Lingvist Iroda Azimova

#bayram

To‘g‘risini aytsam... shu bayramning mantig‘ini bolaligimdan boshlab tushunmas edim. Jins belgisiga ko‘ra bayram qilish menga mantiqsizlik bo‘lib tuyulardi doim.
Hozir ham "ayol borki, olam munavvar", "ayol - muqaddas" va hkz gaplarga hayron bo‘laveraman. Erkak va ayol bu dunyo uchun teng ravishda muhim, biri yo ikkinchisisiz odamzot mavjud bo‘lmaydi. Bu xuddi "o‘ng ko‘zim muqaddas" yoki "chap ko‘zimning ahamiyati katta" deyishga o‘xshaydi men uchun.

Ammo, lekin, biroq...(balki "va" deyish to‘g‘riroq hamdir).
Mana shu kanalda eng ko‘p dislike olgan postim er ayolini urganda ayb ayolning o‘zida deb qarash mantiqsizlikdir mazmunida bo‘lganiga qarasak... Balki aslida rostdan ham unchalik qadri bo‘lmagan narsalarni qadrlaydiganday ko‘rsatish odatimiz bordir, bu bayram ham shuning oqibatidir, deb o‘ylab qolaman...

Aslida hamma bayram ham ramziydir. Bahonada bir-birimizni eslaymiz... Doim yaxshilik tilashimizni yaqinlarimizga bildiramiz.

Jinsidan qatʼiy nazar, barcha kanal o‘quvchilariga salomatlik, tinchlik, baxt, muvaffaqiyat, xotirjamlik tilayman.

Xotin-qizlarga esa rosmana qadrlanishni, birinchi navbatda o‘zi o‘zini qadrlashga o‘rganishini tilayman.

@psixolingvist

Trasnportda bir yigit yukini biz uchun ajratilgan joyga qo‘ydi. "Bu bizning joy, yukingizni oling, o‘zimiz qo‘yamiz" degan gapga "Ana yuzta joy turibdiyu" deb javob berdi.
Bu gap shu qadar mantiqsiz eʼtiroz ediki, mening asabim buzildi. "Bizning joyimiz bu" dedik yana. Sherigi "Men senga o‘zingning joyingga qo‘y,  deb aytdim-ku",-dedi. Shundan so‘ng joyimizni bo‘shatdi. Oradan bir soatlar o‘tgach, videoning ovozi tinimsiz kelavergach, orqadagi o‘rindiqqa qaradim. O‘sha yigit telefonda quloqliksiz video ko‘rib ketyapti."Naushnigiz yo‘qmi? Menga eshitilyapti videongizning ovozi, men narsa o‘qiyapman, xalal beryapti",- dedim. Yigit "Kelinoyi, boshqa joyga o‘tvoling unda",-dedi. "Naushnigiz yo‘q bo‘lsa, men aybdor emasman. Men joyimni o‘zgartirmayman. Men sizga video qo‘yib xalal berayotganim yo‘q, nima qilsangiz ham boshqalarga xalal bermaslik yo‘lini toping",-dedim. Bir nechta gap talashishdan so‘ng, yigit oxiri xo‘p dedi.
Mening eʼtiborimni tortgan narsa yigitning ikkala eʼtirozga bir xil qolipdagi javobi bo‘ldi: aslida o‘zi sizning haqingizga daʼvogarlik qilayotgan bo‘lsa-da, siz haqingizni talab qilsangiz, tan olishning o‘rniga uning dastlabki javob reaksiyasi sizga boshqa variant taklif qilish bo‘lyapti.

To‘g‘risini aytsam, rosa qiziqdim: yana bir qancha shunaqa vaziyatlar shakllantirib, ularga nima deb javob berishini bilgim keldi.

Nima uchun?

Chunki bu bizning nutqiy xulqni taqlid o‘laroq o‘zlashtirishimizga misol edi.  Ikkala holatdagi javobi ham o‘ylab, tahlil qilib, xulosa chiqarib, so‘ng berilgan javob emas edi. Qarshi tomonga boshqa variant taklif qilish - u uchun vaziyatdan chiqish mexanizmi edi xolos. Psixolingvist sifatida tashxis qo‘yaman: juda katta ehtimol bilan onasi shu uslubda gapirgan. Yoki unga avtoritet bo‘la oladigan boshqa odam. Va yana katta ehtimol bilan, u odamning ham shu uslubdagi gaplari mantiqan ko‘p ham asoslanmagan bo‘lgan.

