Allaev Uz

Олдинги постнинг давоми:

Ижтимоий бўлиниш ва сиёсий беқарорлик кучаяди. Жамиятдаги кескин иқтисодий фарқлар сиёсий кескинликларни келтириб чиқаради. Бу омил узоқ муддатда фуқаролар норозилигини ошириб, давлат хавфсизлиги учун жиддий муаммолар туғдириши мумкин.

Ёшлар учун имкониятларнинг йўқолади, улар орасида пессимизм ҳукмронлик қилади. Олигархат келажак авлодларга иқтисодий ва ижтимоий имкониятларни торайтиради. Ёшлар сифатли таълим, янги иш ўринлари ва иқтисодий кўтарилиш имкониятларидан маҳрум бўлиб, жамиятнинг келажакдаги ривожланиши учун катта йўқотиш юзага келади. Қайсидир босқичда ким ҳокимиятга келиши, ким ўсиши, ким қайси лавозимга эга чиқишини ҳам олигархат ҳал қилиб бошлайди. Бу ҳақида ЖАРда ака-ука Гупталар қандай қилиб мамлакат назоратини қўлга олиб қўйганлиги ҳақида ажойиб китоб (The Republic of Gupta: A Story of State Capture) бор, рус тилига ҳам таржима қилинган. (Айнан шу Гупталар бир неча йил олдин Ўзбекистонга халқаро инвестор сифатида кириб Minerva City турар жой мажмуасини қуриб бошлаган ва кейинчалик Ўзбекистон фуқароларини алдаб кетишган эди).

Давлатнинг бугуни ва келажаги учун олигархат шаклланиши жуда катта хавфдир. Ҳукумат ва турли хил оилалар манфаатлари тўқнашиб кетиши келажак учун жиддий муаммо яратади. Бу шунчалик катта хавфки, у мамлакатга қаттиқ диктатурадан кўра зарарлироқ бўлиши мумкин. Одатда диктатура диктаторнинг ўлими билан тугаши мумкин. Ҳар ҳолда янги ҳукуматда ҳаммасини ўзгартириш имкони бўлади. Амалда, Ўзбекистонда ҳам 2016-2020 йилларда шу ҳолат бўлиб, мамлакат ва халқ учун ҳақиқатдан фойдали реформалар қилинди.

Олигархат шаклланган мамлакатларда бўлса, ҳукуматга ким келишини доим қудратли оилалар ҳал қилади. Ҳукумат алишуви ҳеч нарсани ўзгартирмайди, чунки ниманидир ўзгартираман деган янги ҳукумат доим уни ҳокимиятга олиб келган кучларга қарши чиқиб қолаверади. Ундан ташқари ҳукумат нимадир ўзгартираман деган тақдирда ҳам иқтисодий қудрат ва атрофдаги тизим олигархат таъсир доирасида бўлгани учун узоқ муддатда ютқазаверади.

Олигархатнинг хавфларини англаб етиш ва унга қарши кураш чораларини қўллаш мамлакатлар учун, айниқса ривожланаётган мамлакат учун бугуннинг энг муҳим вазифаларидан биридир.

Бунинг учун давлат бошқарувида шаффофликни таъминлаш, коррупцияни камайтириш, монополияларни тугатиш, қонун устуворлигини мустаҳкамлаш, эркин ва рақобатбардош бозор шакллантириш зарур. Бу орқали жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий барқарорлиги таъминланиб, келажак авлодларга фаровон ва адолатли жамият қолдириш имконияти яратилади.

#mulohaza
@allaevuzb

Шу кунларда Осиёнинг бир неча мамлакатларида олигархат муаммосини ўрганиб чиқдим. Ман учун бу жуда қизиқарли мавзу. Хулоса аниқ, олигархат шаклланиши давлатнинг бугуни ва келажаги учун хавфлидир.

Кўплаб мамлакатларда бойлик ва ҳокимият тор гуруҳлар қўлига ўтиб, сиёсий-иқтисодий жараёнлар устидан назоратга эга бўлиш ҳоллари тобора кўпаймоқда. Бу олигархат деб аталади, унинг шаклланиши жамият тараққиётига жиддий таҳдид солмоқда. Одатда олигархат манфаатлари ҳукумат билан бирлашиб кетган ва ҳар бир жиддий ҳаракат ким учун, нима учун бўлаётганлигини англаб бўлмайди. Ҳам иқтисодий, ҳам сиёсий қудратнинг бир неча оила қўлида тўпланиши мамлакатлар учун бир неча юз йиллик жидиий муаммога айланиши мумкин. Қўрқмасдан айтиш мумкин, кичик ёки учинчи дунё мамлакатлари учун бу экзистенсиал хавфдир.

