Фильтр публикаций


Tramp Yevropaga ham boj qo'yaman deyapti, qanday teatr qo'yishni Yevropalik siyosatchilar o'ylab qo'yishsa bo'lar ekan.

Lekin agar rostini aytadigan bo'lsak, AQShdagi jamoatchilik va siyosiy tiyib turish tizimlari hali ham kuchli ekan. Tramp katta ichki bosim ostida bu "kelishuv"larni qilishga majbur bo'ldi. Albatta juda ahmoqona bojlarni kiritmagani yaxshi bo'ldi. Lekin yomon tarafi - normal ishlab turgan tizimga kerak emas noaniqlik kiritib ketdi. Bu esa sof iqtisodiy shikast. Bilasiz, iqtisodiy siyosatda, ayniqsa, savdo siyosatida, noaniqlik juda qimmatga tushadi. Koroxnalar investitsiya qilishdan tiyilishadi, yetkazib berish zanjirlarini qayta ko'rishadi, bularni hammasi ham tekin narsalar emas, xarajati bor. Xarajati xalqni cho'ntagiga tushadi.

Ya'ni nafaqat bojlarni qo'yish, balki bojlarni qo'yishga tahdid qilishni o'zi ham, katta zarar narsa. O'zbekistonda ham yangiliklar bor. Avtomobillarga bojlarni bir turi sal kam 80% ga oshirilishi haqida gap ketmoqda ekan.

https://t.me/uzbekonomics/1100




Albatta bu to’g’ri ta’rif emas. Chunki bojlardan zarar ko’radiganlar bu Amerikaliklar. Tramp va uning do’stlari emas. Amerika iqtisodiyotiga zarar.


Bojlar qanday ishlashi haqida.




Tariflar haqida yana koʻp yozsam kerak, menimcha. Lekin qiziq nuqta shundan iboratki, Tramp bu bojlarni fentanil narkotik moddasi kirib kelishi bilan ham oqlamoqda. Yaʼni savdo erkin boʻlsa — narkotik koʻproq kirib keladi degan argument ila. Rasmiy oq uy saytida shunday deyishgan. Albatta mantiq qiziq — bojlar natijasida fetanilga narx oshadi deb oʻylaysizlarmi? Aytmoqchi, Oʻzbekiston tajribasi ham muhim — bojlar qoʻllanilsa — umumiy muvozanatdagi kontrabanda effektlarni yaxshi bilamiz.

Oq uy narkotiklar kontrabanda — yaʼni rasmiy kirib kelmasligi haqida yozmoqda, lekin tariflar qanday qilib fetanilni kamaytirishi haqida sukut saqlamoqda.

Yalpi ichki mahsulotga bu tariflarni salbiy taʼsiri 0.8% atrofida boʻladi deyishmoqda. Katta raqam. Menimcha kamroq boʻlsa kerak. Lekin agar shu raqam boʻlsa — bir qarorni bir yildagi AQShga zarari bundan kattaroq qarorlar bo'lmagan shekilli.


Hech tasavvur ham qilmagan ekanman, O'zbek ijtimoiy diskursidagi argumentlar, AQShdagi savdo diskursida paydo bo'lishini.

Xuddi o'sha argumentlar, xuddi o'sha misollar. Ko'zimga ishonishim qiyin.


Qiziq narsani koʻrdim.

Duglas Irvin — Dartmut universiteti professori va savdo iqtisodiyoti mavzusidagi eng ilgʻor ekspertlardan yozyapti: u yashaydigan joyda — Yangi Hempshir shtatida — uyni isitish narxi — tarif oʻsish darajasiga oshmoqda ekan. Uyni propan gazida isitar ekan va oʻsha propan yetkazib beradigan korxona oʻz kliyentlariga shunday xat yuboribdi.

