Ислом молияси | Islom moliyasi

ДИҚҚАТ ЭЪЛОН (қайта қўйилмоқда)!

“Ислом молияси” лойиҳаси жамоасига малакали мутахассис керак!

Ассалому алайкум!

Мутахассисга қўйиладиган талаблар:

- Тошкент шаҳрида истиқомат қилиш;
- Ўзбек ва инглиз тилларини эркин даражада яхши билиш ва рус тилини яхши билиш;
- Иқтисодиёт/молия соҳасини яхши тушуниш;
- Ислом молияси асосларини яхши билиш;
- Компьютердаги турли дастурлар (MS Excel, Word, PowerPoint…) билан ишлашни билиш;
- Топширилган ишни пухта қилишга ҳаракат қиладиган;
- Руҳияти барқарор (яъни ҳиссиётларга берилиб кетавермайдиган);
- Бошқа инсонлар билан мулоқот қилиш, тез чиқишиб кетиш қобилиятига эга;
- Ислом молиясини астойдил равишда чуқурроқ ўрганишга ҳамда мамлакатимиз ва минтақамизда ислом молиясини ривожлантиришга ҳисса қўшишга жиддий иштиёқи бор инсон.

Номзоднинг ёши ва жинсининг аҳамияти йўқ.

Ўзингиз ҳақингиздаги маълумотлар (CV)ни jimamnazarov@gmail.com га 20.11.2024 йилгача юборишингизни сўраймиз.

✅ @IslomMoliyasi канали

📝 "Ислом молияси"дан қўшимча: Ўзбекистон аҳоли сони катта бўлгани учун унинг молия бозорига турли ташқи иштирокчиларнинг қизиқиши ва кириб келиши кузатилмоқда. Аввалроқ Грузиянинг TBC банки, Венгриянинг OTP гуруҳи, Тожикистоннинг Alif молиявий финтек компанияси Ўзбекистон бозорига кириб келиб ўз фаолиятларини анча кенгайтиришга муваффақ бўлишди.

Хусусан, Alif компанияси ислом молияси тамойилларига мувофиқ бўлган маҳсулот ва хизматларини таклиф қилиб аҳоли ўртасида анча машҳур бўлиб қолди. Бу эса аҳоли томонидан ислом молияси маҳсулотларига қизиқиш катталигининг яна бир исботи дейиш мумкин.

#савол_жавоб

ТИЖОРАТ МОЛЛАРИ ВА ЗАКОТ

❓CАВОЛ: Закот чиқаришда тижорат моллари ҳам ҳисобланар экан. Айтингчи тижорат моллари деганда қандай моллар тушунилади?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Тижорат моллари деганда киши олаётган пайтида қатъий равишда тижоратни, яъни, олиб сотишни қасд қилган моллар тушунилади. Демак, қуйидаги кўринишларда олинган моллар тижорат моллари ҳисобланмайди:

1. Бир молни сотиб олаётганда тижорат нияти йўқ бўлиб, кейинчалик сотиш нияти пайдо бўлса.
2. Аввалдан ўзининг моли бўлиб, кейинчалик уни сотишни ният қилса.
3. Бир молни сотиб олаётганда тижорат нияти йўқ. Лекин, яхши фойда бўлса сотиш нияти ҳам бор бўлса.

Юқоридаги уч суратда олинган моллар тижорат моллари дейилмайди.
Албатта, буни билиш закот ва қурбонлик масалаларида эътиборлидир.
Валлоҳу аълам.

Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати

✅ @IslomMoliyasi канали

БУ КЕЛИШУВ ШАРЪАН ЖОИЗМИ?

CАВОЛ: Бир танишимни ғишт заводи бор. Менга ўн миллион сўм берсанг, мен ғишт ишлаб чиқариб сотаман ва ҳар бир дона ғишт учун 10 сўмдан фойда бераман, деяпти. Шу иш шаръан жоизми?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
Бунда музораба кўзланган, лекин келишув ножоиз шаклда тузилмоқда. Келишув шаръан тўғри бўлиши учун кўрилган фойдадан улуш тақсимланиши кўзда тутилиши зарур. Улушлар тенг бўлиши шарт эмас, бу ўзаро розилик билан ҳал бўладиган масала. Масалан, иккига тенг тақсимлаб ҳар икки тараф тенг олиши ёки учдан иккисини бир тараф, учдан бирини бошқа тараф олишини шарт қилиш лозим ва ҳоказо.

