🌸СОЛИХА АЁЛ🌸

📝Аёлнинг ҳийласига учган йигит

Шавкат оилада ёлғиз ўғил фарзанд. Коллежни битиргач шаҳар марказидаги бир тўйхонада меҳнат қила бошлади. Табиатан содда, меҳрибон ва сахий йигит жамоада ҳам анчагина ҳурмат-эътибор қозонди. Одатда ўта ишонувчанлик ва соддалик ҳам инсонга зиён келтиради. Иш жойидаги турмушидан ажрашган бир фарзандли ёлғиз аёлнинг нозу карашмаларига боши айланиб, аёл макрининг тўрига илинди-қолди.
Кўр-кўрона уйғонган "муҳаббат” уларни яширинча шаръий никоҳ ўқитишга ундади. Шавкатни ҳоли-жонига қўймай, тезроқ оила қуришга даъват қилаверган Моҳина шаръий никоҳни ҳам ўзи топган "диний уламо” орқали ўқитди.
Аслида унинг мақсади оила қуриб бахтли бўлишмиди? Асл мақсад йигитдан ўзининг моддий манфаатлари йўлида фойдаланиш ва маҳаллада ўзини эрли жувон қилиб кўрсатган ҳолда турли миш-мишлардан халос бўлиш эди. Шавкат Моҳина билан оила қурганини ота-онасидан сир тутиш учун ўз уйида тунар, сурункали иш қолдириб, Моҳинанинг уйига меҳмондек келиб-кетарди. Моҳина эрининг йўқлигидан фойдаланиб, дугонаси Дилсўз билан тунда вақтичоғлик қиларди. Шавкатнинг хатти-ҳаракатидаги ўзгаришлар онани ўйлантириб қўйди. Фарзандини унинг ҳамкасбларидан суриштириб, калаванинг учини топди. Ўғлининг бу номаъқул ишидан дили хира тортди.
Яхши гап билан фарзандининг кўнглига қўл солди, ҳаммасини тўғри тушунтирди, яхши йўлга бошлади. Шавкат энди воз кечай деганида аёлнинг айёрона ҳийлалари фикрларни чалкаштириб юбораверди. Шу зайлда олти ой ўтди. Содда йигитнинг ишончига кириб олган Моҳинанинг ўрганган кўнгли ўртаниб қўймади. Бир хил чеҳра, бир хил гап-сўзлардан зерикиб қолди чоғи яна қизчасини онасига ташлаб кунлаб бедарак кетиб қолаверди. Қизидан хавотирланган онаси куёвидан Моҳинани уйга топиб келишини илтимос қилди. Ўзбошимчалик билан тунги ҳаётга мослашиб қолган Моҳина сохта эрининг тергашига тоқат қила олмади. Борган сари уларнинг муносабатлари совуқлашиб, кўнгил масофалари йироқлаша бошлади. Дилсўзнинг уйида яшаб, бегона эркаклар билан танишувлар, учрашувлар ва ҳар куни янгидан-янги муҳаббат ҳикояларини яратаверди.
"Қинғир ишнинг қийиғи қирқ йилда ҳам чиқар” дейишади. Хотинининг хиёнатидан хабар топган йигит ундан ортга қайтишини сўради. Эрининг сўровига пинагини ҳам бузмаган Моҳина "Қўлингдан келганини қил, ёнингга бормайман” деб жаҳл қилди. Шавкат энди Дилсўзга қўнғироқ қилиб "Дугонангга айт, агар ҳозир уйга келмаса, қизини олиб чиқиб кетаман. Қайтганида, қизчани ҳам қайтараман” – дейди. Шавкатнинг жаҳлини жиловлай олмай, иродасизлик қилгани ҳолига вой бўлди.
Йигитнинг тутган йўли ишбилармон ойимчаларга жуда қўл келиб қолди. Улар шу заҳоти туман ИИБга бола ўғирлангани ҳақида хабар бериб, ҳаммани оёққа турғазди. Мақсад Шавкатнинг устидан қилинган шикоятни қайтариб олиш эвазига мўмайгина пулга эга чиқиш эди. Аммо Моҳинадан дарак бўлмагач яна у билан боғланди. Вазиятдан хабар топиб, қизчани соғ-саломат уйига қайтарди. Аммо энди ҳолат анча оғир. Унга нисбатан қўзғатилган иш Жиноят ишлари бўйича Олмазор тумани судида кўриб чиқилди. Ушбу ҳолат бўйича ҳуқуқий баҳо берилиб, адолатли иш юритилди.
Шавкатнинг ёшлиги, муқаддам судланмагани, маҳалла фуқаролар йиғини ва Ўзбекистон ёшлар иттифоқи кафолат хати бергани, судланувчининг судда фаол иштирок этгани ҳамда ўз ихтиёри билан болани онасига қайтаргани сабаб унга 1 йил қамоқ жазоси тайинланди.
Судланувчи суд якунида ўз ишидан пушаймонлиги, қасддан бу жиноятни содир этмагани, аксинча рашк туфайли ўзининг назоратини йўқотиб қўйганини маълум қилди. Шунингдек, Моҳина билан ҳам ришталарни узди.