Buni savdoda nima deymiz? Boj elastikligi birga teng ekan. Bir xil tovarlarda unday boʻlmasligi mumkin, masalan, 25% boj, 50% narx oshishiga olib kelishi mumkin, boshqa tovarlarda esa 25% atigi deylik 5% narx oshishiga olib kelishi mumkin. Bu tovarlarni almashtirish osonligiga bogʻliq boʻlib qoladi. Elastik birga teng joylarni kamdan kam ko'rganman demoqchi edim.


Memlardan biri.


​​Buni hammasini yozishimga juda bir qiziq misol boʻldi. Bugun ertalab turib tvitterga kirsam, kutilganidek hamma odam savdoga qoʻyilayotgan bojlar haqida yozishyapti. Maqolalar bilan boʻlishishyapti va hamma diskurs deyarli shu haqida.


Stenfordlik iqtisodchi Hanno Lustig ikkita hazil yozibdi:


“Agar AQSh Kanada bilan savdo defitsitini qisqartirishi kerak boʻlsa, Kaliforniyaning Oklaxoma bilan savdo defitsiti haqida nima deyish mumkin? Aslida, biz Kaliforniyaning Oklaxoma bilan savdo defitsitini hajmini bilmaymiz, chunki bu narsa muhim emas."

"Menda Trader Joeʼs (AQShdagi supermarketlar tarmogʻi — tahrir) bilan ikki tomonlama savdo defitsitim bor, lekin men bu haqida xavotirda emasman."


Meni anchadan beri kuzatayotganlar bilishsa kerak xuddi shu hazillarni yozma Facebook tarmogʻida yozgan edim. Meni hayron qoldilrgani, 2017-19 yillardagi Oʻzbekistondagi diskursdagi hazillar birga bir AQShdagi 2025 yildagi diskursdagi hazillarga tushishi.

Hayron qolarli darajada. Mana men yozgan bir ikki hazillar bilan solishtiring.


Maʼnosi shunday edi:

“Toshkent bilan Qashqadaryoni savdo defitsiti muhim deb bilmaymiz-ku?” yoki “Nega Kelesda ishlab chiqarilgan narsa Toshkentga kirib kelishi haqida qaygʻrumaymiz-ku, lekin Keles postidan 10 kilometr nariroqda, Qozogʻistonda, ishlab chiqarilgan un kirib kelsa — qaygʻuramiz” deb. Xuddi shunday, har xil ochiq mulohaza va yigʻilishlarda ham shuni misol tariqasida ishlatgan edim, masalan bir marta savdo sanoat palatasidagi diskussiyada ham aynan shu viloyatlararo defitsitni misol qilib keltirgan edim ham. Borgan odamlar esida boʻlsa kerak.


Xuddi shunday Facebookda bir post yozgan edim:

“mahallamdagi qahvaxonalarni barchasi bilan negativ savdo defitsitim bor, agar ular mendan iqtisodiy tadqiqot sotib olishmasa — boj kiritaman, bunaqa noteng savdoni chidab oʻtirmayman” deb yozgan edim. Keyin esa bu misolni Buyuk Kelajak tashkiloti oʻtkazgan forumda ham aytgan edim. Hanno Lustig ham xuddi shuni Trader Joeʼs degan doʻkon haqida yozibdi. Men yozganimda, aytmoqchi, odamlar Korzinka.uz bilan manfiy savdo defitsiti haqida izohlarda yozishgan edi.


Toʻgʻrisi, shularni oʻqib 2017-2019 yildagi Oʻzbek internetidagi diskussiyalarni rosa esladim. Hatto eski yozgan maqolalarimni inglizchagi tarjima qilib qoʻyaymi degan fikr ham oʻtdi.


