Kopirayter bitiklari

Ijtimoiy tarmoqlar, target, SEO, TV, bannerlar — hammasi yaxshi, lekin baribir eng zo'r media — bu insonlar.

Har qanday inson brendingiz yoki mahsulot/servisingiz haqida tanishlariga, do'stlariga va yaqinlariga gapirib berishi yoki tavsiya qilishi mumkin. Eng zo'r reklama shu.

Media platformalar uchun kreativ yaratmang, insonlar uchun yarating.

Shunchaki, "Qayerda reklama chiqaramiz?", emas "Shu insonlarga aytmoqchi bo'lganimni qayerda, qachon, va qanday (yo'l va ohangda) yetkazsam/aytsam ular meni yaxshiroq tushunishadi? degan savolni bering.

Balki shunchaki reklama emas, interaktiv nimadir chiqib kelar.

Hammasi "maqsadli auditoriya"ngiz maneken yoki robot emas, balki atrofingizdagi do'stlaringiz va yaqinlaringiz kabi qalbi, hissiyotlari va ehtiyojlari bor oddiy, jonli insonlar ekanini anglashdan boshlanadi.

Kamyob = qimmat

Bugun eng defitsit ko'nikma — bu diqqat. Eng qimmat resurs ham — diqqat.

Bilasiz, defitsit = qimmat.

Eng ko'p diqqat talab qiladigan ikki ko'nikma — bu o'qish va yozish. Chunki bu ikkisi bilan band paytingizda boshqa narsaga chalg'iy olmaysiz. Shuning uchun eng ko'p diqqatni rivojlantiradigan ko'nikmalar ham — o'qish va yozish.

Qizig'i, o'qish va yozish ham eng defitsit bo'lib borayotgan ko'nikmalardan. Ayniqsa yozish.

Defitsit = qimmat.

Foydali (educational) kontent ko’radiganlar kam. O’qiydiganlar undan kamroq. Yozadiganlar esa eng kami. AI (sun'iy intellekt) chiqib ular keskin kamaydi. Bu degani yozadiganlarning (Sizning) qadri (qiymati) yanada oshadi.

Yozishning foydalari behisob. Ham aqliy, ham ma'naviy, ham moddiy. Yozgan uchun ham, o'qigan uchun ham.

Matnni yozgan odam, matnni o'qigan odamdan ko'proq foyda oladi. Eng katta foydasi — matnda doim uni o’qigandan ko'ra yozgan ko'proq o'rganadi.

Minglab odam video kontent yaratib, ajralib turishga harakat qilayotgan vaqtda, bir yil yozgan muallif:

1. Kam bo’lsa-da, nisbatan saviyali va o’qimishli auditoriyani jalb qiladi.

2. Odam yuzlab videoga tushganidan keyin o’zgarmasligi mumkin, lekin yuzlab matn yozganidan keyin aniq o’zgaradi.

3. Yaxshi video kontentni bir-necha yildan keyin hech kim ko'rmasligi mumkin, lekin vaqt sinovidan o'tgan matn yillar o'tib ham qayta-qayta o'qilaveradi.

Oldingi postda yozma kontentni qiziq qilish qiyinligi katta imkoniyatlar ochadi, deganda shularni nazarda tutgandim.

Menga eng ko’p foyda keltirgan odatlarimdan biri — bu yozish. Eng ko’p tavsiyam qiladiganim ham — yozish.

Yozing — bir o'q bilan ikki emas, bir nechta quyonni urasiz.

@matn_ustasi

Nega video kontentning "xaridori" ko'p?

Sabab — diqqatni tortish, uni ushlab turish va g'oyani yetkazish uslubida.

Videoda e'tiborni jalb qilish va g'oyani yetkazish yo'llari ko'p. Art-direkshn, musiqa, ovozlashtirish, kelishgan aktyorlar, va hokazo.

Matnda esa qiziqtirish va g'oyani yetkazish quroli bitta — so'z. To'g'ri so'zlarni o'rnida qo'llay olish. Muallifda boshqa qurol yo’q. U qiziq yozishga majbur.

Qiziq yozish uchun:

1. Mavzu qiziq bo'lishi kerak.

2. Qiziq mavzuni qiziq qilib hikoya qilib bera olish kerak.

3. O’quvchini hayron qoldirish kerak.

4. Kutilmagan ma’lumot, xulosa berish kerak.

5. O’quvchini o'ylantirib qo'yish kerak.

Bu hammasi faqat uzoq o’ylash va yozish ortidan keladi. Buni esa ko'pchilik qila olmaydi.