Олигархат ўзи нима?

Олигархат — сиёсий ҳокимият ва иқтисодий ресурсларнинг тор бир гуруҳ ёки шахслар томонидан монополь ҳолатда бошқарилиши. Одатда бу шахслар катта молиявий капиталга эга бўлган, ҳокимиятга яқин ёки амалда ҳукумат таркибида бўлган оилалардан иборат бўлади. Улар иқтисодий имкониятларни ўз фойдаларига ҳал қилиб, сиёсий қарорларни ҳам шахсий манфаатлари асосида қабул қиладилар.

Бу ҳолат одатда қуйидаги омиллар таъсирида шаклланади:

• Шаффофлик ва ҳисобдорликнинг йўқлиги.

• Коррупциянинг кенг тарқалиши.

• Сиёсий тизим ва иқтисодий монополиялар ўртасидаги яқин алоқалар.

• Жамият фикрини шакллантирадиган ОАВ, санъаткор ва блогерлар олигархат таъсирига тушиб қолиши ва улар манфаатини олға суриши.

Олигархатнинг шаклланиши аввало мамлакатларда иқтисодий тенгсизликнинг чуқурлашувига олиб келади.

Олигархлар иқтисодий ресурсларни тор доирада жамлашади. Осиёда бу бўйича ҳар 2-3 миллион аҳолига битта олигархат оила деган яширин рақам ҳам бор экан. Керагидан ортиқ бойлик бир оила қўлида тўпланиши, ҳам сиёсий, ҳам иқтисодий қарорлар уларнинг фойдасига қабул қилиниши натижасида жамиятнинг катта қисми қашшоқлик ва иқтисодий имкониятларнинг етишмаслиги билан юзлашади. Натижада ижтимоий тенгсизлик кучаяди, аҳолининг норозилиги ортади ва бу барқарорлик учун, баъзи ҳолларда мамлакат мустақиллиги учун жиддий таҳдидга айланади.

Олигархат олиб келадиган муаммолардан яна бири, улар таъсирида коррупция ва жиноятчилик кучаяди.

Олигархлар манфаатларини ҳимоя қилиш учун коррупциядан фойдаланадилар. Бу эса давлат институтларининг ишончини камайтириб, қонун устуворлигини бузади ва жиноятчиликнинг кенг тарқалишига сабаб бўлади.

Қарорлар оилалар фойдасига қабул қилиниши, демократик институтларнинг заифлашувига ҳам олиб келади. Ҳокимият билан манфаатлар бирлашиб кетганлиги сабабли олигархлар сиёсий таъсирни ҳам қўлга киритиб, давлат бошқаруви жараёнларида демократияни чеклайди. Натижада сўз ва фикр эркинлиги чекланиб, мустақил суд тизими ва оммавий ахборот воситалари фаолияти босим остига тушади. Ундан ташқари молиявий имконият олигархларга ОАВ ва фикр етакчиларини сотиб олиш, улар орқали ўз манфаатларини тарғибот қилиш, сиёсий ҳокимиятга босим ўтказиш ва ўзларига мос қарорлар қабул қилдириш имконини беради. Дейлик, олигархат бизнесига хавф соладиган бошқа бизнес пайдо бўлса, улар фикр етакчилари, блогерлар ва ОАВ орқали ўша бизнес билан давлат ва жамиятчиликни қўрқитиб бошлайдилар. Улар билан боғлиқ сунъий инседентлар ясалиб, ёмонотлиқ қилинади ва якунда олигархат билан манфаатлари тўқнашиб кетган ҳукумат қарама-қарши бизнес зарарига қарор беради, ҳатто қонун қабул қилади ёки шунчаки турли муаммолар яратиб ўша бизнеснинг фаолиятини мамлакат ҳудудида деярли имконсиз қилади.

Олигархат тизимининг давом этиши узоқ муддатда иқтисодий ривожланишнинг тўхтаб қолишига сабаб бўлади. Бутун тизим қудратли оилалар ўз бойлигини сақлаб қолиши ва орттириши учун ишлашади.

Инновациялар ва янги инвестициялар учун рақобатли муҳит мавжуд бўлмаганда иқтисодиёт турғунлашади. Давлатнинг рақобатбардошлиги ва жаҳон иқтисодиётидаги ўрни пасаяди.

Давоми кейинги постда...

O‘zbekistonda so‘nggi ikki oyda 6 milliard dollar investitsiya jalb qilingan, u sabab 17 mingdan ortiq yangi ish o‘rni yaratilgan. Eksport 2,8 milliard dollarga yetib, ayrim sohalarda 7 barobargacha o‘sish kuzatilgan.

