🪳
Hasharot bo‘lib uyg‘onsangiz...Frans Kafkaning mashhur hikoyasi “Evrilish” – bu inson va jamiyat o‘rtasidagi tengsiz munosabatlar haqidagi og‘riqli asar.
Asar qahramoni Gregor Zamza bir kuni hasharotga aylangan holda uyg‘onadi. Eng qizig‘i, bu g‘ayritabiiy hodisa unga emas, atrofdagilarga jiddiy taʼsir qiladi. Ilgari oilasi uchun barcha og‘irliklarni o‘z zimmasiga olgan Gregor yangi holatida ular uchun foydali bo‘lmay qoladi. Shu yerdan boshlab oila va jamiyat undan uzoqlasha boshlaydi, hatto unga nisbatan nafrat uyg‘onadi.
Yozuvchiga ko‘ra, inson qadri uning shaxsiy fazilatlari, his-tuyg‘ulari yoki ehtiyojlarida emas, balki jamiyatga keltirayotgan manfaatida. Gregor hasharotga aylangach, foydali bo‘lishdan to‘xtaydi va shu zahoti uni tark etishadi.
Kafka hikoyasi orqali muhim savollarni o‘rtaga qo‘yadi:
1. Gregorning oilasi avval uning mehnatidan manfaatlangan bo‘lsa, keyinchalik u ortiqcha yukka aylanganda, undan butunlay voz kechadi. Demak, eng yaqinlaringizni ham moddiyat sizga bog‘laydimi?
2. Hasharotga aylangan Gregor ruhan insonligicha qoladi. Ammo uning yolg‘izligi uni borgan sari uzlatga tortadi. Bu jarayon insoniy munosabatlardan mahrum bo‘lgan har qanday kishining ichki dunyosida kechadigan fojiani ifoda qiladi.
© Isomiddin Po'latov