Santuagara (21+)

#dastxat #sovğa #xarid

Yaqinda Erkin A'zam bilan bo‘lgan uchrashuvga borib dastxat ololmay qaytgandim, kecha Oyimtilla romanini taqdimotida balki ko‘rib qolarman deb kitoblarini o‘zim bilan olvolgandim. Borsam o‘tiripdilar, o‘zlaring zarif ovozlarida: "Bu Zulfiyanimas, mani kecham bo‘ladiyov", - dedilar, tirjayib ikkita kitobga ham imzo qo‘ydirib oldim.

Taqdimot tugagach, Zulfiya Qurolboy qizining o‘zlaridan Oyimtilla romani uchun ham dastxat oldim. Bugun esa Rustamjon Ummatov domladan ikki qadrli kitoblari keldi. Dastxatlar va sovg‘alar uchun tashakkur)

Yana 14-fevralga, Nasim kutubdan "Anor daraxti" kelgandi, bu ham sovg‘aga) O‘zim uchun esa Kant va Arastu asarlari, hamda Gaiman'ning mashhur "Coraline" ertak kitobini oldim. Kecha esa Amazondan buyurtmalarim ham kelibdi. Rushdiy hazratlarining ikki muhtasham kitoblari va eng sevimli seriyalarimdan biri Everyman's librarydan Morrisonning "Beloved" asari.

Shunaqa gaplar xullas🌞

#review #folklor

👉Omon yor👈

Osmonda oy botmasin,
Qilichda qon qotmasin.
Yorim kelgan kechasi,
So‘fi azon aytmasin.

Musiqa shaksiz kuchli va zalvorli qudratga ega. Uning ta'siri inson zotiga o‘zgacha rohat baxsh etadi, uni forig‘lantiradi. Biroq har kuy ham inson ruhi bilan bir ohangda gardonkash bo‘lavermas ekan. O‘zbek xalqi asrlar davomida o‘z yelkadoshi sifatida qabul qilgan ohanglar, aynan - xalq qo‘shiqlarida jamuljam.

Bir zamonlar kitobda qiziqarli she'r parchasini uchratsam, uni o‘qib yodlab olar, yoki maxsus daftarimga ko‘chirib qo‘yardim. Ular orasida ko‘pchilikka tanish Shum bola qissasidagi "Otim oriq, rangim sariq" satrlari ham, aynan xalq qo‘shiqlariga mansub. Yana Said Ahmadning Ufq trilogiyasida shunday otash satrlar bor edi:

Oh uraman, oh uraman,
Ohlarim tutgay seni.
Ko‘zyoshim daryo bo‘lib,
Baliqlar yutgay seni...

...bul ham xalq qo‘shiqlarining bir parchasi ekanligini bugun "Omon yor"ni mutolaa qila turib anglab yetdim.

Xalq qo‘shiqlarining inson ruhi bilan hamohangligidan tashqari, u asrlar davomida o‘zida saqlab kelayotgan genetik kodimiz - DNK'amiz ham mavjud. Faqat bu nasliy kod emas, balki biz his qilgan narsalarni ota-bobolarimiz qanday his qilganliklarini anglamoq ham.

Shomirza Turdimov xalq qo‘shiqlarida o‘zak va vaziyatga xos ma'nolar borligini ta'kidlaydilar. Masalan, bedana - ojizlik, imkonsizlik, beqarorlik ramzi, bedapoya - oshiqlarning uchrashuv joyi, bug‘doy - zahmat, qiyinchilik, marosim qo‘shiqlarida hosildorlik ma'nosiga ega, zanjir- taqdir, hayot yo‘lidagi bogʻliqlik, zardevor - ota-ona, qarindosh, yaqin mazmunida keladi, tom oila ramzi bo‘lsa, devor imorat tayanchi sifatida oila yaqinlarini ramziy ifodalaydi, kaklik - beqarorlik, o‘rinli-o‘rinsiz gap-so‘z, g‘iybat ma'nolariga ega, ko'ylak esa manfaat, foyda, hamda mo‘ylov - o‘spirinlik, yigitlik, balog‘at ramzi va h.k.