Bu haqida Prezidentga kuni kecha aholi bandligi, investitsiya va eksport holati bo‘yicha tegishli tuzilmalar rahbarlari axborot berishgan.

Investitsiyalar davlat odamlarni ishli qilishi va farovonligini oshirishi uchun muhim. Bu o‘z samarasini berayapti va bu yo‘nalishda faqat va faqat harakat qilish kerak.

#investitsiya
@allaevuzb

"Asaxiy Books bestsellerlari" fevral reytingi:

1. Erve Le Tellye – Anomaliya
2. Ibn Xaldun – Muqaddima
3. Brayan Treysi – Samaradorlikning 21 yo‘li
4. Yuy Xua – Yashamoq
5. Otabek Mahkamov – Yuksaklik sari tasodif bo‘lmagan 100 ta uchrashuv
6. Javlon Jovliyev – Qo‘rqma
7. Jeyms Klir – Atom odatlar
8. Jorj Oruell – 1984
9. Jorj Oruell – Molxona
10. Malkolm Gladuell – Zukkolar va landavurlar
11. Klaus Shvab – To‘rtinchi sanoat inqilobi
12. Mey Mask – Rejali ayol
13. Jo Navarro – Siz nimani o‘ylasangiz, men o‘shani ko‘raman
14. Abdurazzoq Gurna – Jannat
15. Otabek Hasanov – Liderlar kitobi
16. Daron Ajemo‘g‘li, Jeyms A. Robinson – Mamlakatlar tanazzuli sabablari
17. Piter Hopkirk – Katta o‘yin. Ikki imperiya to‘qnashuvi
18. Stiven R. Kovi – Muvaffaqiyatli insonlarning 7 ko‘nikmasi
19. Jon G. Miller – SOS! Savol ortidagi savol
20. Frenk Bettjer – Muvaffaqiyat sirlari

#kitob
@allaevuzb

"Siz 40 ta olimni bitta haqiqat bilan yenga olasiz, ammo 40 ta haqiqat bilan bitta nodonni yenga olmaysiz."

© Rumi

#iqtibos
@allaevuzb

Oilaviy ta’tilda bo‘lganim uchun kechagi voqealar bilan bugun tanishib chiqdim. Voqealar haqida hamma deyarli hayajondan, siyosiy pozitsiyasidan kelib chiqib fikrlar bildiribdi. Emotsiyani va siyosiy qarashlarni bir chetga surib qo‘ysa, nimalar bo‘lgan? Har holda vaziyatni man shunaqa ko‘ryapman:

1. Zelenskiy Vashingtonga shartnoma imzolash uchun kelgan. U talablarga rozi. Yagona talabi, shartnomaga Ukraina xavfsizligini kafolatlash punkti qo‘shilishi kerak. Tramp va vitse-prezident Vens buni xohlashmaydi.

2. Boshidan harakat Zelenskiyni emotsional tomondan o‘zidan chiqarishga, xato qilishga va bu orqali shartnomaga qo‘l qo‘ydirishga yo‘naltirilgan. Kirib kelish holatidayoq Tramp gapni Zelenskiy norasmiy kiyib yurgan kiyimni masxara qilishidan boshlangan. Diplomatiya tilini yaxshi bilganlar, Tramp nima demoqchi ekanligini yaxshi tushunishdi.

3. Umuman maqsadga erishish uchun qilingan emotsional hujumlar ko‘pchilikni hayron qoldirmasligi kerak. Bu Tramp va uning uslubi shunaqa. U avvalo muzokaraga qo‘rqituvchi yoki raqibni izdan chiqaradigan kuch bilan kiradi. U bilan muzokara qiladigan tomon doim raqib deb ko‘riladi. Tramp qanaqa muzokara o‘tkazishini tushuning uchun uning “Muzokara san’ati” kitobini o‘qish yetarli. Uslubi shunaqa.

4. Zelenskiy hujumlarga so‘nggi 10 daqiqagacha turib bergan. U Ukraina xavfsizligi kafolatisiz shartnomaga imzo qo‘yishni rad etgan. Bu uchun bosim oshib borgan va oxirgi 10 daqiqada Oq uyda Zelenskiy bahsga kirishib ketib qolgan. Kecha davomida bu Zelenskiyning qilgan eng katta xatosi bo‘lgan.

5. Lekin, har qanaqa bosimga va holatga qaramasdan Zelenskiy shartnoma tuzishni rad etgach, Tramp uni rezidensiyadan quvib chiqargan. (Diplomatik tilda ketishni so‘ragan)

Bu vaziyatda 2 tomon ham yutqazdi. Planining bir qismi o‘xshasa-da (emotsional bosim bilan izdan chiqarish), Tramp va Vens Zelenskiyni shartnomaga imzo qo‘yishga majburlay olishmadi.

