...
Turkiya kamaygan resurslari bilan an’anaviy shartlar asosida o‘ziga meros qilib qoldirilgan butun imperiyani saqlab qolishga urinib, haddan tashqari zo‘riqishdan halok bo‘layotgan edi.
Qilich bir paytlar Usmon avlodlarining fazilati bo‘lgan bo‘lsa, hozirda u o‘rnini yanada xavfliroq va ilmiyroq qurollarga bo‘shatib bergan edi.
Kuchi sodda yashash, sabr-toqat va fidokorlikda bo’lgan soddadil xalq uchun hayot juda murakkablashib borardi. Ular G‘arbiy Osiyoning eng sust xalqlaridan biri bo‘lib, yangi boshqaruv va hayot ilmlariga moslashish qobiliyatiga deyarli ega emas edilar, qolaversa, o‘zlari uchun yangi san’at va fanlarni yaratishdan yanada ojiz edilar.
Ularning boshqaruvi majburan hujjatlar, telegrammalar, yirik moliya, evgenika va hisob-kitob bilan shug‘ullanishdan iborat bo’lib qolgan edi.
Ilgari qo’l kuchi yoki qattiq tabiati bilan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri va shaxsan boshqargan eski, savodsiz va dangal hokimlar yo‘q bo‘lib ketishga majbur bo‘ldilar. Boshqaruv o‘zini texnikaga moslashtira oladigan, chaqqon va moslashuvchan yangi odamlarga o‘tdi.
Yosh turklarning sayoz va yuzaki sayqallangan qo‘mitasi yunonlar, albanlar, cherkaslar, bolgarlar, armanlar, yahudiylardan — saljuqiylar yoki usmoniylardan boshqa har kimdan iborat edi.
Oddiy xalq Shom madaniyati va fransuzcha siyosiy nazariyaga ega o‘z hukmdorlari bilan uyg‘unlikni his qilmay qo‘ydi. Turkiya inqirozga yuz tutayotgan edi; Faqat jarrohlik amaliyotigina uning sog‘lig‘ini saqlab qolishi mumkin edi.
...
Davomi