Суд ҳукмида фоҳишалик билан шуғулланган аёл, бундай қинғир ишга имкон яратиб берган шахслар ва икки ёшнинг қонуний никоҳи қайд қилингани ҳақида гувоҳномаси бўлмаса-да, уларга шаръий никоҳ ўқилганлик ҳолати бўйича тегишли мутасадди органларга тақдимнома киритилиши белгиланди.
– Ҳақиқатдан мазкур жиноят бўйича тўпланган далиллар асосида жиноят содир этилгани ўз тасдиғини топди, – дейди Жиноят ишлари бўйича Олмазор туман суди судяси Мусо Юсупов.

📝Тўрт норасидам дунё юзини кўролмади” – оиласида қадр топмаган аёл ҳақида ҳаётий ҳикоя.

“Айбим эримни севишим эди. Эр-хотин сал бир-биримизга яхши гапирганимизни ёки эрим кулиб қараганини қайнонам кўриб қолса жанжал қилиб, урдирмагунича кўнгли жойига тушмасди. Охирги мартаси ҳеч эсимдан чиқмайди”.
Одатда оилани асраб қолиш кўпроқ аёлларнинг вазифасидек қаралади. Сув келса симириб, тош келса кемириб яшаш кераклиги ёшлигиданоқ қизлар қулоғига қуйилади. Шу сабабдан бўлса керак, калтак еб, эри уриб ўлдиргидек бўлса ҳам ота ҳовлисига қочиб бормайдиганлар кўп, ўлса ҳам эриникида ўлишни афзал кўрадиган аёллар бор. “Ҳаётий ҳикоя”ларнинг бугунги қаҳрамони ҳам шундай аёллардан. Ажрашишни ор билиб, эрининг калтакларига, қайнонасининг ҳўрлашларига чидаган аёл – Саодат опанинг (исми ўзгартирилган) ҳикоясини унинг ўзидан эшитамиз.
“Ўзимнинг турмушдан бахтим чопмаган. Эрим урганида суякларим синиб сочилиб кетди деб ўйлардим. Бир неча бор ҳушимдан кетиб кўзимни очганимда остонада ётганимни кўрганман.
Шифохонага олиб бориш қаёқда, эрим ва қайнонам устимдан ҳатлаб ўтиб-қайтаверишарди. Қиз бола сув келса симириб, тош келса кемириб яшаши керак, деб уқтиришарди бизга. Шу сабабми ёки ортимда сингилларим борлиги учун уларнинг бахтини бойламай деган ўй биланми уйга қайтмасдим.
Калтаклар таъсирида биринчи боламдан айрилдим. Докторлар энди бирор йил ўзингизни асранг дейишди. Турмушим бузилишидан қўрқиб асрай олмадим. Яна бўйимда бўлди. Худога шукур, бунисини бағримга босдим. Аммо ундан кейин яна икки фарзандим туғилмасдан, тепкилар сабаб нобуд бўлди.
Айбим эримни севишим эди. Эр-хотин сал бир-биримизга яхши гапирганимизни ёки эрим кулиб қараганини қайнонам кўриб қолса жанжал қилиб, урдирмагунича кўнгли жойига тушмасди. Охирги мартаси ҳеч эсимдан чиқмайди.
Тўртинчи боламга ҳомиладор эдим. Бирам “печенье” егим келди. Ишдан қайтишда, ўша вақтда 15 тийинми эсимда йўқ, ичида ўн дона печенье бўларди, ўшандан олиб еб келдим. Сумкамда қоғози бор эди. Қайнонам шуни кўриб қолиб уйни бошига кўтарди, ҳали сенми яшириб нарса ейдиган, деб. Эрим доимгидек калтаклаб кетди. Тепки зарбидан ерга йиқилдим. Қорнимда кучли оғриқ сездим. Турмоқчи бўламан, бошим айланиб кўзим тинади. Яна бир неча тепки зарбидан сўнг ўзимни йўқотдим.
Бу сафар кўзимни очганимда ўзимни шифохонада кўрдим. Билишимча анча вақт қон кетиб ҳушсиз ётганман. Ўзимга келавермагач, мени уйга олиб кириб ётқизиб қўйишган. Эрталабгача ҳам ўзимга келмаганимдан сўнг мени ўлиб қолди деб ўйлашган ва шифохонага олиб келишган. Доктор фарзандим нобуд бўлганини, нобуд бўлган ҳомила бачадон деворига ёпишиб қолгани сабаб уни ҳам олиб ташлашга мажбур бўлишганини айтди.
Ҳомила нобуд бўлгач ичимда кўп қолиб кетибди, шу сабаб бачадонни ҳам олишдан бошқа йўли қолмабди. Қайнонам энди туғмас келин менга керакмас, болам битта ўғил билан ўтмайди-ку, деб шифохонага қайтиб келмади. Эрим ҳам қорасини кўрсатмади.
