“Ryazan shakari” o‘zi nima?
“Krokus siti”dagi teraktdan so‘ng, ko‘pchilik 1999-yilni, xususan, “Ryazan shakari” voqeasini esga olmoqda. Hozirgi hodisalar 2-“ryazan shakari” deb atalyapti. Xo‘sh, “Ryazan shakari” o‘zi nima?
1999-yil Rossiyada mamlakat tarixidagi eng shov-shuvli
korrupsion mojaro — “Mabеtex ishi” atrofida muhokamalar avj oldi. Preziden Yelsin ushbu ishda asosiy figuralardan biri edi va tabiiyki, uning hokimiyati xavf ostida qoldi.
Yelsin va unga hamtovoq oligarxlar (“oila” deb atalgan) allaqachon
“voris” operatsiyasini boshlagandi. 2 yilda 4 bosh vazir almashdi. Va nihoyat, Rossiya elitasi Yelsinga munosib voris topdi —
1999-yil 9-avgustda Vladimir Putin Rossiya bosh vaziri bo‘ldi.Endi yangi “voris”ning obro‘sini oshirish lozim edi. 1999-yil 4-16 sentabr kunlari
Rossiyaning Moskva, Buynaksk, Volgadonsk shaharlaridagi ko’pqavatli aholi uylarida bir necha portlashlar yuz berdi. 300 dan ortiq inson halok bo‘ldi, 2 mingga yaqin odam esa jarohatlandi.
Rasmiy Moskva teraktlarda Checheniston mustaqillik kurashchilarini aybladi. Biroq 2002, 2004-yillardagi teraktlarga javobgarlikni bo‘yniga olgan Shamil Basayev bu ayblovni keskin rad qildi. Portlashlarga chechenlarning aloqadorligi isbotlanmadi. Federal xavfsizlik xizmati (FXX, ruscha FSB) keyinroq qorachoy-bolqorlik boshqa ayirmachilarni aybdor deb ko‘rsatdi.
Teraktlardan biroz o‘tib, Rossiyaning Ryazan shahrida qiziq voqea sodir bo‘ldi. Portlashlardan keyin aholi sergak tortdi va uylarni sinchiklab ko‘zdan kechira boshladi.
22-sentabr kuni Ryazan shahri aholisi ko‘pqavatli uy podvalidan shubhali xaltalar topdi, qoplar portlovchi modda —
geksogen bilan to‘ldirilgandi. Odamlar darhol trevoga signalini bosdi.
Hukumat bunga juda bema’ni munosabat bildirdi. Dastlabki analizlarda politsiya xaltalardagi portlovchi modda ekanini tasdiqladi. Ammo ertasi kuni
FXX yuzlab odamlar ko‘rgan Ryazandagi xaltalarda geksogen emas, “ryazan shakari” bo‘lganini e’lon qildi.
24-sentabr kuni esa FXX direktori Patrushev Ryazanda “o‘quv-mashq tadbirlari” o‘tkazilganini ma’lum qildi. Shu tariqa Rossiya hukumati geksogenni shakar deb atadi va shuncha portlashlardan keyin ham qanday qilib xavfsizlik choralari kuchaytirmaganiga izoh bermadi. Shuningdek, bu “shakarlar” ko‘pqavatli uy tagiga qanday kelib qolgani ham tekshirilmadi.
Bunday g‘alati munosabat, shubhasiz, rossiyaliklarni shubhalantirdi. Ular nafaqat Ryazandagi, balki boshqa portlashlarni ham FXX o‘zi uyushtirganini taxmin qildi. Chunki, 2000-yilda sobiq FXX agenti Putin prezident saylovida qatnashishi kerak edi.
Shunday qilib, rossiyaliklar mamlakat maxsus kuchlari aholini qo‘rqitish, ularning urushga xayrixohligini oshirish (o‘shanda Chechen urushi ketayotgandi), o‘z vakolatlarini kengaytirish uchun o‘z vatandoshlarini ham o‘ldirishga tayyorligini
ko‘rdi.“Krokus siti”dagi terakt ham saylovdan so‘ng, urush ketayotganda sodir bo‘ldi. Qolaversa, o‘sha kuni xavfsizlik xizmati konsert zaliga kirayotgan insonlar sumkalarini tekshirmagan, metall tekshirgichlar o‘chirilgan. Bu omillar ko‘pchilikka 1999-yilgi hodisalarni
eslatmoqda.