Endi esa nima boʻlyapti? Barcha savdo iqtisodchilari, hatto savdoga aloqador tadqiqot qilmaydigan iqtisodchilar, makroiqtisodchilar yoki mehnat iqtisodchilari ham, dunyodagi barcha siyosat (policy) ekspertlari bu mavzu haqida jim tura olishmayapti va bu narsa siyosiy diskursda ham, ijtimoiy diskursda ham va hatto fandagi diskursda ham birinchi mavzulardan. Buning natijasida hozirni oʻzida oʻnlab maqola bor. Yanvarni boshida Amerika Iqtisodchilar Assotsiyatsiyasi yigʻinida edim, hatto u yerda ham “Tramp kelsa va savdoga boj qoʻysa nima boʻladi” degan mavzu koʻtarilmoqda. Bunday narsalar kamdan kam boʻlgani uchun — mulohaza qilishga va misol keltirishga juda juda koʻp dalil va mulohaza ishlatilmoqda. Eng qizigʻi bozorlar ham reaksiya qilmoqda, bu bojlar qanchalik zararligini hozirni oʻzida koʻrib tursa boʻladi. Masalan kecha butun AQShdagi quruvchilar prezidentga xat yozishibdi — bojlar kiritilsa — uylarni narxi oshadi deb. Bunday misollarni men 2018 yilda topa olmas edim.

https://www.gazeta.uz/ru/2018/06/11/deficit/


Tramp administratsiyasi juda ahmoqona qaror qildi — Kanada va Meksikadan keltiriladigan tovarlarga boj qoʻydi. Aytishlaricha boj 25% gacha boʻlar ekan, energetika tovarlariga esa 10%. Albatta bu katta boj va katta salbiy oqibatlarga olib keluvchi qaror. Butun OAVlar va mulohazada hozir faqat shu bojlar eslanyapti.
Menda esa sal shaxsiy hikoyam bor.

Bilsangiz kerak, 2017-2018 yillardan beri Oʻzbek OAVlarda va umuman ijtimoiy tarmoqlarida nima uchun bojlar yomon ekanini, hatto 1% boj ham mamlakat iqtisodiyoti uchun zarar ekani haqida yozib kelaman. Savdoga har qanday cheklov ham zarar ekani haqida yozib kelyapman, intervyular beraman va umuman shu mulohazada bojlar haqida diskussiya qilib kelaman. Hatto bir foiz boj ham Oʻzbekistonliklarni kambagʻallashtiruvchi chora ekani haqida, maʼmuriy toʻsiqlar ham toʻgʻridan toʻgʻri kambagʻal qiluvchi va eng muhimi — regressiv — yaʼni puli kamroq insonlarga qattiqroq salbiy chora ekani haqida yozib kelaman. Shu ishlarimda men uchun qiyin narsa shundan iborat ediki, butun dunyo bojlar yomon ekanini allaqachon bilib boʻlgani va barcha ilmiy va hatto siyosiy davralarda oxirgi marta bojlar kattaligi zarar ekani 1930-yildagi Smut Houli tariflari edi — bu haqida yozgan edim ham. Shundan beri butun dunyo bojsiz savdoga qarab intilib kelayotgan edi. Mamlakatlar Jahon Savdo Tashkilotini tuzishdi va bojlardan tashqari savdoga boʻlgan maʼmuriy cheklovlarni ham kamaytirib kelishdi. Dunyo va barcha rivojlanayotgan mamlakatlar bu yuz yilda ancha boyishdi ham. Nima uchun bu menga — jamoat mulohazasi uchun qiyin edi — chunki men yangi misollarni keltira olmas edim. Yaʼni keltiradigan misollarim doim tarixiy edi. Koʻpincha nima uchun bojlar yomon ekani haqida nazariy tushuntirish berar edim, yoki nari borsa metaforik misol berar edim. Boz ustiga, fanda ham, boshqa jabhalarda ham boj zarar ekani toʻliq konsensus mavzu boʻlgani uchun, yangiroq ilmiy maqolalar ham kam edi. Birinchidan empirikani oʻzi yoʻq edi — barcha davlatlar nol atrofida boj qoʻllagandan keyin qanday statistika bera olar edim? Oxirgi misollar bu Xitoyni JSTga qoʻshilishi edi, eng yaqin kelsak. Ijtimoiy tarmoqlarda ham, fan haqida bilmaydiganlar juda noyob boʻlgan va kichik boʻlgan istisnolarni roʻkach qilib — “mana X mamlakatda Y yilda boj boʻlgan lekin u mamlakat rivojlangan ku” degan fikrlariga bu narsa istisno ekanini va hatto oʻsha mamlakat iqtisodiyoti uchun kichik zarar narsa ekani haqida ancha tushuntirishga toʻgʻri kelar edi. Xullas mulohazani siljishga rosa qiynalar edim. Lekin bu bilan mutlaq muvaffaqiyatsiz boʻlmadim, menimcha Oʻzbekistonda ham boj zarar ekanini aniq biladigan qatlam hozir mavjud. Lekin qiyin masala edi va boʻlib kelmoqda. Tasavvur qiling, masalan bir jamiyatga borasiz-da va yer dumaloq deysiz, lekin u joyda hamma qaror qabul qiluvchi hukumat ekspertlari yer tekis deb turibdi, ularga qoʻshilib yana qandaydir muhim foiz shu yer tekisligiga ishongan. Shunda siz keltiradigan misollar ham bir necha yuz yil oldingi misollar boʻladi — chunki oʻsha paytda bu haqida diskussiya boʻlgan, undan keyin buni hech kim savol ostiga olmagani uchun, ilmiy jurnallarda ham boshqa joyda ham, yer tekisligi haqida diskussiyalar tugagani uchun tushuntirishlaringiz asosan nazariy yoki eski boʻladi. Shunaqaroq joyda edim.