Балки, отам шифохонадан тўғри уйга олиб кетмаганларида яна ўша ҳовлига қайтиб борган бўлармидим. Шундан сўнг яримжон бўлиб қолдим. Умримни ўғлимга бағишладим. Агар шунча азобларни ичимга ютмай ўшандаёқ қайтиб келганимда яримжон бўлмаган, тўртта болам туғилмасдан нобуд бўлмаган бўлармиди, деб кўп ўйлайман.
Шу сабабдан ҳам опа-сингилларимнинг, уларнинг қизларининг ҳаётига ҳам бефарқ қарамайман. Азобланиб яшагандан вақтида этагингни йиғиштириб олганинг маъқул дердим доим. Аммо ҳамма нарса ҳам биз кўрганимиздек бўлавермас экан.
Синглимникига борсам қизи келган экан. Яшамайман дейди. Онаси яшайсан деб уришади. Ўзим куйган эмасманми, сенга қиз керак бўлмаса, менга керак. Нега жонига жабр қиласан деб ўзим билан олиб келдим. Унинг ҳам битта боласи бор. Олдимга ўтирғизиб гаплашсам, бир дунё дарди бор экан. Мана, меникида яшайвер, дедим.
Аммо унинг турмушини бузаётган эри эмас, аксинча ўзи экан. Ишонасизми, жияним эртадан кечгача Instagram’да ўтириб, эри ишдан келганда жанжал қиларкан. Одамларнинг эри ундоқ қилибди, бундоқ қилибди, деб. Мана буни қаранг хола, одамлар хотинига машина совға қиляпти, дам олишга чет элга олиб боряпти. Мен ҳам яшаб юрибман-да, умримни ўтказиб, дейди.

📝Дадаси, чопинг, кобра!
– Қаерда?
–Ертўлада!
– Падарига лаънат! Қўлимга белкурак илинди. Ертўлага қараб чопдим. Ёруғдан қоронғуга бирдан мослаша олмаган кўзларим ҳеч нарсани кўрмай қолди.
– Панарди опке! Хотиним хитой чироқни олиб келди. – Кўрдингми ўзи кобрани?
– Кобрани ўзини кўрсам мени соғ кўрармидингиз, овозини эшитдим, тўрда вишиллаяпти.
– Қани, кўрсатчи? Хотиним хитой чироқнинг ёруғини ертуланинг тўрига қаратди.

– Қулоғимди тагида туриб, пишиллама! Кобранимас, сени пишиллаганингди эшитаяпман! Хотиним нафас олмай турди.
– Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш! Ертўланинг тўридан кобранинг овози энди аниқ-тиниқ эшитилди.
–Қўлимди қўй! Нимага елкамди чангаллайсан?
– Қўрқиб кетаяпман, дадаси! Ҳамсояларди чақирайми? Ориятим қўзиди. Хотинимга ботирлигимни кўрсатиб қўйгим келди:
– Э, ўчир овозингди! Биттадир, … иккитадир, – палағдароқ чиқди овозим.
–Шунга энди ҳамсоялардиям безовта қиласанми? Ўзим! Белкуракни икки қўллаб уришга шай тутиб, олдинга яна икки қадам қўйдим.
– Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш! Кобранинг овози энди баландроқ эшитилди. Тиззам қалтиради. Аммо орқамда турган хотинимга буни сездирмаслик учун бир томоқ қириб олиб, яна икки қадам қўйдим. Шу пайт оёғимдан бир нима сирпаниб ўтгандай бўлди.
– Вой энажон! Буни мен айтдимми, хотиним айтдими, энди аҳамияти йўқ. Аммо зарб билан уриб, оёғимда ўрмалаган илонни иккига бўлиб ташладим.
– Пастга қаратчи панарингди! Ўлдирдим, шекилли! Хотиним хитой чироқни оёғимга қаратди-ю, кулиб юборди.
– Нимага куласан, уккағарди боласи? – Ўлдирибсиз, боплаб ўлдирибсиз, –хотиним энгашиб, мен ўлдирган кобрани –шошгандан оёғимга илиб чиққан шиппагимнинг боғланмаган, мен белкурак билан чопган тасмасини олиб, қўлимга тутди:
– Рустам сапожникка иш қипсиз! –Ҳиринглама! Қаердан биламан, оёғимга кобра ўралгандай бўлди-да!
– Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш! Кобранинг овози янада баландроқ эшитилди. Ҳозиргина кулиб турган хотиним ертўла эшигига қараб отилди. – Қаёққа қочасан? Панарди тут!

Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш! Хотиним елкамни чангаллади. Ўзим ҳам бир сескандим. Кобранинг овози худди ёнгинамдан чиққандай бўлди. – Овози эшитилади-ю, ўзи кўринмайди-я, овозинг ўчгурди? – Эҳтиёт бўлинг, дадаси! – Ўзиям нима топсанг, ертўлага ташибсан-да, бешик ҳам шу ерда, эски кўрпа-ёстиқ ҳам, э-э… Пешонам муздай совуқ ва силлиқ нарсага тегди-ю, аъзойи баданим музлаб кетди. “Падарига лаънат, кобра ертўла шифтига осилиб олган экан-да!” – Вой энажо-он! Энди буни аниқ мен айтдим. Ток ургандек орқамга ағдарилдим. Хотинимнинг овози узоқ-узоқлардан, элас-элас эшитилди: –Нима бўлди, дадаси? Чақдими? –Пешонамга қаратчи панарингди, қон йўқми? Хотиним пешонамга синчиклаб қаради.