Бу келишувда ҳар битта ғиштдан 10 сўм ёки ундан камроқ фойда чиқиши ва пул берувчи тараф ҳар битта ғиштдан 10 сўмдан олса ғишт ишлаб чиқарувчига фойдадан ҳеч нарса тегмай қолиши мумкин. Бу эса музораба келишуви моҳиятига зид ҳисобланади. Бу хусусда Бурҳонуддин Марғиноний

"( وَمِنْ شَرْطِهَا أَنْ يَكُونَ الرِّبْحُ بَيْنَهُمَا مُشَاعًا لَا يَسْتَحِقُّ أَحَدُهُمَا دَرَاهِمَ مُسَمَّاةً ) مِنْ الرِّبْحِ لِأَنَّ شَرْطَ ذَلِكَ يَقْطَعُ الشَّرِكَةَ بَيْنَهُمَا وَلَا بُدَّ مِنْهَا"

Яъни: “Фойда ҳар икки шерик орасида тарқайдиган бўлиши музораба шартларидан биридир. Улардан бири фойдадан маълум белгилаб қўйилган дирҳамларга эга бўлмаслиги керак. Чунки бундай шарт қўйиш фойдада шерик бўлиш имконини чеклайди”. (Ҳидоя, Музораба китоби).

Демак, келишув тўғри бўлиши учун, чиққан фойдадан улуш тақсимланиши шарт қилиниши лозим. Валлоҳу аълам.

Манба: Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази жавоби асосида тайёрланди.

#мулоҳаза

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

"Ажаб эмаски, ёқтирмаган нарсангиз сиз учун яхши бўлса. Ва ажаб эмаски, ёқтирган нарсангиз сиз учун ёмон бўлса. Аллоҳ биладир, сиз эса билмассиз".
(Бақара сураси 216 оят)

Аллоҳ таоло бандаларининг ҳамма ҳолатларини яхши билади. Улар нимани ёқтирмасликларини ҳам билади. Инсоннинг табиати шундай: машаққатни, қийинчиликни ёқтирмайди. Лекин Ислом одамларга ёқадиган нарсаларни эмас, балки уларга фойда бўладиган, икки дунёда бахт-саодат келтирадиган амалларни таклиф қилади.

Ушбу оятни ўқиб, ўзимизни ота-онамиз, устозларимиз ва фарзандларимиз муносабатларини ҳам кўришимиз мумкин. Болалигимизда ота-она ва устозлар бирор нимага бизни буюришса ёки маслаҳат/далолат қилишса у нарса бизни нафсимизга ёқмагани сабабли (яъни у ишда бироз машаққат борлиги учун) у ишни қилмаганмиз ёки бирозгина машғул бўлиб тарк қилганмиз. Ваҳоланки, кейинчалик ўша буюрилган иш (агар биз уни қилганимизда) биз учун жуда манфаатли бўлиши мумкинлигига кўп маротаба амин бўлганмиз. Фарзандларимиз ҳам аксарият ҳолларда ўзларини ҳудди шундай тутишади.

Бугун нафсимизга унчалик ёқмайдиган иш, эртага шу нафсимизнинг айнан ўзига ёқадиган натижага эришишга сабаб бўлади, фақат буни яхши тушунишимиз ва керак бўлганда ўзимизни бироз қийнашимиз керак холос. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони карим оятларида шундай марҳамат қилади (Шарҳ сураси 5-6 отялар):
5. Бас, албатта бир қийинчилик билан осончилик бордир.
6. Албатта, бир қийинчилик билан осончилик бордир.
Араб тили қоидасига биноан, ушбу икки оятнинг умумий маьноси «бир қийинчиликдан сўнг икки осончилик бор», дегани экан. Бу маьнода ҳадиси шарифлар ҳам бор. Буларнинг ҳаммаси мўмин кишини қийинчилик пайтида ўзини йўқотиб қўймасдан, балки жидду-жаҳд, ақл-фаросат билан ҳаракат қилишга ва Аллоҳдан енгиллик кутишга ундайди.
Кўпинча бизнес фаолият бошлаган тадбиркорлар биринчи кичкина қийинчиликни ўзидаёқ динимиз қатъий тақиқлаган/шариатга зид ишларни қилиб, масалан кимларгадир пора бериб иш битирмоқчи бўлишади. Ваҳоланки, бироз миясини ишлатса, масалага фаросат кўзи билан қараса ўша муаммони ҳаром аралаштирмасдан (масалан тегишли соҳа мутахассисларини жалб қилган ҳолда ёки ўша муаммо бўлиб кўринган масалага чуқурроқ қириб, уни яхшироқ ўрганиб) хал қилиши ҳам мумкин. Агар шундай қилинса, ўзи ва жамият учун яна бир қанча манфаат чиқиши мумкин:
1. Пора каби гуноҳи кабира саналувчи ишни қилмасдан охиратини сақлайди (“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам пора берувчи, пора олувчи ва уларнинг ўртасидаги воситачини лаънатладилар”. (Имом Аҳмад, Термизий, Ибн Можа ривояти);
2. Муаммони ҳал қилиш тажрибаси пайдо бўлади ва кейинги сафар ўзи ёки яқинларида яна шундай ҳолат юзага келса, бемалол муаммони хал қилишда ўзига ҳам уларга ҳам ёрдам бериши мумкин бўлади;
3. Бошига муаммо тушганда ўзини йўқотиб қўймасдан, масалага соғлом ақл билан ёндашиш кўникмаси хосил бўлади ёки шу хусусияти кучаяди;
4. Ўзининг руҳий ҳолати яхшиланади, ходимларининг унга бўлган ҳурмати ошади, жамосидаги умумий муҳит яхшиланади, ўзаро бирдамлик кучаяди;
5. Муаммони ўзи хал қилиб маблағини тежайди ёки бирорта мутахассисни ёллаб (масалан ҳуқуқшуносни), уни ҳалол пул топишига сабаб бўлади;
6. Бошқа тадбиркорларга ҳам ибрат бўлади (яъни уларнинг миясига, “бу қилган ишни биз ҳам қила оламиз”, деган фикр ўрнашади).
Валлоҳу аълам.