Birinchi haftada Tramp administratsiyasi 7300 kishini deport qilgan. Bu raqam haqida maqtanib yozishibdi ham.

Bayden haftasiga o’rta hisobdan 15,000 kishini deport qilib kelgan edi. Qaytaraman, to’rt yildagi o’rtacha raqam.

Bayden davrida deport qilinganlarni 72 foizi bundan muqaddam jinoyat qilganlar edi. Trampning ikkinchi davrida bu raqam 50 foizni tashkil etmoqda.


Bugun qiziq kun ekan AQShda.

"Iqtisodchini quchoqlash kuni" ekan.


“Har gapirganim (OAVga) chiqib ketyapti” deb shikoyat qilmoqda Mark Zuckerberg yangi chiqib ketgan audiosida.

https://www.404media.co/zuckerberg-says-everything-i-say-leaks-in-leaked-meeting-audio/


Inflyatsiyaga Tramp keyin esa Bayden paytidagi fiskal xarajatlar aybdor deyishimiz mumkin. Lekin masalan Germaniya xarajat qilmadi, inflyatsiya darajasi esa tahminan yaqin. Savol: unda nima aybdor? (Urush emas - tekshirib ko’rdim).


Репост из: Iqtisod4i
Ривожланган мамлакатлар билан муҳим фарқимиз шуки, у ерда газ билан бошқа ресурслардан қайси бири қимматроқ эканини истеъмолчига бозор айтади, амалдорлар эмас. Албатта, бунинг учун авваламбор бозорнинг ўзи мавжуд бўлиши керак.




“Kosasi oqarishi” haqida bir fikr keladi menga: deyarli hamma tovarlarni narxlarini hukumat belgilaydi — chunki aksar tovarlar uchun bozor mavjud emas. Hali ham bozor iqtisodiyotini yarata olmadik. Eng muhim bozorlardan biri — energetika. Bu iqtisodiy tarmoqda vatanimizda hech qachon bozor mavjud boʻlmagan ham. Endi qarang, bozor boʻlmaganligi uchun qaysidir energetika turini tanlashgani kimni aybi, xalqnimi yoki qaror qabul qilganlarnimi? Menimcha xalqni aybi emas.

