Huquq | Bekzod Chorshanbiyev

Kanaldan noaktiv (oʻchirilgan) akkauntlarni tozalab chiqmoqdaman. Son emas sifat muhim. Agarda kanalda ulanishda qandaydir muommo boʻlsa menga yozishingiz mumkin.

Fuqarolarning Konstitutsiyaviy huquqlarini endi oson oʻrganasiz.

Konstitutsiya boʻyicha ham foydali narsa yozgim keldi. Bugun Konstitutsiyaviy huquqlar haqida gaplashamiz. Darslikda bu borada yaxshi jadvallar berilgan, ammo ularning moddalari eski Konstitutsiyada qolib ketgan. Bugun bu huquqlarni Yangi Konstitutsiya boʻyicha koʻrib chiqamiz.

Konstitutsiyadagi inson va fuqarolarning huquq va erkinliklarini bir-biri bilan adashtirib yubormaslik uchun, ularni 4 guruhga boʻlsak boʻladi:

1️⃣ Shaxsiy huquq va erkinliklar
2️⃣ Siyosiy huquqlar
3️⃣ Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar
4️⃣ Madaniy va ekologik huquqlar.

Endi bularning har biri oʻz ichiga qanday huquqlarni olishini koʻrib chiqamiz.

1️⃣ Shaxsiy huquq va erkinliklar (25-35-moddalar):
— yashash huquqi;
— insonning sha'ni va qadr-qimmatining daxlsizligi huquqi;
— erkinlik va shaxsiy daxlsizlik huquqi;
— malakali yuridik yordam olish huquqi;
— sha'ni va qadr-qimmatiga tajovuz qilishidan, shaxsiy hayotiga aralashishdan himoyalanishi va uy-joy daxlsizligi huquqi;
— mamlakat boʻylab erkin harakatlanish, turar va yashash joyini tanlash huquqi;
— fikrlash, soʻz va eʼtiqod erkinligi;
— axborot izlash, olish va tarqatish huquqi;
— fuqaroning oʻz huquq va manfaatlariga daxldor boʻlgan hujjalar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishib chiqish huquqi
— vijdon va diniy eʼtiqod erkinligi.

2️⃣ Siyosiy huquqlar ( Kons. 36-40-moddalar):

— jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda ishtirok etish huquqi;
— davlat xizmatiga kirish huquqi;
— qonunchilikka muvofiq mitinglar, tinch yigʻilishlar va namoyishlarda ishtirok etish huquqi;
— davlat hokimiyatining vakillik organlariga saylash va saylanish huquqi;
— kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalar va boshqa jamoatchilik birlashmalariga birlashish, ommaviy harakatlarda ishtirok etish huquqi;
— davlat organlari, muassasalari yoki xalq vakilligiga arizalar, shikoyatlar va takliflar bilan murojaat qilish huquqi.

3️⃣ Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar (41-48-moddalar):

— mulkdor boʻlish huquqi;
— mehnat qilish va ishsizlikdan himoyalanish huquqi, erkin kasb tanlash huquqi;
— qariganda, mehnat qobiliyatini yoʻqotganda, ishsizlikda va boquvchisidan mahrum boʻlganda ijtimoiy taʼminot olish huquqi;
— dam olish huquqi
— oʻz sogʻligʻini saqlash va malakali tibbiy yordamdan foydalanish huquqi;
— uy-joyli boʻlish huquqi.

4️⃣ Madaniy va ekologik huquqlar (49-53-moddalar):

— taʼlim olish huquqi, bepul umumiy taʼlim olish huquqi;
— ilmiy, texnikaviy va badiiy ijod erkinligi huquqi;
— madaniy yutuqlardan foydalanish huquqi;
— qulay atrof-muhitga ega boʻlish huquqi (ekologik huquq 49).

Bu jadval asosida, endi siz konstitutsiyaviy huquqlarni aniq va bir-biri bilan adashtirmagan holda oʻrganishingiz mumkin.

© Bekzod Chorshanbiyev

👉 @huquqiyformat

Nima deb oʻylaysiz: Yuridik yoʻnalishiga oʻqishga kirish qiyin ekanligini, bu yoʻnalishga oʻrtamiyona tayyorlanib kirish deyarli imkonsiz ekanligini, raqobat kuchli ekanligini va ballar har yili maksimal boʻlishini eslatib turishim maqsadga muvofiqmi yoki bu narsalarni eslatib turmasam ham oʻzingiz doim yodda saqlaysizmi ?!

Agar eslatib turishimni istasangiz, bu borada yarim kechasi turib dars qilishingizga unday oladigan soʻz boyligim bor.