Shuning uchun agar mabodo sizda shunga o‘xshash ziddiyat ro‘y bersa, qarshi tomonning gapi asabingizni buzsa, his-tuyg‘uga berilmang, u o‘zi bergan javobning tom maʼnosini bilmasligi mumkin. Unda shunaqa vaziyatda shu kabi javob aytilishi kerak degan ko‘nikma shakllangan bo‘lishi mumkin.

@psixolingvist

Mana bu xabarni ko‘rib, talabalarga ulashgim keldi. Kasallik sabab falaj bo‘lgan talabaning magistrlik ishini faqat ko‘z pirpiratish bilan yozgani haqida.

https://www.instagram.com/reel/DGj-QI7MtM4/?igsh=OTFnMHQ2MGRlZ3A=

Mabodo universitetdagilardan kimdir xabari bo‘lmay qolgan bo‘lsa, deb ulashib qo‘yyapman.
Men "Psixolingvistik va neyrolingvistik tadqiqot asoslari" mavzusida maʼruza qilaman. Maʼruzam boshida ilmiy ish qilishga oid ayrim umumiy masalalarga ham to‘xtalib o‘taman.

@psixolingvist

Va... qochib bo‘lmaydigan jarayon: taassublarning parchalanishi shunday og‘riqli kechadi. Inson o‘zining bir qadriyati aslida qadrsizligini tushunganida dil og‘riydi.
Bu yaxshilikka.

@psixolingvist

Bu kanalda yozadigan fikrlarim hodisalar tahlilidan iborat doim. Shaxsiyatga o‘tmayman.

Ammo baribir shunda ham tahlillarimdan nimanidir shaxsiy qabul qiladiganlar baribir topiladi. Bu taassubga berilish sababli sodir bo‘ladi.
Yaʼni kimdir o‘zi ishongan, rujuʼ qo‘ygan qarashiga teskari keladigan fikrni mening tahlillarimda uchratsa, uni shaxsiy qabul qiladi. O‘zini jabrlanuvchi sifatida ko‘radi va o‘sha pozitsiyadan turib izoh yozadi. Shaxsiy qabul qilish his-tuyg‘uni uyg‘otadi. His-tuyg‘u esa, hattoki ijobiy bo‘lsa ham, matnning to‘liq dekodlanishiga, yaʼni tushunilishiga to‘siq bo‘ladi. Bu vaziyatga "-berdisni aytguncha urib o‘ldirdi" iborasi nihoyatda mos tushadi. Rivoyatni eslataman: bir odamdan isming nima deb so‘rashdi, u Xudoyberdi demoqchi bo‘lib, Xudo deb boshlaganda, odamlar u o‘zini Xudo deyapti deb hissiyotlari junbushga kelib urib o‘ldirib qo‘yishibdi.
Mana shu taassubning tushunishni qanday cheklashiga juda yorqin misoldir.

Kechagi stereotip tahlilida ham men jamiyatimizda kuzatiladigan anʼanada mantiqsizlik borligini ko‘rsatdim xolos. U yerda hech qanday feminizm targ‘iboti yo‘q edi. Shunchaki, zo‘ravonlikda uni amalga oshirgan subyekt ayblanishi mantiqan to‘g‘ri ekanligini yetkazishga harakat qildim.

Biroq ayrimlar izohlarda boshqalarni haqorat qilishga o‘tdi. Shu bahona ogohlantirib qo‘yyapman. Garchi har bir o‘quvchining eʼtiborini qadrlayman, biroq izohlarda so‘kingan, birovning shaxsiyatiga o‘tib haqorat qilgan izohlar o‘chiriladi va unday izoh muallifi blokka tushadi.

@psixolingvist

#taʼlim

Ikkinchi sinf o‘qish kitobida "Manguga muhrlanganlar yodi" degan matn berilibdi.
Shahidlar xotirasi xiyoboni haqida.

1. Bolaning yoshiga umuman mos bo‘lmagan mavzu.
2. Bola o‘zlashtirmagan so‘zlardan iborat sarlavha.
3. Sifatdoshli oborotlar qo‘llangan uzun gaplar.

Bunaqa matnni ikkinchi sinf uchun berish a) taʼlim uchun ajratilgan bebaho vaqtni bekorga sarflash; b) bolani uddalay olishi imkonsiz bo‘lgan vazifa bilan stressga tushirish; d) darslik uchun ajratilgan mablag‘ni havoga uchirish demak...

@psixolingvist

Qoyil, uch minutda ikkita dislike oldi oldingi postim. Taassub naqadar kuchli ekanini ko‘rsatadi bu ham.

Ko‘pchilik aynan shu xotinini urgan erkaklarni aybdor sanamaslik sabab yiliga qanchadan-qancha yosh kelinlar, yosh bolali onalar o‘lib ketayotganini tushunmayapti shekilli. Afsus.