Турмуш чорраҳаларида.
МЕҲРНИНГ БОЗОРИ
Иш фаолиятимизда бевосита фуқаролар билан мулоқотда бўлганлигимиз сабабли ҳар хил инсонлар ва ҳар хил тақдирларнинг гувоҳи бўламиз, айримлари эса бир умр ёдда қолади. Қуйида ана шундай воқеалардан бирини кимгадир дарс, кимгадир мисол бўлиши учун баён қилишни лозим топдим.
2020 йилда қабулимга бир ёшроқ фуқаро келиб, марҳум отасининг номидаги уй-жойни унинг номига ўтказиб беришимни, бунинг учун қандай ҳужжатлар лозимлигини сўраб мурожаат қилди. Суҳбат давомида оилада икки нафар фарзанд эканликлари, отасидан бир йил олдин онаси касалликдан вафот этганлигини, ҳозирда бувиси билан бирга яшаётганлигини, синглиси турмушга чиққанлигини айтди ва мен унга керакли ҳужжатлар рўйхатини ёзиб бердим.
Марҳумнинг онаси ва қизи уларга мерос керак эмаслигини, уйни марҳумнинг ўғлига ўтказиб беришимни сўрашди. Шу орада бошқа меросхўрлар бор-йўқлигини сўрадим(ўша йилларда Нотариус ААТизимига ФҲДЁ базаси интеграция қилинмаган ва нотариуслар имкон қадар меросхўрлар доирасини текширарди), улар бошқа меросхўрлар йўқлигини таъкидлаб, меросдан воз кечишда ва мен марҳумнинг ўғлига мерос гувоҳномаси расмийлаштирдим.
2 йилдан сўнг қабулимга бир ёш, келишган аёл норози қиёфада кириб келди ва мен расмийлаштирган мерос ишини бекор қилиш ҳақида судга даъво қилишини, мерос иши рақами ва санаси ҳақида маълумот беришимни сўради. Аёлни тинчлантириб, гап нимадалигини аниқлаш мақсадида у билан суҳбатлаша бошладим;
-Опа менинг икки нафар вояга етмаган фарзандим бор, марҳум мени никоҳига олган бўлса ҳам, никоҳимиз қонуний қайд қилинмаган эди, унинг вафотидан кейин икки фарзандим отасининг уйига бориб-келиб юришган эди, кейинчалик қайнонам болаларимни келишини ёқтирмай, уларни силталайдиган бўлди, ўзимнинг отам ҳам онам ҳам вафот этишган, болаларим, бувим, деб фақат қайнонамнинг уйига борарди, лекин охирги марта боришганида уларни ҳайдаб юборишгани менга алам қилди, менинг уйим ўзимга етарли, лекин шу қилганлари учун меросдан вояга етмаган фарзандларимнинг ҳаққини талаб қиламан,- деди аёл.
Амалдаги қонунчилигимизга мувофиқ, мерос қолдирувчининг болалари, шу жумладан фарзандликка олинган болалари, эри (хотини) ва ота-онаси, мерос қолдирувчининг вафотидан кейин туғилган фарзандлари биринчи навбатдаги ворис ҳисобланишини тушунтирдим. Бир неча кунлардан сўнг аёл суднинг ҳал қилув қарорини олиб келди ва мен белгиланган тартибда мерос ишини бекор бўлди.
Меросни қабул қилиб олган ўғил нотариал идорага келди, унга мерос иши бекор бўлганлигини, вояга етмаган меросхўрлар аниқланганлиги сабабли мерос тенг ҳиссада қайтадан расмийлаштирилишини тушунтириб, ундан нима учун отасининг бошқа аёлдан фарзандлари борлигини яширганлигини сўраганимда:
--Опа, онам ёш вафот этдилар, бир йилдан кейин отам ҳам вафот этдилар, оилавий можаролар сабабли отам билан кўп суҳбатлашмасдим, онам кўп қийналганлар, шу сабабли ишлаш учун четга чиқиб кетган эдим-- деган важларни кўрсатди.
Ҳа, биз инсонлар билиб, билмай сўзлаган ёлғонимиз баъзида ўзимизнинг зараримизга ишлашини кўп ҳам тушунавермаймиз, айниқса иш моддиятга бориб тақаладиган бўлса, одамийликни ҳам бир четга суриб, иш фойдамизга ҳал бўлиши учун ёлғон гапираверамиз. Энг қизиғи юқоридаги воқеалардан кейин вояга етмаган меросхўрларнинг онаси менга қўнғироқ қилиб, марҳумнинг фарзанди уйига келганлигини, барча ўтган ишларни унутиб, муносабатларни яхшилашни ва берган даъвосини қайтиб олишни илтимос қилиб сўраганлигини, айтди.
Шу ўринда яна бир бор таъкидмоқчиман, нотариусдан яширган ҳар бир ҳолат, вақти келиб ўз зарарингизга ишламаслиги учун нотариусга ёлғон гапирманг.
Соҳиба ҲАЛИМОВА,
Тумандаги хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус.