Mana nimaga video kontentni qiziq qilish oson, yozma kontentni qiziq qilish esa ancha qiyinroq.

Qiziq tomoni — bu katta imkoniyatlar ochadi ham. Bu haqida keyingi postda. To'g'rirog'i ushbu post 50 ta izoh yig'sa)

Nega reaksiyalarni o'chirib qo'yganman?

Ikkita sabab bilan:

1. Yozganlarim shunchaki reaksiya yig'ish uchun bo'lib qolmasligi uchun.

To'g'ri, bu faqat o'zimni o'ylash. Postni o'qiysiz — yoqadi, yoki yoqmaydi, reaksiya qoldirmoqchi bo'lasiz, o'chiq. Reaksiya ichingizda qoladi. Shunchaki chiqib ketasiz.

Shu yerda 2-sabab hosil bo'ladi.

2. Matn, video — farqi yo'q, muallif insonlarga manfaatli bo'lsin deb nimadir chiqardi. O'qidingiz, ko'rdingiz — foydali bo'ldi. Keyin-chi?

Ko'pchilik shunchaki like bosib chiqib ketadi. Ozchilik izoh qoldiradi. Undan ham ozchilik boshqalar bilan bo'lishadi. Tamom. Keyingi kontentga ketdingiz.

To'xtang. Siz ham foydali bo'la olasiz. Ham muallifga, ham boshqalarga. Yana kimgadir foydali bo'lsa, siz ham muallif bilan bir xil maqomda bo'lasiz-ku. Chunki siz ulashmaganingizda u buni ko'rmas edi.

Kamida izoh qoldira olasiz. Bu muallifni ruhlantiradi. Shunaqa manfaatli kontent yaratishda davom etishiga, ishini yanada yaxshilashiga ilhomlantiradi. U kuzatuvchilarga kerak ekanini, bekorga yashamayotganini eslatib turadi.

Sekundlar vaqtingiz evaziga-ya...

Bu avvalambor o'zimga, keyin sizga eslatma: minnatdor bo'lishni va foydali bo'lishni unutib qo'ymayapmizmi?

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytganlar:

"Kim insonlarga tashakkur aytmasa, ulardan minnatdor bo‘lmasa, Alloh taologa ham shukr qilmaydi".

Siz uchun oddiy, boshqalar uchun hayratlanarli

Bu his har bir ijodkorga tanish:

Siz boshqa birovning kreativ ishini ko‘rasiz va lol qolasiz: "Dahshat-ku!". G‘oya rostdan kutilmagan, hayratlanarli va mukammal.

O‘ylab qolasiz: "Bunaqasi mening qo‘limdan kelmagan bo‘lardi. Qanday uddalashdi ekan-a? Haqiqiy daholik-ku bu!"

Keyin yana o‘ylaysiz: "Mening g‘oyalarim juda oddiy. Men hech qachon bunaqa ijodkor bo‘la olmasam kerak."

Men bu hisni tez-tez tuyaman. Ajoyib kitoblar, musiqa, filmlar yoki hatto ajoyib suhbatlar. Ijodkorning fikrlashi meni hayratga soladi. O‘z-o‘zidan kamtar insonga aylanib qolaman.

Lekin ishimni davom ettiraman. Kichik hikoyachalarimni aytib beraman. O‘z nuqtayi nazarimni baham ko‘raman. Hech qanday ajoyiblik yo‘q. Shunchaki oddiy fikrlarim.

Bir kuni kimdir menga xat yozibdi: "Bunaqasini hech qachon o‘ylab topolmasdim. Qanday o‘ylab topdingiz-ey? Haqiqiy daholik-ku bu!".

Albatta, men bu fikrga qo‘shilmadim va buning hech qanday o‘ziga xos jihati yo‘qligini tushuntirdim.

Ammo keyin bir hayratlanarli haqiqatni angladim:

Har kimning g‘oyalari o‘ziga oddiy tuyuladi.

Garov o‘ynayman, Alisher Navoiy, Ibn Sino, Rumiy* kabilarga ham yozayotganlari juda oddiydek tuyulgan.

Shunday ekan, menga oddiy tuyulgan narsa boshqa birov uchun ajoyib bo‘lishi mumkin-ku, to‘g‘rimi?