–Йўқ, қон йўқ, дадаси. Шифт тарафни қулим билан кўрсатдим:
– Осилиб турибди! Хотиним қўра-писа хитой чироқни ертўла шифтига қаратди. Пешонам теккан кобра –велосипед ғилдирагининг эски камераси хитой чироқ нурида ялтираб, ҳалиям қимирлаб турарди. Ўрнимдан ирғиб туриб, бир четга учиб кетган белкуракни топдим-да, камерани олиб, уч-тўрт бўлак қилиб чопиб ташладим. Ана шу пайт рўпарамда одам бўйи тик турган ҳақиқий кобрага кўзим тушди. Бўйнини шиширмаган бўлсаям, кўзи менга қараб чақчайиб турганини ҳис қилдим. Овози баттар баланд эшитилди: – Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш!

Одам бўйи бўлиб тик турган, хитой чироқнинг хира нурида ялтираб-ялтираб кетаётган кобра – дераза пардаси илинадиган карниз экан. Аста қулимга олиб, хотинимнинг калласига ўқталдим:
–Каллангга бир солайми мана шу билан?
–Мен сизга нима қилди-им?
– А, шуниям ертўлага қўясанми, каллаварам? Кейин шусиз ҳам бўлари бўлиб турган хотинимга ичим ачиб, қўшиб қўйдим:
– Занглаб кетади-ку, аяси!
– Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш! Қўлларим белкуракнинг дастасини эзиб юбораёзди.
– Панарни тут! Панарни тут, дедим! Овоз келган томонга хитой чироқнинг ёруғи ва белкурак баравар тўғриланди. – Вш-ш-ш-ш-ш! Вш-ш-ш-ш-ш! Овоз бирор метр наридан эшитларди. Ана энди адашмаслик керак! Бир зарбада кобрани чопиб ташламасам, ўзимга ёмон бўлиши аниқ. Ўлдиролмай, ярадор қилсам, кобра аламдан мениям, хотинимниям чақиб ўлдириши аниқ! Энди адашишга ҳаққим йўқ!

📝Дониёр ўрнидан туриб палата эшиги ёнига борганди, йўлакдан отаси ва бош врачнинг сўзлари қулоғига чалинди.
Врач бундай вақтда айтиладиган сўзларни тўтидай такрорлади. Содиқ ака эса ғалати овоз чиқарди. Чамаси, у ўкириб йиғлаб юборишдан ўзини зўрға тўхтатиб қолди. Тағин врач: Жим! Беморга сездириб қўйманг. Уни уйга олиб боринг, нима истаса қилсин. Хоҳлаган нарсасини есин, деди. Содиқ ака ўзини қўярга жой топа олмай у ёқдан-бу ёққа бориб кела бошлади. Бир зум унга қараб турган врач индамай хонасига қараб кетди. Дониёр эса қайтиб ўрнига ётди ва «Худога шукр, ниҳоят, буларнинг барчасидан қутулар эканман. Алвидо сизга, азоблар дунёси», деди. Аммо кўксида нимадир чирс этиб узилгандай бўлди. Шу пайт палатага отаси кириб келди. У Дониёрни кўриши билан унга:
— Ўғилтой, сизга зўр янгилик, деди ясама тантанаворлик билан. Аммо гап сўнгида овози титраб кетди. Лекин буни ўғлига сездирмасликка уриниб, йўталиб олди.
— Бугун жавоб беришди, энди уйга кетамиз. Врач билан гаплашдим. Жуда зўр, деди. Энди бир-икки ойлардан сўнг келиб кўрикдан ўтиб кетсанг бўлди экан. Ётиб даволаниш шартмас. Тузалиб кетибсан!
Дониёр отасига қараб туриб бўғзи ачишиб, кўзига ёш келганини сезмай қолди. У ўлимдан қўрқиб эмас, отасининг ҳозирги аҳволига кўзёш қилаётганди. Содиқ ака эса ўғлини  тузалиб кетганини эшитиб, севинганидан йиғлаяпти деб ўйлади ва баттар кўнгли бузилди. Улар шоша-пиша нарсаларни йиғиштира бошлашди. Дониёр отасига қарашар экан илк бора шифохонага қайтиб келмайдиган бўлиб кетаётганини ҳис қилди. Кейин дори-дармон ва энди ювилган полнинг намхуш ҳидига тўла палата ҳавосидан ўпка тўлдириб нафас олди. Дониёр учун ҳатто мана шу ҳид ҳам қадрдон эди. У шифохонанинг ҳидига шунчалик ўрганиб қолган эдики, уйига борган пайтлари ҳеч кимга сездирмай укол-дорилар солинган пакетни очиб, тўйиб-тўйиб ҳидларди. Ҳозир ҳам мана шунинг хумори тутиб хонадаги ҳаводан захирага олиб кетадигандай чуқур-чуқур нафас олди. Содиқ ака унинг бу ҳаракатини кўриб:
— Ҳа, ўғлим, тинчликми? деди хавотир билан.