Hozir masalan boshqa masalalar ham bor, deylik suvni juda koʻp isteʼmol qilishimiz bor — ayniqsa qishloq xoʻjaligida. Bunga kim aybdor? Fermermi? Albatta yoʻq. Aybdorlar shu suvga egalik qilmagan davlat tashkilotlari. Milliardlab tonna suv qumga ketadi — nimaga? Chunki ariqlar betonlashtirilmagan. Nimaga betonlashmagan? Chunki suvni isrof boʻlishini xarajatlari hech kimni boʻyniga zarar boʻlib yozilmaydi. Xalq boyligi xolos. Uni isrof boʻlishi yoki tejalishi hech kimni manfaatida emas. Lekin nega suv qaysidir joyga yetib bormaydi? Yoki suvda uzilish bor degan savol qoʻyilsa — uni “isrof” qilayotgan xalq va fermerlar aybdor deb koʻrsatiladi. Bu menimcha adolatsiz tashxis va muammoni yechmaydi.
Mavjud oʻyin qoidalarni yaratadigan tashkilotlar — jumladan Oliy Majlis bor. Ular hukumatdan buni talab qilishlari kerak. Yaʼni agar nimadir sizningcha isrof boʻlayotgan boʻlsa, yoki notoʻgʻri taqsimlanayotgan boʻlsa, u yerdagi ragʻbatlarga qarang, balki shunday tarqatilishi tizimi tuzilgandir.

Gaz haqida ham fikr shunday. Gazni narxi va umumiy energetikani tarqatish tizimiga qaraylik. Nima uchun odamlar gaz ishlatadilar? U iqtisodiy maʼnoda “vigodno”mi yoʻqmi? Buni qanday bilib olamiz — narx orqali. Odamlar va korxonalar oʻzlari keyin biladi nima qilishni, istasa gaz yoqadi, istasa yoqmaydi. Lekin qiyshiq ragʻbatlar va no real narxlar orqali tuzilgan tizimda odamlar qanday energetika manbasini ishlatayotganlikda ayblash menimcha yaxshi emas.

Osonlashtirish uchun, bundan bir necha yil oldin, svet oʻchgan bozorda yurgandim, har bir doʻkonda dizeldan generator qoʻyilgan edi. Agar sanab koʻrsangiz, bir kv elektr energiyasi uchun, bu dizel generatorlarni yoqish juda qimmatga tushadi. Lekin nega ular dizel yoqishayotgan edilar qimmat boʻlsa ham? Chunki markazlashgan elektr energiyasi yoʻq edi, hech qaysi narxga. Oʻshanga qimmat boʻlsa ham, dizellik generator ishlatishga majbur boʻlishdi. Demak energetikada ham, boshqa bozorlar kabi, ikkinchi muqobiliga solishtiriladi, agar siz hech qaysi narxda svet ola olmasangiz, dizel generatordan chiqqan elektr narxi ham, yoʻqdan koʻra boʻlaveradi. Xuddi shunday, uyini koʻmirda “burjuykada” isitayotgan, tashqarida oʻchoqda ovqat qilayotgan uy xoʻjaliklari uchun — har qanday narxdagi gaz olish - ozini oqlaydi — chunki alternativasi oʻta qimmat. Endi bordi-ku arzon narxdan elektr bilan uylarni taʼminlashsa va uy xoʻjaliklari hisoblab koʻrib "elektr gazdan arzonroq ekan" degan xulosani koʻrishsa, aminmanki har kim gaz yoqishni istamay qoʻyadi. Lekin bu tanlov berilmagunicha bu haqida gapirish hali erta.

Toʻgʻrisi, menga bu gap oldin dollarni alishtirishga boʻlgan taqiq haqidagi mulohazaga oʻxshadi. Oʻshanda ham, “qiynalib ishlab topgan dollariga chet eldan ayollarni ichki kiyimini olib keladigan xalqni kosasi oqarmaydi” deyishgan edi. Bu aytmoqchi to'liq iqtibos.


Bugun silikon vodiysida bir so'z - DeepSeek. Sputnikdek muhim emas lekin. Bunisini oshirib yuborishdi.

Показано 20 последних публикаций.