Ижарадаги мулкни сотиш масаласи

Кўчмас мулк эгаси шу мулкни бирор бир шахсга ижарага бериши мумкин, шу билан бирга, мулк эгаси сифатида шу мулкни бошқа бировга сотиб юбориш ҳуқуқига ҳам эга. Бундай ҳолатда кўчмас мулкни сотиб олган томон мулк ижарага берилганлиги ҳақида огоҳлантирилса ва у бунга эътироз билдирмаган бўлса, у ҳолда ижара муддати охирига етгунча ижрачини чиқариб юбориши мумкин эмас (албатта шу муддат учун ижара тўловларини мулкнинг янги эгаси олади). Бироқ, у бу ҳақда огоҳлантирилмаган бўлса, у ҳолда ижарачини чиқариб юбориши мумкин.

Асос: AAOIFI 9 сонли Шаръий меъёри, 7.1.2 банди.

“Ислом молияси” изоҳи: Албатта, мулк эгаси ўз мулкини сотаётганда ижарачининг бунга розилигини олиши талаб этилмайди. Бироқ, ижарачи билан тузилган шартнома ҳам ҳуқуқий кучга эга ва шу сабабли ижарага берувчи ижарачи олдида зиммасига олган мажбуриятларни бажариши талаб этилади. Шу сабабли:
1. ижрачи мулкни ижара битимини ёзма равишда қилиши;
2. мулк эгаси мулкни сотиш пайтида ижарага берилган мулк ҳақида харидорни ва ижарачини ёзма равишда огоҳлантириши, яъни бу масалани ёзма равишда хал қилиб қўйиши;
3. харидор мулкни сотиб олишда ижарачи борлигини инобатга олиши ва бу масалани сотувчи ва ижарачи билан хал қилиб олиши, келиб чиқиши мумкин бўлган муаммоларни олдини олади.
Валлоҳу аълам.

Ижара мулкига ижарачининг айби билан зарар етиши масаласи

🏠 Кўчмас мулк ижарага берилганда ижарачининг айби билан уйга талафот етса (масалан, сувни ўчирмаганлиги оқибатида уйни сув босган ҳолатда), у ҳолда ижарачи уйга етган зарарни қоплаб беради (масалан, уни таъмирлаш ёки таъмирлаш харажатларини ижара берувчига тақдим этиш орқали). Шу билан бирга, уй тўлиқ таъмирланиб яна аввалгидек ҳолатга етгунча бўлган муддатда ижара қийматини тўлаб бораверади. Таъмирлаш ишлари якунига етгач ва уй эгасига топширилгач икки томон келишувига қараб ижара шартномаси давом эттирилиши ёки тўхталиши ва ижара берувчи томонидан кўчмас мулк бошқа (3 чи) томонга ижарага берилиши мумкин. Албатта, бунда биринчи ижара битими шартларига қаралади, агар битимда ижара берувчининг айби билан ижарадаги мулкка зарар етса, таъмирлаш харажатлари қоплангандан кейин ўша ижарачи билан шартнома тугатилади дейилган бўлса, у ҳолда шартнома тугатилади. Агар ундай ёзилмаган бўлса, у ҳолда томонлар шунга кўра иш қилишади.

Ижарадаги мулк ижарага берувчи - мулк эгаси томонидан, унинг ўз маблағлари ҳисобидан суғурта қилиниши керак. Бунда, ислом суғурта тизими – такофулдан фойдаланилади (бугунги кунда Ўзбекистонда такофул хизмати бир нечта суғурта компаниялари томонидан таклиф қилинмоқда).