— Тинчлик, ўзим шундай, деди Дониёр ва игна суқилавериб кўкариб, қорайган билагига термилиб қолди.
Кейин ҳар бир игнанинг изига синчиклаб қаради. Тағин ўнг қўлининг кўрсаткич бармоғи билан чап билагидаги игна изларини бирма-бир ушлади. Ҳар бир ҳамшира қандай укол урадию, ундан сўнг қайси шаклда из қолишигача биладиган Дониёр уларни номма-ном айтиб чиқди: Нодира, Дилбар, Ойқиз ва Хуршида. Кейин чап кўксида оғриқ турди. Буни отасига сездиргиси келмай аввал ўрнига ўтирди, кейин уйқуси келганини баҳона қилиб ётиб олди. У ўрнига ётиб, кўзойнагини олган эди, палата шифтини оппоқ туман қоплаб, ҳеч нарса кўринмай қолди. Дониёр Буткул кўр бўлиб қолмай куним битса яхши эди, деб ўйлади. Дониёр ўн ёшга тўлганда Содиқ ака ўғли олисга қараганда кўзи ғалати бўлишини пайқаб қолди. Уни қаратиш учун шифохонага олиб борди. Шифокорлар касаллик сабабини ахтариб Дониёрда мия саратони борлигини аниқлашди. Ўсимта жуда секин ривожлангани билан кўпаядиган туридан бўлиб чиқди. Шу боис уни операция қилишмади. Аммо муттасил равишда ўсимтани ўсишдан тўхтатадиган укол-дорилар бериб туришди. Шу боис у ўн ёшидан буён тез-тез касалхонада даволаниб чиқарди. Охирги уч йилда эса ўсимта нафақат кўзига, балки асаб толаларига ҳам таъсир кўрсата бошлади. Унинг кўзи хира тортиб борар, боз устига тез-тез бошида оғриқ туриб, ўзини лоҳас сезадиган бўлиб қолди. Шунга яраша укол-дорилар миқдори ҳам кўпайди. Доимий даволанишлар ва ҳасталик азоби Дониёрни жонидан тўйдириб юборганди. У боя сўнгги куни яқинлигини эшитиб, унчалик ваҳимага тушмаганининг сабаб шу эди. Энди бу азоблардан осонгина қутуламан, деб ўйлаган Дониёр ҳақиқий қийноқлар олдинда эканини уйига қайтиб келгач уч кун ўтиб билди. Боши шу қадар кучли оғриқ бердики, энг яхши дорининг ҳам нафи тегмади. Дониёр жон аччиғида азоб чекаркан Нега айнан мен? деб ўйлади. Сўнг палатадошини ёдга олди. Умри поёнига етиб бораётган отахон ўшанда: Бу дунёда қувонч ҳам, қайғу ҳам бесабаб рўй бермайди, деганди. Дониёр шу гапни эслаб, болалигидан то шукунгача боши хасталикдан чиқмагани учун сабаб ахтара бошлади. Аммо арзирли сабаб тополмади.

📝КИЗАЛОКНИНГ БЕЗОВТА РУХИ (ҳаётий воқеа)

Кунларнинг бирида врач, профессор Снегирев кабинетини ичкаридан тамбалаб бугун ётқизилган беморларнинг касаллик тарихи билан таниша бошлади. У ора-сирада чойдан ҳўплаб олар, иложи борича касаллик варақасини синчиклаб ўқишга ҳаракат қиларди. Бир пайт шундоқ тепасида юпун ва одми кўк кўйлак кийиб, турмакланган малла сочига сариқ тасма бойланган ўн ёшлар атрофидаги қизалоқ ҳозир бўлди. Қизалоқ ялангоёқ ҳам эди. Снегирев ҳайрон бўлди. Ахир, кабинет эшиги ичкаридан тамбаланган. Бу қиз қандай кабинетга кириб қолди?
Қиз асабий, йиғламсираган ҳолда дафъатан сўз қотди.
— Дўхтир, илтимос, ойимга ёрдам беринг! Ойим оғир касал. Иситмаси жуда баланд, тушмаяпти. Укам ҳам касал. Хотирасини йўқотган. Унинг ҳам иситмаси баланд. Илтимос, бизникига боринг, ойим билан укамга ёрдам беринг!
— Сен ўзи қаердан пайдо бўлдинг? — сўради врач ҳануз ҳеч нарсага тушунмай. — Эшик тамбаланган. Ташқаридагиларга ҳеч кимни киритмасликларини тайинлаганман. Тайинламаганимдаям кира олишмасди. Қаердан келдинг?.. Ҳа майли, энди менга қулоқ сол, мен “Тез ёрдам” да ишламайман. Демак, хонадонларга беморни даволаш учун бормайман. Касалхонадаги беморларим ҳам етиб ортади менга.
— Майли, — деди қиз йиғлаб. — Бизникига бора қоли-инг, жон дўхтир! Ойим билан укам ўлиб қолишади, ахир!..
