlar esa allaqachon o‘tib ketgan poyezd kabidir.

Aytaylik, ishxonada rahbarlar tomonidan jiddiy tanbeh berildi. Kayfiyatdagi salbiy o‘zgarish bo‘lib o‘tgan voqea sabab yuzaga keldi.

Ayni damda esa hech qanday salbiy voqelik yo‘q. Shunday ekan, bor diqqatingizni hozir va shu yerdagi voqelikka (samara beradigan fikriy yoki amaliy faoliyatingizga) yo‘naltiring.

Bor e’tiboringizni hozirgi holatingizga yo‘naltirishning foydasi shundaki, hozir va shu yerda sizga salbiy ta’sir qilib turgan narsa bo‘lmaydi.

Faqat o‘tmishdan salbiy xotiralar va kelajakdan qo‘rquvgina sizni hech qanday ayni damda sodir bo‘layotgan voqelik ta’sirisiz sizda negativizmni hosil qilishi mumkin.

Shuning uchun, ong va aql (mantiq) kuchi bilan tez-tez miyani tozalab turing. O‘ylab qarang, o‘tib ketgan salbiy holatlar, o‘z xususiyati bilan o‘tib ketgan, eski va yaroqsizdir, kelajagdagisi esa hali yog‘ish-yog‘masligi noma’lum bo‘lgan yomg‘ir.

Sizga hozir va shu yerda salbiy ta’sir qiluvchi hech narsa yo‘q.

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

Fuqarodan jabr ko‘rgan o‘qituvchiga sog‘ligini tiklab olishi uchun yo‘llanma beriladigan bo‘ldi

“Stressiz ta’lim” loyihasi doirasida O‘zbekiston ta’lim va fan xodimlari kasaba uyushmasi Respublika Kengashi bilan hamkorlikda ushbu ustozga amaliy yordam ko‘rsatish choralari ko‘rilmoqda.

O‘zbekiston pedagoglari ham ustozga hamdardlik bildirib, qo‘llab-quvvatlamoqda.

Batafsil — https://xalqtaliminfo.uz/post/1090

👉@stressiz_talim

Ustozga hamkasblar qo‘llovi ham kerak

Sirdaryo tumanidagi 1-maktabdagi pedagogga nisbatan fuqaroning qo‘pol muomalada bo‘lganligidan barcha pedagoglarimiz darg‘azabligi aniq.

Biz bu haqdagi batafsil tafsilotlarni o‘rganib chiqib, pedagog xodimni kaltaklagan fuqaroning psixologik sog‘ligi haqidagi barcha ma’lumotlar bilan tanishib chiqdik.

Ushbu fuqaro haqidagi boshqa ma’lumotlarni e’lon qilish huquqiy oqibatlar keltirib chiqarishini inobatga olib, ma’lumotlarning barchasini hozircha ochiqlamadik.

Umuman olganda, holat birgina uzr so‘rash bilan yakun topmagani aniqlandi. Hozirda Sirdaryo viloyati IIB tomonidan tergov oldi tekshiruv o‘tkazilmoqda. Holat to‘liq huquqiy baholanganidan so‘ng, qo‘shimcha axborot berilishini ma’lum qilishdi.

***

Hozir biz ruhiy tushkunlikka tushib qolgan ustozimiz haqida ko‘proq qayg‘urib, qo‘llab-quvvatlab turishimiz kerak.

Ertaga biz ham ushbu ustoz bilan bog‘lanib, psixolog-ekspertlarimiz tomonidan psixologik yordam ko‘rsatamiz.

Faqat ustozning ko‘nglini ko‘tarish uchun sizlarning ham fikrlaringiz juda muhim. Hozir ustozga hamkasblar qo‘llovi kerak.

Birgalikda ushbu ustozimizga dalda beraylik.

👉@stressiz_talim

Kunni pozitiv "ustanovka" (kayfiyat sozlama)laridan boshlang!

Sizda ham bo‘lgan bo‘lsa ajab emas, ertalab kayfiyatingiz yomon bo‘lsa, kun bo‘yi o‘sha kayfiyat sizni taqib etib yuradi.

Bunday salbiy holatlarni oldini olish uchun, affirmatsiya (o‘zini o‘zi ishontirish) dan foydalaning!

Oynaga qarab yoki shunchaki ko‘zlarni yumib, tabassum bilan, “Bugun yaxshi kun bo‘ladi”, “Bugun menda hammasi risoladagidek bo‘ladi” deb bir necha bor qaytaring!

Balki, bu ahmoqonadek tuyular, hechqisi yo‘q!) Mazkur mashqni bajarganingizdan keyin, kayfiyatingiz o‘tgan kunlardagidan farqli ravishda, kun davomida yaxshiroq bo‘lishini kuzatib boring!

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

Diqqatingizni yaxshiliklarga yo‘naltiring

Gohida hayotda nimalardir biz kutgandek bo‘lavermaydi. Tashvishlar va muvaffaqiyatsizliklar haqida g‘am chekishdan ko‘ra, qiyin vaziyatlarning yaxshi tomonlari, hikmatlarini izlang!

Aytaylik, siz tirbandlikda qolib ketdingiz, lekin foydali audio kitob yoki sevimli taronangizni tinglab oldingiz, vaqtingiz foydali o‘tdi!

O‘ylaymizki, kundalik hayotdagi har qanday muammoli vaziyatdan, ijobiy fikrlash, vaziyatning yaxshi taraflarini topish orqali tom ma’noda donishmand insonga aylanish mumkin!

Shuningdek, siz bu tavsiyaga amal qilsangiz, keyinchalik ko‘rasizki, sizni avval juda qattiq ta’sirlantirgan, asabingizni buzgan holatlardan juda osonlik bilan o‘tib ketadigan bo‘lasiz.