Zelenskiy ham endi Tramp jamoasining qo‘llab-quvvatlashidan to‘liq ayrildi. Hatto Tramp jamoasi unga dushmanga aylandi. AQSHdagi o‘ng tomon aholi ham endi Zelenskiyga qarshi fikrga ega bo‘ladi. Chunki oddiy o‘ngchi amerikalik ko‘zida Zelenskiy oval stol atrofida AQSH prezidentiga tashlangan o‘zga davlat rahbariga aylandi. AQSH tomondan ehtimoliy muammolar boshlanadi.

Zelenskiyning jamoasi qanday qilib bunaqa muhim muzokaraga uni professional tarjimonsiz kiritgani qiziq. O‘rtada tarjimon bo‘lganida vaziyat yumshab, tarjimada hamma narsa sayqallanib ketardi. Bu jamoaning qo‘pol xatosi.

Zelenskiy bo‘lsa, so‘nggi 10 daqiqada ham emotsional hujumlarga turib berib, undan keyin Foxdagi intervyuda nima uchun qo‘l qo‘ymaganini asoslab bersa, Tramp va Vens deyarli “ahmoqqa” chiqib qolardi.

Xullas, kecha ikki tomon ham xato qildi. Bundan bo‘lsa faqat Rossiya yutdi va katta ehtimol bilan Xitoy ham xursand.

Voqealar bo‘lsa tarixda katta ehtimol bilan AQSH diplomatiyasining eng “pozor” kunlaridan biri bo‘lib kiradi. Xotiramdan AQSH diplomatiyasini o‘zini bu darajada noprofessional tutgan voqelikni eslolmadim. Ukraina va Zelenskiy bilan vaziyat nima bilan tugashidan qat’i nazar kechagi kun tarix va diplomatiya darsliklariga kiritiladi. Unda qanday qilib AQSH diplomatiyasi sharmanda bo‘lganligi va qanday qilib muzokaralarda Ukraina rahbari emotsiyaga berilishi qanchalik qimmatga tushganligi o‘rganiladi.

#siyosat
@allaevuzb

15 yoshli qiz "autizm"ga chalingan qiz haqida rus tilida kitob yozgan. O'qib maza qildim. Rus tilida matnni man baholaganim xato.
Har ehtimolga qarshi Moskvadagi nashriyotga ham jo'natdim. 3 kunda redaktori chiqib ularga berishni, ruslar chiqarishini so'radi.
Asaxiyda chiqarishimizni tushuntirdim. Kitob rus va o'zbek tillarida birdan chiqadigan bo'ldi.

Tabriklasanglar bo'ladi, "Qo'rqma"dan beri birinchi marta Asaxiyda O'zbekistonlik yozuvchi kitobi chiqadigan bo'ldi.

#kitob
@allaevuzb

Dushanba – yangi imkoniyatlarning boshidir.

Dushanba, yangi oyning birinchi kuni, yangi yilning birinchi kuni odatda nimadir boshlash uchun yaxshi bahona. Boshlaganlardan qanchasi davom etib bilishi boshqa masala.
Tadbirkor uchun ham dushanba tongi – bu yangi imkoniyatlar eshigi. O‘tgan haftada nimalar o‘tkazib yuborilgan bo‘lsa, bu hafta ularni to‘g‘rilash, yaxshiroq natijalarga erishish, yangi qadamlar tashlash uchun imkoniyat bor.

- Hafta boshida maqsadlaringni aniq belgilab oling. Hafta davomida qilinishi zarur 4-5ta harakatni aniq yozing.

- Harakatga o‘ting. Katta yutuqlar mayda qadamlar bilan boshlanadi.

- Tanqid yoki qiyinchiliklardan cho‘chimang. Muhimi – davom etish va har safar yaxshiroq bo‘lish.

- Tashabbus ko‘rsating. Faoliyatida faqat kutadiganlar emas, boshlaydiganlar g‘alaba qozonadi.

Dushanba – bu muammo yoki ogʻir kun emas, yangi imkoniyat. Qanchalik kuchli boshlasak, hafta shunchalik samarali o‘tadi.
Harakat qilgan, boshlagan, nimadir oʻzgartirgan yakunda nimagadir erishishi yoki erishmasligi mumkin. Lekin, harakatsiz oʻtirgan aniq hech narsaga erishmaydi.

Hafta hammaga omadli kelsin!

#motivatsiya
@allaevuzb