"G‘ayra-g‘ayra dam-badam", "anoring dona-yu dona" va shu kabi qo‘shiqlarni xirgoyi qilish umuman boshqa bir tomon bo‘lsa, alarning tub ma'nolarini anglab yetmoq ham o‘zga bir dunyodir. Shu dunyo sirlaridan bebahra qolmasligingizni tilab...

Hurmat va ehtirom ila S.N.K

#qiziq

RANGNOMA

Bir necha yil oldin rang-barang qalamlar to‘plamini xarid qilgandim. Qalamdon ichida ellikta qalam bor edi. Bu ellik xil rang degani. Aniq esimda, o‘shanda yigirmatagina rangnigina nomi bilan o‘zbek tilida sanay olgandim. Qolgan ranglar nomini boshqa tillarda bilsam ham, aynan ona tilimda atashni juda istadim va oldimdan chiqqan har bir rangni qayd etib bordim. Mana, nihoyat, ellikta rangdan iborat ranglar palitrasi (rangnoma)ning o‘zbekcha muqobili ham tayyor bo‘ldi.

Ranglar asli uchta: ko‘k, sariq va qizil ranglarining aralashmasidan hosil bo‘ladi. Ulardan ikkilamchi ranglar yashil, zarg‘aldoq va binafsha yaraladi. Shundan so‘ng o‘n ikki, o‘n ikki rangdan qirq sakkiz, qirq sakkiz rangdan ikki yuz ellik olti va undan uch mingdan oshiq biz kundalik hayotimizda ishlatadigan ranglar hosil bo‘ladi.

Rangnomani tuzish jarayonida ona tilimiz sofligi saqlanishiga eng ko‘p e'tibor qaratildi. Ko‘k, yashil, qizil, sariq, oq, qora va qo‘ng‘ir ranglar mutlaq sof turkiychadir. Shuningdek, allaqachon tilimizga o‘rnashgan arabiy kelib chiqgan ranglar: za’faron, yoqut, zabarjad, zumrad, firuza, po‘rtaxol, zaytun, safro va simob, hamda forsiydan kelib chiqgan ranglar: binafsha, gulxayri, lola (lolaro‘y), zarhal, lojuvard, ko‘knor va sabza ranglari ham ishlatildi.

Jumladan, binafsha, lavanda, gulxayri, lolaro‘y, za'faron kabi rang nomlari gul nomlaridan, yoqut, zarhal, zabarjad, nefrit, zumrad, firuza, lojuvard rang nomlari esa toshlar nomidan, po‘rtaxol, sabzi, zaytun, ko‘knor, novvotlar o‘simlik-yegulik nomlaridan, hamda safro va simob ranglarining nomi suyuqliklardan olindi.

Ta'kidlab o‘tmoq joizki, ol rangi "Devoni lug‘oti turk"da bir necha bor tilga olinadi. Uning asosidan zardoli, olxo‘ri, shaftoli va qaroli mevalarining nomi kelib chiqqanligiga ishoratlar bor. Shuningdek gulxayri rangi "Go‘ro‘g‘lining tug‘ilishi", sengur va qonolud ranglar esa "Alpomish" dostonida bir necha bor uchraydi. Zangori, nilgun, nilobi, lojuvard, niliy, alvon, qirmizi, lolaro‘y, safro, zarg‘aldoq va zarhal nomlari mumtoz adabiyotimiz durdonalarida bot-bot takrorlanadi.

