Lev Gumilyov
QADIMGI TURKLAR (TURKUTLAR) TARIXI
11-qismEftalitlar Buxoroga hamma kuchlarini toʻpladi, biroq Gatfar turkutlarning ajoyib otliqlari tekislikda ustunlikka ega boʻlishini oʻylab, jangni Nasaf (Qarshi)da togʻli joyda qabul qilishni lozim topdi.
Firdavsiyning yozishicha turkutlar bostirib kelar ekanlar sugʻudlar koʻp yigʻlardilar, biroq eftalitlar uchun jang qilishni istamas edilar.
Nasaf yonidagi jang sakkiz kun davom etib, eftalitlarning toʻla-toʻkis magʻlubiyati balan tugadi (565-y.).
Omon qolganlar Eftalit davlatining mustaqil yashash kuni tugaganligini fahmlab, Gatfarni agʻdarib, uning oʻrniga Chagʻoniyon begi Fagʻonishni shoh etib sayladilar va turkutlarga qarshi tura oladi, deb oʻylab, unga Xusrav Anushirvonga boʻysunish majburiyatini yukladilar.
Bir paytning oʻzida hoqonning xati va Fagʻonishning tobelik haqidagi taklifini olgan Xusrav na unga va na bunga javob berdi.
Arboblarning gʻarbiy chegaralar boʻsh qolishidan choʻchib qarshilik qilishiga qaramay Xusrav oʻzi boshchi boʻlib butun qoʻshini bilan Xurosonga yurdi.
Umumiy dushman bartaraf qilingach, ittifoqchilar dushmanga aylanishdi. Umumiy dushmanni yoʻq qilish zarurati parda misol toʻsib turgan Hoqon va Eron orasidagi kelishmov-chiliklar endi ochilib qoldi.
Bu kelishmovchiliklar juda chuqur ekan, hatto chiqishtirib boʻlmas darajada ekan. Bu masalani keyingi bobda tahlil etamiz, hozir esa eftalitlarga qaytaylik.
Oʻrta Osiyoda hukmronlikka qurol kuchi va shafqatsizlik natijasida erishgan eftalitlar bu mamlakatlar aholisi nazdida obroʻ qozona olmadilar.
Oʻrta Osiyo uchun VI yuz yillik iqtisodiy va madaniy yuksalish asri boʻldi. Shaharlar boyidi, oʻsdi, ziroat, xunarmandchilik va savdo gullab-yashnadi.
Soʻgʻdlar bu zamonda tajribali vositachi savdogarlar sifatida oʻzlarini koʻrsatdi. Ular Xitoy va Oʻrta Yer dengizi orasida muloqot oʻrnatdilar, buning uchun qadimiy karvon yoʻllaridan foydalanishdi.
Ammo muntazam tijoratga jujanlarning karoqchiligi, eftalitlarning qoʻshnilari bilan tinimsiz urush olib borishlari halaqit berardi.
Sugʻdiyona va dashtni birlashtirgan turkutlar savdo uchun keng imkoniyatlar yaratishdi, sugʻud savdogarlari turkut xonining sadoqatli fuqarolarita aylandi - Turkutlarga ham ana shunday oʻzlariga moyil fuqarolar zarur edi.
Shu tarzda Oʻrta Osiyo hoqonlikning ajralmas bir qismiga aylandi. Vujudga kelgan vaziyag eftalitlarning intiqom olishiga yoʻl bermadi va ular oʻzlari joylashgan togʻlardan nari siljiy olmadilar, ulardan sogʻ qolganlarining nasllari hamon oʻsha yerlarda yashamokdalar.
Криллда бу ерда 👇👇👇
https://graph.org/%D2%9AADIMGI-TURKLAR-TURKUTLAR-TARIHI-05-19