Шундай деди-ю, қизалоқ стол устидан қоғоз ва ручка олиб чамаси яшаш манзилини ёзди…
Снегирев варақалардан бошини кўтариб қараса, қизалоқ ғойиб бўлибди. Бу врачни баттар ваҳимага солди.
— Қизалоқ, қаердасан? Қаерга беркиндинг? Мен билан бекинмачоқ ўйнамоқчимисан нима бало?
Врач жонҳолатда ўрнидан турди-да, шкафлар ичларини кўздан кечирди. Ҳеч қаерда қизалоқни учратмади. Шоша-пиша бориб эшикни очди-да, қўриқчини чақирди.
— Сен менинг олдимга қизалоқни киритдингми? — сўради ундан. — Мен тайинлагандим-ку! Ҳеч кимни киритма дегандим-ку! Ҳалиги… Менга уйидагилар касаллигини айтди-ю, бирдан ғойиб бўлди. Ҳеч қурса чиқиб кетаётганини кўргандирсан-а?
— Мен ҳеч кимни киритганим йўқ, — елка қисиб жавоб қилди қўриқчи. — Ташқарига ҳеч ким чиққаниям йўқ. Сизга шундай туюлгандир? Балки чарчагандирсиз?
— Бу нима деганинг? — тутоқиб кетди Снегирев. — Мен у билан гаплашдим, ахир! Жинни эмасман-ку! Менга яшаш манзилиниям қолдириб кетибди.
— Тушунмадим, — елка қисди қўриқчи. — Эшигингиз ёпиқ бўлса, чарчагансиз, профессор, толиққансиз.
Снегирев қўриқчини мажбуран кабинетига олиб кирди-да, ҳаммаёқни қайтадан титкилади. Кейин эса қоғозга ёзиб қолдирилган манзилни кўрсатди.
— Барибир тушунмадим, — деди қўриқчи. — Қизалоқдан ном нишон йўқ. Бу қоғоздаги ёзувни кундузи бошқа биров қолдириб кетган бўлишиям мумкин. Дўхтир, келинг, сизга қайноқ чой дамлаб бераман! Саломатлигингиз сал ёмонлашган бўлиши мумкин.
— Бор, ҳайдовчига айт, машинани тахт қилиб турсин! Мен ҳозир чиқаман.
— Сизга нима бўлди? Қаерга бормоқчисиз ўзи?
— Сен айтилган ишни бажар!..
Орадан тахминан ўн дақиқача вақт ўтгач, Снегирев биринчи ёрдам кўрсатишга мўлжаланган ускуна-ю, дори-дармонни олиб қоғозда кўрсатилган манзил томон жўнади…
Ана, худди ўша уй! Қани, кирсин-чи! Агар адашган бўлса, қўриқчи ҳақ бўлиб чиқади. Чарчаган бўлиши мумкин.
Профессор машинадан тушди. Сал нарида қари кампир ўтирган экан. Қоғоздаги манзилни сўради. Тўғри топиб келибди.
— Мана шу уйда яшашади улар, —деди кампир кўримсизгина уйни кўрсатиб. — Аммо анчадан бери кўриниш беришмайди. Бирор ерга кетдими-йўқми, буям аниқмас.
Снегирев қўлига керакли сумкани олди-да, уй ичкарисига кирди. Хоналардан бирининг эшиги қия очиқ экан. Остона ҳатлаб ичкарига кирди. Каравотда озиб кетган, ранглари заъфарон, пахтадек оқарган аёл ётарди. Устига қандайдир латта-путталар ташлаб қўйилибди. Ёнида эса уч яшар бола ётарди. У беҳуш ва иситмаси баланд эди.
— Сизга ким керак? — ётган ерида шивирлаб сўради аёл. — Ичкарига қандай кирдингиз?
— Мен врачман, —деди Снегирев. — Мана, келдим, сизни даволайман!

Қайнотам менга гапиряпти-ю, қайнонам билан иккаласининг кўзидан ёш оқяпти. Ўша пайтда уларга мен сизлар билан қоламан ёки уйга кетаман демадим. Ўйлаб кўриш учун вақт сўрадим.
Ўйлаб кўриб, ота уйимга қайтишга қарор қилдим. Шундан сўнг турли сабаблар билан ёлғиз қолган эркаклардан совчи кела бошлади. Аммо уларнинг аксарияти қизимни ота-онамга ташлаб ёлғиз боришимни хоҳлашар, мен эса буни хоҳламасдим.
Шу тарзда икки йилча вақт ўтди, қизим беш ёшга кирди. Бу орада яна бир неча кишидан сўраб келишди, шарт ўша-ўша эди. Мен қизимдан айрилишдан кўра дунёдан тоқ ўтишга ҳам рози эдим.
Бир куни кимдир эшикни тақиллатиб қолди. Бориб очсам нотаниш киши. Уйда одам бор-йўқлигини сўради. Отам уйда дегандим, чақириб қўйишни сўради. Отам чиққач иккаласи кўчада анча вақт гаплашишди.