Siyoh va mor ranglarining tanlanishida biroz chalkashlik bor. Bu so‘zlar usmoniy lahchasiga oid bo‘lib siyoh - to‘q binafshani emas, balki qora rangni bildiradi. Bunga sabab usmoniy davrida siyohning rangi qora bo‘lganligidadir. Bizda ham asli shunday bo‘lgan, biroq sovet davrida kirib kelgan pero ruchkalarning siyohi to‘q binafsha rang bo‘lganligi sababli, tilimiz va adabiyotimizga bu rang qorani emas, to‘q binafshani ifodalovchi bo‘lib kirib qolgan va shunday qolmog‘ini lobud deb topdik. Mor esa asli bo‘z singari turkiy ildizga ega ekanligi uchun tanlandi.

So‘z yakunida, bu ish hali boshlanishi ekanligini va bu rangnomadan (asosan) tarjimonlar bemalol foydalanishlari mumkinligini aytmoqchiman, chunki o‘zga lisondan ona tiliga evrilgan so‘zlar hamisha ham o‘z qolipini topmaydi. Bu rangnoma yosh tarjimonlarga bir mayoq o‘laroq xizmat qiladi degan umiddaman. Agar unda kamchiliklar ko‘rsangiz tortinmasdan ayting, juda quvonaman, shu bilan birga bu yerda yo‘q, lekin siz bilguvchi rangni ham eslab o‘tsangiz keyingi rangnomaga uning tuskodini aniqlab, albatta, joylashtiramiz.

Hurmat va ehtirom ila S.N.K

#sovğa

Mir Alisher tavalludidan biz ham benasib qolmadik, aslida:

1. Book.uz arenaga "Qumdagi xotin" muhokamasidan chiqqanimizda sevimli ustozim Tillaniso kelib qoldi, Shakl o‘zimda bor desam ham, qo‘yarda qo‘ymay dasxat qo‘yib, kitobni armug‘on etdilar.

2. Arenaga asli Lestat kitob hadyam bor, keling degani uchun borgandim(🌚), Bukovskiyni romani va men uchun yangi kashfiyot hisoblanmish Tomas Pinchonni yirik asarini o‘zimniki qilib qaytdim.

3. Ilhom aka, Zabarjadda yangi chiqqan "sir"ni tuhfa qildilar. Asli as'asa-yu dabdabalarga qarab ko‘proq narsa kutgandim, lekin ontologiya domlam o‘n marta o‘qisangiz ham bu kitobni tushunmaysiz deganda, ensam qotib, balki gap tarjimadadir deb qo‘ygandim, shoyad shunday bo‘lgan shekilli)

4. Endi Dildora Rustamovani didiga bir nima deb bo‘ladimi🌚, kitob o‘zi bir olam, dizayni bir olam...

Alalxusus, barchaga maroqli mutolaa🕯

#review

🦋"So‘z chamani"
🌟Halima Xudoyberdiyeva

Shunchaki kulmoq ham istehzodek gap,
Birdan qah-qah uray, cho‘chib ketsinlar...

Yoshligimda xotining qanday bo‘ladi deb so‘rashsa, ertalab "Begim, sizni Xudoyim..." she'rini aytib uyg‘otadigan derdim) Keyin bilsam bu she'rni yaratilish tarixi bor ekan: Bir-biriga chin dildan ko‘ngil qo‘ygan, mehr-u sadoqatda tengi yo‘q er-u xotin uzoq yillar yashab, farzand ko‘rishmabdi. Uchramagan tabibi, sirlashmagan habibi qolmabdi. Turli ta'sirlar, uzoq maslahatlardan keyin xotin erining uylanmogʻiga rozi boʻlibdi. Xotin o‘z uyining to‘g‘risidagi yangi uyga kelin kelib tushgach, shom aralash, odamlarning ko‘zini shamg‘alat qilib, ikki uy oralig‘idagi katta masofada butun hovli yuziga mix qoqib chiqibdi.

Zora, oyogʻiga mix kirib qiynalib, hovlida yurolmasa... Zora, bu fojiali tunni yostiqni tishlab yotib boʻlsa-da, o‘z xobgohida o‘tkazolsa... Tongda uyg‘onib hovliga chiqqanlar o‘z uyida behush yotgan ayolni va ayol oyog‘idan oqqan qondan qip-qizil lolazorga aylangan hovli yuzini ko'radilar. Dastlabki turtki shu – “Mixning, tig‘ning zahrini sezmay yonib boraman" satri boʻlib, ijodkor ko'nglini qizdirgan emish...