Qo‘shiqlari xit bo‘lib ketgan ashulachilar ko‘pincha ularning eng muvaffaqiyatli xiti aslida ahmoqona, hatto yozib olishga arzimas deb o‘ylagan paytlari bo‘lganini o‘zlari tan olishadi.

Ayon bo‘ladiki, biz, shubhasiz, o‘z ijodimizni yaxshi baholay olmaymiz. Bizning qiladiganimiz ijod mahsulimizni shunchaki dunyoga chiqarish bo‘lishi kerak, haqiqiy bahoni esa insonlar bersin.

Haliyam bu juda oddiy tuyulyapti-da, deb shedevrlarni o‘zingizda saqlab turibsizmi?

©️Derek Siversning "Hell Yeah Or No" kitobidan tarjima qilindi.

*Alisher Navoiy, Ibn Sino, Rumiy — asl matndagi ijodkorlarni tanimaganim uchun o‘zimiznikilarga alishtirdim)

Tarjima yaxshi chiqqan bo‘lsa, ulashish va pastda izoh qoldirish orqali minnatdorchilik bildirishingiz mumkin)

O'zbekcha kopiraytingni rivojlantiramizmi?

Bizda kopirayting bozori o'rganilmagan. Hech qanday satatsitika yo'q. Nurbek Yuldoshev shu mavzuda tadqiqot o'tkazayotgan ekanlar. Tadqiqot tugagach natijalarni blogda e'lon qilaman deb va'da berdilar.

Kopirayterman degan har birimizga bu tadqiqot statistikasi asqatsa kerak. Mana havola: https://forms.gle/wDGFPxwpNmbLSoA88

*Kopirayter bo'lmasangiz ham to'ldirishingiz mumkin, 1-savolda "Kopirayter emasman" javobi bor. Muhimi, natijalar aniq chiqishi uchun xolis javob bersangiz bo'lgani.

Oldindan rahmat, baraka toping

Yozish bo'yicha TOP 3 ta kitobdan o'rgangan TOP 3 ta qoidam

Bu qoidalar yaxshi matnning asosi hisoblanadi.

1. "Everybody writes" — Ann Handley

Bu kitobni o'qiganimda hali kopirayter bo'lishimni ham bilmas edim. Yozishga qiziqib qolishimga, yozishni odat qilishimga sababchi bo'lgan kitob.

1-qoida: Har kuni yoz. Hamma yozganlaringni kimdir ko'rishi shart emas, lekin har kuni yozishni odatga aylantir.

Yaxshi yozolmasang — yaxshilanadi. Yozishni yoqtirmasang — yoqtirib qolasan. Yozishdan to'xtamasang bo'lgani.

2. "On Writing Well" — William Zinsser

Kopiraytingga kirishimga sababchi bo'lgan kitob. Yozish haqidagi qoidalarga to'la kitob shunday mohirlik bilan yozilganki, xuddi badiiy kitobdek o'qiladi.

2-qoida: Qanday gapirsang shunday yoz. Yozgan matning oddiy, tabiiy va tushunishga oson bo'lsin.

Muallif kitobni yozish davomida o'zi aytgan qoidalarga to'liq amal qilgan.

3. "Пиши, сокращай" — Максим Ильяхов & Людмила Сарычева

Yaxshi yozish qanchalik muhim ko'nikma ekanligini tushunib yetishimga sababchi bo'lgan kitob.

3-qoida: Yoz, qisqartir. Yaxshi matn — yaxshilab уборка qilingan xonaga o'xshaydi. Qarasang ko'zing quvonadi. Keraksiz narsalar мусор'ga uloqtirilgan. Qolgan narsalar shunday joylashtirilganki, xonaga kirishing bilan, nima qayerda turgani bittada tushunarli. Hammasi ishlatishga qulay joyda.

Har qanday sohada TOP bo'lish uchun o'sha sohadagi kamida TOP 3 ta kitobni o'qib tugatgan bo'lishingiz shart. Yuqoridagilar kopiraytingdagi TOP 3 ta kitob.

Boshqa sohada bo'lsangiz bittasini o'qisangiz kifoya. Yaxshi yoza olish hammaga kerak ko'nikma.

Hayotimni o'zgartirib yuborgan savol

2023-yil. Qarshi davlat universiteti. Bir yildan beri Marketing va Digital marketingdan dars o'tib yuribman. 2-semestrning oxiri. Bir talaba hayotimni o'zgartirib yuborgan savolni berdi:

- Domla, bir yildan beri marketing haqida gapiryapsiz, aytayotganlaringizni o'zingiz qo'llab ko'rganmisiz?