Отам қайтиб киргач гап бошлади:
«Қизим, бояги одам совчи экан, яқин ўртоғига сени сўраб келибди. Ўртоғини яхши одам деб мақтади. Унинг хотини вафот этган экан. Қизингни олиб боришингга ҳам қарши эмасмиш. Қўшни қишлоқдан экан, мен суриштириб кўрайми?»
Отамга бош ирғадим. Бир неча кундан кейин отам номзодни суриштириб кўрганини айтиб қолди.
«Ёши сендан қарийб йигирма ёш катта, қизини узатган, ўғлини уйлантирган экан. Катта ҳовлида ўғли ва келини билан яшаркан. Ўзи билан гаплашдим, ўртаҳол оила. Ҳовли жойи тартибли экан. «Набирангизни ўз қизимдай тарбиялайман» деб ваъда берди, нима дейсан?» деди отам.
Отамга нима деб жавоб беришимни билмай, ихтиёрим сизда дедим. Менга қизимни ўзим билан олиб боришимга қарши эмаслиги маъқул келгани учун ёшимиздаги фарққа ҳам рози эдим. Қолаверса, ёши ўттизга яқинлашиб қолган бева аёлни ёш йигит сўраб келмайди-ку.
Бир неча кундан кейин никоҳ ўқитиб мени олиб кетишди. Отам айтгандай оила анча тартибли экан. Турмуш ўртоғим ҳам яхши одам эди. Ўғли ва келинига доим яхши муносабатда бўлар, улар ҳам турмуш ўртоғимни ҳурмат қилишарди.
Шу тарзда яшай бошладик. Қизим эримнинг набиралари билан бирга ўйнар, улар янги ўртоқ, дугона топишганидан хурсанд эди.
Гарчи ошкора айтишмаса ҳам ўгай ўғлим ва келиним қизимни олиб борганимга хурсанд эмасдай туюлишарди, бироқ буни бирон марта тилларига чиқаришмаган. Аммо кейинчалик ҳақиқий башараларини кўрсатишди.
Шу тарзда анча йиллар яшадик ва қизим мактабни битирганидан сўнг унга совчилар кела бошлади. Ёши олтмишларга бориб қолган эримга қизимни ўқитайлик дея олмадим.
Ўша кезда совчилардан биронтасига розилик беришга улгурмасимиздан эрим тўсатдан тузалмас дардга чалинди. Шифокорлар у узоқ яшамаслигини айтишди.
Шундан сўнг эрим ўгай ўғлимни чақириб васият қилди.
«Ўғлим, мен ўтганимдан сўнг онанг ва синглингни қийнаб қўйманглар. Синглингга совчилар келяпти, ўзи рози бўлган йигитга узатинглар. Онангни ҳурмат қилинглар. Мабодо уларни қувиб юборишни хаёлингга ҳам келтирма. Шундай қиладиган бўлсанг зинҳор сенлардан рози бўлмайман. Банданинг ризқини банда бермайди, Худо беради. Жумладан, онанг ва синглингнинг ризқини ҳам сен эмас, Худо беради. Шундай экан, ўйлаб иш қил», деди.
Кўп ўтмай эрим вафот этди. Унинг маъракаларини ўтказиб бўлганимиздан сўнг қизим ва менинг қора кунларимиз бошланди. Ўғлим ва келиним ўтирсак ўпоқ, турсак сўпоқ дер, мақсади қизим билан мени қувиб юбориш эди.
Эрим вафотидан аввал ўғлим ва келинимга насиҳат қилаётганида нега онанг ва синглингни қувиб юборма деяпти, деб ҳайрон бўлгандим. Кейинчалик содир бўлган ишларни кўриб, эрим раҳматли ўғли ва келинини мендан яхши билар экан, деб ўйладим.
Бир куни ўгай ўғлим менга «Бўлди, отам ўтди. Энди бу ерда қиладиган ишларинг қолмади. Отангизникига кетаверсангиз ҳам бўлади» деганида унга қизимга маҳалламиздаги бир нечта хонадондан совчи келаётганини, улардан бири менга маъқул эканини, қизимни узатсам кейин ота уйимга қайтиб кетишимни айтдим.
Аммо у кўнмади. «Қизимни узатиб кетаман дейсизми? Тўйни ўтказишга пулингиз борми? Қизингизни қайси пулингизга узатасиз? Менинг пулимгами? Менда тўй ўтказиш учун пул йўқ. Қолаверса ўзимнинг ҳам қизим ва ўғлим улғайиб қолди», деди ўгай ўғлим.

📝Эримнинг вафотидан кейин фарзандим ва келиним уйдан хайдашди.

Тақдир экан, эримнинг вафотидан кейин ўзимдан қарийб йигирма ёш катта эркакка турмушга чиқдим. У қизимни ўз қизидай яхши кўрарди. Ўшанда ўгай ўғлим ва келиним қизимни олиб борганимга хурсанд эмасдай туюларди. Бироқ улар бу ҳақда бирон марта гапиришга ботинишмаган. Қизимнинг бўйи етиб қолганда тўсатдан эрим вафот этди. Шунда улар ҳақиқий юзларини кўрсатишди ва қизим билан мени уйдан ҳайдашди».