Begim, sizni Xudoyim raso qilib yaratgan,
Kimlarnidir o'ychan-u sizni kulib yaratgan.
Nogahon berib qo'yib bu aqlni, kamolni,
O'zi ham rashk, hasadda to'lib-to'lib yaratgan.

Qiya tushgan nigohni armonga yo'ymagaysiz,
Qiz qalbiga sevmoqni osonga yoʻymagaysiz.
Qiynamangiz, u o'zi o'rtanguvchi bir bagʻir,
Bu bagʻirni kenglikda osmonga yo'ymagaysiz.

Siz xuddiki Farhodsiz, Shirin qaydadir, begim?
Orzularim dilda-yu nolam naydadir, begim.
Siz desam bar tutqazmay sochilgan o'ylarimday,
Bu tong qaro sochlarim mayda-maydadir, begim.

Sizni men o'zimga ham loyiq ko'rmam, rosti gap,
O'zgaga bermoq esa tushimga kirmas uxlab.
O'zga bilan ketsangiz, ravon yo'llar qolmasin,
Begim, ikkilanmasdan yer yuzin tashlang mixlab.

Mixning, tig'ning zahrini sezmay yonib boraman,
Ishq zardobli sharobdir, qonib-qonib boraman.
Hech kim bilan sirlashmay, hech kimsaga tutmay may,
O'z qonim bilan o'zim alvonlanib boraman.

Hayratlarda qotgaysiz meni ko'rganda ul dam,
Yoningizdagi sovuq suluvdan sovirsiz ham.
Sizni obdan muzlatgach, o'zim qaytarman, chunki
Bungacha yo'q sadoqat bundan so'ng ham boʻlar kam.

O'zga tortmam, cheksam ham shuncha jabr-u jafoni,
O'zgaga ham bermasman sizdek bir bevafoni!
Begim, sizni tabiat raso qilib yaratgan.

17-fevral 1973-yil

Halima Xudoyberdiyeva ijodini bu she'rdan keyin ham bir nima deb ta'riflash mumkinmi axir, shoir o‘z taqdir chizgisini o‘z she‘rlarida aks ettirgan bo‘lsa... Muhammad Yusuf aytganidek xuddi. Halima opani har bir inson o‘qishi kerak. Endigi navbat saylanmalariga)

Hurmat va ehtirom ila S.N.K

#sovğa

🌞Kech bo‘lsa ham joylab qo‘yay dedim🌞

Ertalab pochtadan telefon bo‘ldi, kitob keldi, deb. Qarasam Anifning AKS'da chiqqan kitobi, ichida dastxati bilan) Kitobni ishonchli qo‘llarga topshirib, Lestat bilan book.uzda uchrashgani borsam Raxshona opa ham AKS'da chiqqan "Tongotar" romanlarini dastxat bilan tuhfa etdilar. Baxtdan ikki qop semirib ketyotsam Mahin ham ikkita kitob sovg‘a qildi. Dazai bilan Han Kang, bunda sevinib o‘lay deb tursam, Dildora opa oltin seriyadan Chinorni olib kelib qoldilar... Shunday qilib kun sarguzasht va sovg‘alarga boy bo‘ldi)

#qiziq

Shunday qadrli va muhim kitoblar bo‘ladi, lekin kam nusxada chiqadi. Bu kitob ham shunday, 800 bet va aynan burungi yil nashrdan chiqqan, lekin nashriyot bir og‘iz shu kitob chiqdi demagandi, Maykl Jeksonni ham bazo‘r topgandim. Unday qilmanglar, kitobxon va kitobxo‘rlar ashadiy muxlisi bo‘lishi mumkin bunday kitoblarni)