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

Boshlagan kuningiz xayrli o'tsin, ustozlar!

👉@stressiz_talim

Sinfda intizom va hurmatni qanday saqlash mumkin?

Savol

Shahar maktabida ishlayman. Darsga kiradigan sinflarim menga nisbatan hurmatsizlik qilishadi. Ular hech qaysi o'qituvchini mensimay qo'yishgan.

Jiddiy ham bo'lib ko'rdim, qattiq gapirdim ham. Lekin umuman ta'sir qilmadi. Qanday qilib, sinfda intizom va hurmatni saqlash mumkin?

Javob

Maktab muhitida intizom va hurmat muhim tamoyillar bo‘lib, ular o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi sog‘lom munosabatlarni shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydi.

Biroq, ba’zan sinfda intizomsizlik kuchayib, o‘qituvchining ta’siri kamayishi mumkin. Shu sababli, quyidagi kichik tavsiyalarni beramiz:

Hurmatni talab qilish emas, qozonish kerak bo'ladi

Hurmatni qozonish uchun o‘quvchilar bilan samimiy munosabat o‘rnatish, ularning fikrini tinglash va ularni shaxs sifatida qadrlash muhim.

Agar o‘quvchilar sizni tushunarli, adolatli va qiziqarli o‘qituvchi deb bilishsa, ular hurmatni o‘zlari namoyon qila boshlaydi.

Sinf qoidalarini o'quvchilar bilan birgalikda belgilab oling

Darsning boshidayoq aniq va tushunarli qoidalarni o‘rnatish lozim. Qoidalar o‘quvchilar bilan birgalikda ishlab chiqilsa, ular bu qoidalarga ko‘proq rioya qilishadi.

O‘quvchilar bilan individual ishlashga harakat qiling

Ba’zan butun sinf emas, balki ayrim o‘quvchilar intizomsizlikni boshlaydi. Shu sababli, darsdan tashqari ular bilan alohida suhbatlashib, muammoning ildiziga e’tibor qaratish muhim.

Ba’zi o‘quvchilar e’tibor qozonish uchun ham ataylab intizomsizlik qilishadi, boshqalari esa shunchaki darsga qiziqishmaydi. Ularning ehtiyojlarini tushunib, muammolarni hal qilishga harakat qilib ko'ring.

Sinfdagi o'quvchilarni jazo emas, motivatsiya orqali boshqarishga harakat qiling

Ko‘p hollarda qattiq jazo berish o‘quvchilarning o'qituvchiga nisbatan hurmatini oshirmaydi, aksincha, ularni qarshilik ko‘rsatishga undaydi.

Shuning uchun intizomiy jazo choralari o'rniga, rag‘batlantirish va motivatsiya samaraliroq bo‘lishi mumkin.

Xulosa

Intizom va hurmat bir kunda o‘rnatilmaydi, lekin agar siz tizimli yondashsangiz, buni asta-sekin qayta tiklash mumkin. Asosiysi, o‘quvchilarni tushunish, ularga qiziqish bildirish va adolatli munosabatda bo‘lishdir.

Agar sinf qoidalariga rioya qilish tizimi, motivatsiya va qiziqarli dars usullari bilan birlashtirilsa, hurmat va intizom tabiiy ravishda shakllanadi.

Siz qanday usullarni qo‘llayapsiz? Fikrlaringizni izohlarda qoldiring!

👉@stressiz_talim

O‘qituvchi kasbiy charchoqlardan qanday saqlanishi mumkin?

O‘qituvchilik kasbi uchuvchi, havo harakatini boshqaruvchi va o‘t o‘chiruvchi kabi qiyin kasblardan biri hisoblanar ekan. Tadqiqotlarga ko‘ra, bu kasblarning barchasida stress darajasi bir xil ekanligi aniqlangan.

Doimiy topshiriqlar, dars yuklamasi, o‘quvchilar bilan ishlash va hujjatlar bosimi charchoq va ruhiy toliqishga olib kelishi mumkin. Kasbiy charchoqning oldini olish uchun quyidagi oddiy, lekin samarali usullarni qo‘llash tavsiya etiladi:

✅Imkon qadar ishni maktabda tugatishga harakat qiling va uyga olib ketmang

Dam olishga va oilangizga vaqt ajrating. To'g'ri, balki bunga jismonan ulgurmassiz. Agar sizdagi vaziyat shuni taqazo qilsa, unda uyga olib ketiladigan ish hajmini biroz kamaytirishga harakat qiling.

✅O‘zingizni har doim mukammal bo‘lishga majburlamang

Ba'zi pedagoglar o‘z ishiga o'ta mas’uliyatli yondashadi va har bir kichik ishlarni ham ideal bo'lishi kerak deb hisoblashadi. Ammo har doim mukammallikka intilish insonni ruhiy va jismoniy jihatdan charchatadi.

Shu sababli, ba’zan kichik kamchiliklarni tabiiy qabul qilishga harakat qiling. Bu stressning oldini olishga yordam beradi.

✅O‘quvchilar bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantiring

Hamma narsani faqat o‘zingiz hal qilishga harakat qilmang. O‘quvchilarga mas’uliyat yuklash, mustaqil ishlashga o‘rgatish sizning yukingizni biroz bo‘lsa ham kamaytiradi.

✅Maktabdagi ijobiy muhitdan bahramand bo‘ling

Hamkasblaringiz bilan samimiy suhbatlar qiling, o‘zaro do'stona muhit yarating. Maktab jamoasi qanchalik jips bo'lsa, shunchalik stress darajasi kam bo'ladi.

👉@stressiz_talim