- 😐

Savol meni ich-ichimdan silkitdi. O'zim qilib ko'rmagan, amal qilmagan narsa haqida gapirish yaxshi emasligini bilardim, lekin bir yildan beri bunga amal qilmay kelayotgan ekanman.

Aslida ichimizda shunga o'xshash savollar har doim bo'ladi, lekin ko'pincha o'zimizni aldab yuraveramiz. Lekin bu savol tashqaridan kelsa haqiqatdan qochish qiyin ekan.

Shu-shu o'zim qilib ko'rmaguncha gapirmaslikka (dars o'tmaslikka) qaror qildim. Quruq nazariyadan amaliyotga o'tdim. Ya'ni kopirayter sifatida faoliyat boshladim.

Amaliyotda qisqa vaqt ichida quruq nazariyadagidan ko'ra tezroq va ko'proq narsa o'rgandim. Amaliyot va nazariya o'rtasidagi farqni ko'rdim.

Keyin o'zimga 2 ta prinsip qilib oldim:

1) Faqat amaliyotchilarni o'qiyman/eshitaman.

Ya'ni kimningdir kitobini/blogini o'qishdan oldin yoki uni eshitishdan oldin qarayman:

- O'zi kim bu?
- Gapirayotganlariga o'zi amal qiladimi?
- Bu sohada nima ishni qoyil qilgan?

2) Faqat amal qilib ko'rganlarimni gapiraman/yozaman.

To'g'ri kasb tanlash bo'yicha men tushunib yetgan 3 haqiqat

Hayotimning 19 yili nazariya o'qish bilan o'tdi. Amaliyotni kech boshladim. 26 yoshimda. Juda kech.

Oxirgi uch yil ichida uch xil kasbda ishlab ko'rishga ulgurdim va kasb tanlash bo'yicha tushunib yetgan 3 ta haqiqatni siz bilan bo'lishmoqchiman.

1. Nazariya va amaliyot umuman boshqa-boshqa narsalar.

Rostdan shu sohaga qiziqamanmi, yo'qmi? Bu ish mengami, yo'qmi? — ishlab ko'rmaguncha bila olmaysiz. Nazariya aldamchi. Kutuvlar ham.

O'zi to'g'ri, kerakli nazariyani o'rganyapmanmi? — buni ham amaliyotgacha bilmaysiz. Maktab va universitetlardagi nazariya bilan real hayot o'rtasida katta jarlik bor.

Maslahatim: sizga qiziq bo'lgan turli kasb egalari bilan gaplashib ko'ring, borib jarayonni ko'zingiz bilan ko'ring, qilib ko'ring. Qancha erta boshlasangiz shuncha yaxshi. Faqat yutasiz.

Ideal: oldin amaliyot, keyin nazariya.
Kamida: Nazariya bilan amaliyot parallel.

2. Qiziqish — zo'r kompas. Zerikish — zo'r fidbek.

Nazariyada qiziqardingiz, amaliyotda ham qiziqdingiz — tabriklayman, katta ehtimol bilan kasbingizni topdingiz.

Nega "katta ehtimol bilan"?
1) Qiziqish kompasi ko'pincha aldamaydi.
2) Kasbning qadriyatlarga to'g'ri kelish tomoni bor.

Nazariyada qiziq edi, 2-3 oy ishlab ko'rdingiz zerikyapsiz, yoqmayapti — qidirishda davom etsa bo'ladi.

To'xtang. O'zi umuman "Inson yaxshi ko'rgan ishini qilishi kerak!"mi?

yoki

Qo'ldagi ishni yaxshi qilishi kerakmi?

Ikkisi ham to'g'ri. Shu joyida 3-haqiqat haqida gaplashamiz.

3. Zerikish/yomon ko'rish ba'zida aldamchi bo'ladi.

Oldingi postdan olingan xulosa bu yerda ham ishlaydi:

Yaxshi ko'rasiz — chunki qo'lingizdan keladi.
Yomon ko'rasiz — chunki eplay olmaysiz.
Eplab ketsangiz — yaxshi ko'rib qolasiz.