Электрон почтамга келган навбатдаги мактуб ҳаётнинг турли қийинчиликларига бардош берган, синовларида тушкунликка тушмаган ва олға интилган аёлдан экан.
Унинг ёзишича, бир нафар қизи билан тул қолиб, ёши ўзидан анча катта эркакка турмушга чиққан. Кейинчалик қизи узатиладиган ёшга етганда эри вафот этган. Шундан сўнг ўгай ўғли ҳамда келини аёлнинг қизини ўша маҳаллага узатилишини хоҳлашмаган ва уни сўраб келган совчиларни қайтаришган. Кейин эса уларни қувиб юборишган экан.
«Ўшанда ўгай ўғлим ва келинимнинг ишидан жуда қаттиқ хафа бўлгандим. Аммо Худонинг менга атагани ҳам бор экан, қизимни туғилиб ўсган қишлоғимда, яхши бир хонадонга узатдим. Энди набираларим, оға-иниларимнинг болалари атрофимда парвона», деб ёзибди аёл.
Аёлнинг мактубини ўқир эканман, ҳаёт бир тарзда давом этмаслигига ва инсон учун тақдир синовлари бир умр давом этишига яна бир бор амин бўлдим.
«Бизнинг жамиятда энг қийин ҳаёт фарзандлари билан ёлғиз қолган аёлнинг ҳаёти. Эримнинг вафотидан кейин мен ҳам қизим билан ёлғиз қолиб кўп қийинчиликларни кўрдим.
Мактабни битирганимдан сўнг эшигимизни тақиллатиб совчилар кела бошлашди. Қишлоқда яшаймиз, биз томонларда қизларни унча-мунчада ўқитаверишмайди.
Ота-онам маслаҳатлашиб, ҳамқишлоқ йигитлардан бирига рози бўлишди. Мендан ҳам сўрашганда «ўзларинг биласизлар» деб жавоб бердим.
Орадан бир йил ўтиб тўйимиз бўлди. Турмуш ўртоғим яхши инсон эди. Оиласи ҳам намунали оила экан. Қайнотам ва қайнонам билан ўзаро муомаламиз ҳам бошқалар ҳавас қиладиган даражада эди.
Бирин-кетин дугоналарим ҳам турмушга чиқишди ва ўзаро учрашиб қолганимизда доим қайнонасидан ёки қайнсингилларидан шикоят қилишарди. Мен уларнинг гапига ажабланардим. Улар қайнота-қайнонамни, эримни мақташимни эшитиб, «омадинг бор экан, яхши инсонларга учрабсан», дейишарди.
Турмуш қурганимизга бир неча йил бўлганда ҳам бўйимда бўлавермади. Шунда ҳам қайнота-қайнонам бир оғиз ошиқча гап гапиришмас, «Худо хоҳласа беради, сиқилманг», деб кўнглимни кўтаришарди.
Қайнонам нафақат менинг кўнглимни кўтарарди, балки «нега туғмас келинни ушлаб ўтирибсиз?» дейдиган қариндошлар ва қўшнилар орасидаги айрим аёлларга ҳам муносиб жавоб берарди.
Эрим билан турли шифокорларга бордик. Ҳаммаси иккаламиз ҳам соғлом эканимизни, сабр билан Яратганга дуода бўлсак, албатта, фарзандли бўлишимизни айтишарди.
Турмуш қурганимизга 5 йил бўлганда ҳомиладор бўлдим. Ўшанда эрим ва менга қўшилиб қайнота-қайнонам ҳам жуда хурсанд бўлишди. Кейин вақти-соати етиб қизли бўлдик. Мен бахтли ҳаётим учун ҳар куни Аллоҳга ҳамд айтардим. Аммо бу бахт узоққа чўзилмади.
Кунлардан бир кун эрим тўсатдан вафот этди. Ўшанда қизим уч ёшга кирган эди. Ўша пайтда қандай ҳолатга тушганимни тасвирлаб бера олмайман. Ҳаёт мен учун тугагандай эди.
Эримнинг вафотидан кейин уч-тўрт ой ўтгач бир кун қайнотам гап бошлади:
«Қизим, агар ихтиёр ўзимда бўлганида  ҳозир айтмоқчи бўлган гапларимни умуман гапирмасдим. Аммо у гапларни айтиш менга ҳам қарз, ҳам фарз. Сиз ҳали ёшсиз. Ўғлим энди қайтиб келмайди. Шу учун бундан кейинги ҳаётингизни ҳам ўйланг. Ёлғизлик фақат Аллоҳга хос. Бандалар жуфти билан яшаши керак. Шу учун тенгингиз чиқса, қайта турмуш қуринг. Сизга ҳатто болани ташлаб кетинг ҳам демаймиз. У сизнинг жигарингиз. Эт билан тирноқни ажратиб бўлмайди. Бу гапларни гапириш мен учун осон бўлмаяпти. Сизни келиним эмас, қизим деганман. Бу гапларимни мени қувяпти деб тушунманг. Хоҳласангиз, шу ерда биз билан яшайверинг».