❗️Демак, юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда:

1️⃣ Ижара шартномасида ижарачининг айби билан мулкка талафот етса нима қилиниши кўрсатилмаган бўлса ҳам мулк ижарачи томонидан таъмирланади ёки бундай харажатлар қопланади;
2️⃣ Ижара шартномасида ижара берувчининг айби билан ижарага берилган мулкка зарар етса, у ҳолда ижара мулкига етган зарар қоплангандан кейин ижарачи билан ижара шартномаси бекор қилиниши мумкинлиги ҳақида банд киритиш мумкин (ижарачи ишончни оқламагани сабабли);
3️⃣ Агар мулкка ижарачининг айби билан етган зарар қоплангандан кейин ижара шартномаси ижарачи билан давом этиши ёки давом этмаслиги ҳақида ҳеч нима ёзилмаган бўлса, у ҳолда ижарачи ижара шартномасини давом эттириш ҳуқуқига эга бўлади;
4️⃣ Мулкка етган зарар суғурта компанияси томонидан қопланиши ижарачининг зиммасидан етган зарарни қоплаш мажбуриятини соқит қилади. Бироқ, суғурта компанияси барча зарарни тўлиқ қопламаган ҳолатда, зарарни қоплашга етмаган қисми ижарачи ҳисобидан қопланади.

✅ @IslomMoliyasi канали

#мулоҳаза

Турли тиллардан ўзбек тилига таржима қилинган ислом иқтисодиёти ва молияси, тадбиркорлик (бизнес) ва бошқа диний мавзулардаги китобларни кўриб, шундай китобларни тайёрлаётган олимлар, олимликка даъвогарлар, тадқиқотчилар ва бошқа ҳаваскор таржимонлар билан ўзим муҳим деб ҳисоблаган бир фикрни ўртоқлашмоқчиман (агар сизларнинг шунақа китоб тайёрлаётганлар ёки тайёрлаш/ёзиш мақсадида юрган таниш билишинглар бўлса, бу фикрни уларга етказиб қўйиш фойдадан холи бўлмайди деб ўйлайман).
Хуллас, ёзилаётган ва айниқса таржима қилинаётган баъзи китобларнинг савияси талабга жавоб бермаса, бошқалари оддий ўқувчига тушунарли эмас, чунки муаллиф бу ҳақда умуман ўйламаган бўлади. Ваҳоланки, ўша китобларнинг аксарияти мутахассислар учун эмас, балки оддий ўқувчилар учун мўлжалланган (яъни оммабоп) аслида. Бу эса оддий ўқувчиларни ўша китоб (ёки мақола)ни ўқишдан қайтаради, чунки аксарият инсонлар ўзлари тушунмаётган нарсаларни ўқишмайди. Натижада одамлар, хусусан ёшлар манфаатли билим олиш имкониятидан маҳрум бўлишади (ўзи шундоқ ҳам кўпчилигимиз “тик-ток”чи бўлиб кетяпмиз).

❗️Демак, агар сиз оммабоп китоб ёки мақола тайёрлаётган бўлсангиз, у ҳолда ўша китоб / мақолани тайёрлаб бўлганингиздан кейин:

1. ўзингиз овоз чиқариб ўқиб чиқинг. Биринчи хато/камчиликлар ва турли ғализликлар шу жараённи ўзида чиқиб келади;
2. яқинларингиздан ёзган нарсангизни овоз чиқариб ўқиб беришларини илтимос қилинг, чунки ташқаридан эшитилганда ҳам бир қанча хато ва камчиликлар аниқланади;
3. шу соҳани бироз бўлса ҳам тушунадиган шогирдлар, шу соҳада таҳсил олаётган талабалар, оддий таниш-билишларга беринг ва имкон бўлса ўзингизни олдингизда (чунки сиз кетгандан кейин улар ўз юмушлари билан чалғиб кетишлари мумкин) ўқиб фикр билдиришларини, хусусан китобнинг/мақоланинг моҳияти нима эканлигини (яъни уларнинг тушунчасини), қайси жумлалар ёки сўзлар тушунарсиз эканлигини айтишларини илтимос қилинг. Шу босқичда сиз ўзингиз кутмаган жавобларни олишингиз, кўрмасдан ўтказиб юборган хато ва камчиликларни аниқлашингиз мумкин;
4. устозларга беринг ва уларни фикрини олинг;
5. муҳаррир ва мусаҳҳиҳга (корректор)га топширинг.

Китоб ёки мақола тайёрлашдан мақсад шуҳрат/машҳурликка эришиш эмас, балки манфаатли илм ва маълумотларни одамларга уларга тушунарли шаклда етказиш ва шу орқали савобга эришиш бўлиши керак. Валлоҳу аълам.

Жаҳонгир Имамназаров
Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)

✅@IslomMoliyasi канали