2018-yil. Jahon tillari universiteti. 4-kursning 2-semestri. Maktabda praktikadamiz. O'qituvchilikni yomon ko'rib qoldim. Dars o'tish qiyin bo'lgani uchun emas, o'quvchilarni ingliz tiliga qiziqtirishni eplay olmaganim uchun. Lekin buni o'sha paytda bilmasdim.

O'qituvchi bo'lmayman, deb o'zimga so'z berdim va Koreyaga magistraturada o'qishga ketdim. Umuman boshqa yo'nalish — biznes boshqaruvi (MBA).

2021-yil o'qishni bitirib O'zbekistonga qaytdim. Taqdir taqozosi bilan universitetda 1 yil o'qituvchi bo'lib ishladim. O'qituvchilik qiyin, degan maktab praktikasidan qolgan asorat zarracha o'zgarmagan edi.

Boshida qiyin bo'ldi, keyin dars o'tishim yaxshilangani sari o'qituvchilik dunyodagi eng qiziq kasb degan fikrga kela boshladim.

Unda nega o'qituvchi emas, kopirayter bo'lib ishlayapman? Javobi qiziq, lekin bu haqida boshqa postda. Hozir kasb tanlash haqida.

Ba'zida muammo ishda emas, insonning o'zida bo'ladi. Yuqoridagi hikoyam aynan shu haqida edi.

Ishlayapsiz. Ko'nglingiz to'lmayotgandi. Zerikayotgandingiz. Motivatsiya yo'q edi.

O'z ustingizda ishlab boshladingiz, har kuni kechagidan yaxshiroq bo'lib boryapsiz. Oldingidan yaxshiroq eplayapsiz, lekin hali ham zerikarli, motivatsiya yo'q. Kelajagingizni bu yerda ko'rmayapsiz. Bu ish rostdan sizga emas ekan. Endi qidirishda davom etsangiz bo'ladi.

Yordam berishi mumkin bo'lgan qo'shimcha savollar:

- Qaysi sohada ishlasam jamiyatga ko'proq foyda keltiraman?
- Qaysi sohada tekinga ishlashga ham tayyorman?
- Qaysi sohada butun umrim o'tishiga tayyorman?
- Qaysi sohada ishlab turgan holimda jonim olinsa bearmon ketaman?

So'rashingiz mumkin:

- Siz topdingizmi o'z kasbingizni?
- Bilmadim. Qidirishni kech boshlagan bo'lsam-da qidirishdan qo'rqmayapman. Siz ham qo'rqmang.

Inson umrining o'rtacha 3 dan 1 qismi ishda o'tadi. Bu masalaga jiddiy qarashimiz kerak.

Yechim bitta: o'zimizni sinab ko'rish va o'rganishdan to'xtamaslik.

Hayot tavakkul qilmasdan yashash uchun juda qisqa.

Yomon ko'rmaysiz, balki...

Turnikda tortinish va brus qilishni yoqtirmas edim. Chunki chiranib 2-3 ta qila olardim xolos.

Keyin, tinimsiz mashqlar orqali 10 tadan oshirdim. Hozir turnik va brus eng yaxshi ko'rgan mashqalarim.

Kitob o'qishni yomon ko'rardim. Chunki umrimda hech bo'lmasa bitta kitobni o'qib tugatmagan edim.

Keyin birin-ketin kitoblarni o'qib tugata boshladim. Kitob o'qishning mazasini tatib ko'rdim, foydasini sezdim. Hozir kitobsiz o'tgan kun — yashalmagandek xuddi.

Yozishdan nafratlanardim. Chunki husnixatim eng xunugi edi. Shunchalik xunukki, o'zimdan o'zga tushunmasdi. O'shanda birov, kelajakda tirikchiliging yozishdan bo'ladi, desa ustidan yaxshilab kulib bergan bo'lardim.

Keyin, vaziyat majbur qildi. Kechalari bilan chiroyli yozishni mashq qildim. Husnixatim yaxshilandi, yozishning foydalarini sezdim. Yozishni yaxshi ko'rib qoldim.

Hayotimda bunaqa voqealar ko'p bo'ldi.

Qissadan hissa:

Yaxshi ko'rasiz — chunki qo'lingizdan keladi.
Yomon ko'rasiz — chunki eplay olmaysiz.
Eplab ketsangiz — yaxshi ko'rib qolasiz.

Bir maqol ko'rib qoldim:

Arzon beillat bo'lmas,
Qimmat — behikmat.

"Qimmat = sifatli" degan tushuncha ilgari ham bo'lgan ekan.