👉 @huquqiyformat

📊 Yosh boʻyicha ham aniqlab olishimiz kerak. (Post yozish uslubini belgilash uchun):

👍 — 16 yoshdan kichik
✍ — 16-18 yosh
🤓 — 19-24 yosh
🔥 — 25-29 yosh
👨🏻‍💻 — 30-40 yosh
🤝 — 40+ yosh

Yurisprudensiya abituriyentlari uchun tavsiya: Konstitutsiyani birinchi navbatda yuqoridagi tartibda Umumiy tuzilishini yodlab olganingiz maʼqul. Soʻng moddama-modda oʻqib, tushunib oʻrganib chiqishingiz mumkin.

👉 @huquqiyformat

Huquqiy atamalarni yodlash boʻyicha 2 ta interaktiv usulim.

Yurisprudensiya abituriyentlari uchun huquqiy atalamalarni yodlash alohida mavzu hisoblanadi. Har bir mavzuda bir yoki ikkita atamaga duch kelasiz. Huquq darsliklari oxirida esa atamalar lugʻati mavjud. Bularni abituriyent albatta yodlashi kerak. Chunki BMBA testida 30 ta savolning 1 yoki 2 tasi albatta atamalarga atalgan boʻladi.

Bugun shu atamalarni yodlash boʻyicha 2 ta oson usulni oʻrgatmoqchiman. Bu usul haqida faqat oʻquvchilarimga aytgan ekanman. Lekin bu kanal («Huquqiy format») kuzatuvchi abituriyentlar ham qaysidir maʼnoda mening oʻquvchilarim hisoblanadi.

1️⃣-usul: Guruhlash.

Koʻpchilik abituriyentlar atalamalarni kitob oxirida keltirilganidek alifbo tartibida yodlaydi. Ammo bu alifbo huquqchilar uchun tartibli emas, aralash terminlar hisoblanadi. Men oʻquvchilarimga huquqiy atamalarni alifbo usulida emas, guruhlash usulida yodlashni maslahat beraman.

Guruhlash - bu terminlarni huquq tarmoqlari bo'yicha guruhlab, osonroq yodlash usuli.

Masalan, "fuqarolik huquqi", "jinoyat huquqi" yoki "mehnat huquqi", "oila huquqi" va shu kabi boshqa guruhlarga ajratish orqali siz terminlarni sifatli yodlashingiz mumkin.

Misol: ayb, ayblanuvchi, bosqinchilik, jabrlanuvchi, kontrabanda, qidiruv, soʻroq, terroristik akt kabi terminlarni «Jinoyat huquqi» guruhiga;
Oʻrindoshlik, mehnat shartnomasi, ish vaqti, kasaba uyushmasi, ishsizlik kabi terminlarni «Mehnat huquqi» guruhiga.
Deklaratsiya, konvensiya, qochoq, viza, agressiya kabi terminlarni «Xalqaro huquq» guruhiga
Suverenitet, prezident, vijdon erkinligi, deputat, impichment, inauguratsiya, parlament, referendum kabi terminlarni «Konstitutsiyaviy huquq» guruhiga ajratish mumkin.

Guruhlash orqali siz nafaqat oson yodlaysiz, balki ma'no jihatidan guruhlaganingiz uchun mazmun jihatidan ham yodda qolishi oson boʻladi.

2️⃣-usul: Kartochka usuli.

Bu usul koʻpchilikka tanish va mashhur usul. Ayniqsa chet tili oʻrganganlar uchun. Ammo bu usulni koʻpchilik huquq fanida qoʻllab koʻrishmagan. Bu ham juda samarali usul. Aytaylik ingliz tilida lugʻat yodlashda kartochka usuli bunday boʻladi: qogʻozdan kichik kartochkalar yasab olasiz, bir tomoniga inglizcha soʻzni, ikkinchi tomoniga esa uning oʻzbekcha maʼnosini yozasiz.

Huquqda ham shunday qilish mumkin. Kartochkaning bir tomoniga termin (atama)ni yosasiz, ikkinchi tarafiga mazmunini. Soʻng kartochkalarni birinchi tartib boʻyicha, soʻng aralashtirib koʻrib chiqasiz. Bilmagan kartochkalaringiz alohida qoʻyib ular ustida yana bir bor ishlaysiz. Bu usulni Konstitutsiya moddasi yoki sanalar va yillarni yodlashda ham qoʻllash mumkin. Bu terminlarni yodlashni ancha osonlashtiradi.

Oʻylaymanki bu usullar sizga ham foydali boʻladi. Shuningdek unutmang terminlarni yodlashda qaysi usuldan foydalanganingizdan qatʼiy nazar ularni ma'no jihatidan yodlashga harakat qiling.

© Muallif: Bekzod Chorshanbiyev. «Huquqiy format»

↗️ Barcha abituriyentlarga ushbu postni yuborib qoʻying.

👉 @huquqiyformat