G'iyosiddin Yusuf | blog

Bolaning rasmida oila tahlili

Farzandingizning ichki holati va oiladagi o‘rnini aniqlash uchun uning chizgan rasmlarini tahlil qilish foydali bo‘lishi mumkin. Biroq bu usulni bolangiz 4-5 yoshga yetgach qo‘llash tavsiya etiladi. Uni oilaviy surat chizishga undang, lekin kimni va qanday chizishi kerakligi haqida ko‘rsatma bermang. Rasm bolaning ichki dunyosini imkon qadar aniq aks ettirishi uchun bu jarayonga mustaqil yondashgan ma’qul.

Jarayonni kuzating

Rasm chizish jarayonida bolani qattiq nazorat qilish kerak emas. O‘zingizni band qilib ko‘rsating (masalan, kitob o‘qing) va faqat vaqt-vaqti bilan uning chizayotganiga qarab turing. Bu nafaqat chizilgan rasmni, balki bola chizayotgan paytdagi xatti-harakatlarini ham kuzatish imkonini beradi.
• Kim birinchi chiziladi? Bola odatda eng muhim deb hisoblagan odamni birinchi chizadi. Keyinroq kamroq ahamiyatli odamlarni chizib boradi.
• O‘z o‘rni qayerda? Bolaning o‘zi rasmdagi qayerga joylashganiga e’tibor bering. Unga yaqin bo‘lgan odamlarni aniqlang.
• Kim yo‘q? Ba’zida bola rasmdan biror kishini tushirib qoldiradi. Agar shunday bo‘lsa, sababini so‘rang – bu oiladagi muhim signallarni ochib berishi mumkin.

Oilaviy munosabatlarning ko‘rinishi
1. A’zolarni chizish uslubi: Agar chizilgan odamlarning burun, og‘iz yoki quloqlari yo‘q bo‘lsa, bu oiladagi begonalik va sovuq munosabatlarni bildiradi.
2. Rang va kattalik: Yengil chizilgan rasmlar oiladagi noaniqlikni, katta va qizil og‘izlar esa janjallarni ifodalaydi.
3. Qo‘llar va oyoqlar: Qisqa qo‘l-oyoqlar boladagi ijtimoiy muammolarni ko‘rsatadi. Qo‘llarning umuman chizilmasligi oiladagi biror a’zoning o‘zini ojiz his qilishidan darak beradi.

Munosabatlarning yaqinligi
• Qo‘llarning birlashishi: Agar oilaning barcha a’zolari qo‘llarini birlashtirgan bo‘lsa, bu oiladagi uyg‘unlik va do‘stona muhitni anglatadi.
• O‘rtada bola: Bola o‘zini oilaning markaziy qismida joylashtirsa, bu uning o‘zini sevimli va ahamiyatli his qilishini bildiradi.

Tashvishli belgilar
• Tashqi ko‘rinish: Agar bola biror odamni orqa tomoni bilan yoki yon profilida chizsa, bu odam unga xavotir yoki salbiy his-tuyg‘ular uyg‘otayotganini bildirishi mumkin.
• Kimdir yo‘q: Bola oiladan bir kishini rasmdan butunlay chiqarib tashlasa, bunga oiladagi e’tibor yoki munosabatlarning yetarli emasligi sabab bo‘lishi mumkin.

Orzular oilasi

Bolaga yana bir topshiriq bering: o‘zi orzu qilgan oilani chizsin. Bu ikki rasm o‘rtasidagi farqni ko‘rib, uning ichki istaklarini tushunishingiz mumkin.

Rasmlar orqali bolaning his-tuyg‘ularini anglash va oiladagi muammolarni payqab, munosabatlarni yaxshilashga intilish – bu ota-onalarning asosiy vazifasidir.

#tarjima #tarbiya

@GiyosiddinYusuf

Bolalar kattalarni manipulyatsiya qiladimi?

Ko‘pincha farzandingiz siz xohlamagan biror ishni qilsa, bu xatti-harakatni manipulyatsiya deb baholaysiz. Biroq tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bolalar kattalarni boshqarishda boshqa insonlardan ko‘proq muvaffaqiyatga erishmaydi, hatto, ehtimol, kamroq muvaffaqiyatga erishadi. Chunki boshqa odamlarning xatti-harakatini oldindan bilish va boshqarish bolalar uchun o‘ta murakkab vazifa. Kattalar tomonidan “manipulyatsiya” deb atalgan xatti-harakatlar aksar hollarda ota-onani g‘azablantiradigan oddiy odatlar, xolos.

Qolaversa, ota-onalar o‘zlari bilmagan holda bunday xatti-harakatlarni rag‘batlantiradi. Masalan, bola qichqiradi, ota-ona esa uning e’tiborini chalg‘itish yoki uni tinchlantirish uchun talabini bajaradi. Shu tariqa bola e’tiborni qichqirish orqali jalb qilishni o‘rganadi. Ko‘p hollarda ota-onalar buni “manipulyatsiya” deb talqin qiladi, aslida esa ular o‘zlari bolada bu kabi noxush odatni mustahkamlagan bo‘ladi.

Shu bilan birga, ota-onalar bolalarning e’tiborni o‘ziga qaratishga urinishlarini to‘g‘ri sezadilar. Biroq bolalar buni ongli ravishda amalga oshirmaydi. Masalan, ular: “Onamning jahli chiqsa, menga ko‘proq e'tibor beradi”, deb emas, balki: “Agar shunday qilsam, menga e’tibor berishadi. Bu menga yoqadi”, deb o‘ylashi mumkin.

Agar besh yoshli tarbiyasi og'ir bola onasining e’tiborini qanday jalb qilishi haqida so‘ralsa, u: “Men yomon xulq-atvor ko'rsataman”, — deb javob bermaydi. Uning harakatlari ko‘proq oldingi tajribalar asosida amalga oshadi. Masalan, bola qichqirganida e’tibor tortganini bilgan bo‘lsa, yana qichqirishda davom etadi.

Tadqiqotlarda ota-onalardan bolalarining ba’zi xatti-harakatlariga boshqacha munosabat bildirish so‘ralgan. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, bola o‘zgarishga juda tez moslashadi. Ota-onalar qichqiriqqa e’tibor bermay, normal muloqotni rag‘batlantirishni boshlaganlarida bola e’tibor talab qilishning “normal” usullarini tez o‘zlashtiradi. Shunday qilib, aslida kim kimni “manipulyatsiya qilayotgani” savol ostida qoladi.

Yana bir qiziqarli tajriba o‘tkazilgan. Bola bir xonada o‘ynar, o‘qituvchilar esa birma-bir xonaga kirib, unga qo‘shilar edi. Birinchi guruhdagi o‘qituvchilardan bolalarning yaxshi xulq-atvorini doim (100%) maqtash so‘ralgan, ikkinchi guruhdan faqat vaqti-vaqti bilan (50%) maqtash talab qilingan, uchinchi guruhga esa bolani umuman maqtamaslik (0%) topshirilgan.

O‘yin tugagach, bola sinfga qaytarilgan. Keyinchalik tajriba o‘tkazgan o‘qituvchilar yana sinfga kirganida qiziqarli natijalar kuzatilgan:
1. Bolalar doim maqtov olgan o‘qituvchi bilan yaxshi xulq-atvor ko‘rsatgan.
2. Faqat ba’zan maqtov olgan o‘qituvchi bilan yaxshi xulq-atvordan biroz og‘ish kuzatilgan, ammo baribir maqbul darajada bo‘lgan.
3. Umuman maqtov olmagan o‘qituvchi bilan esa bolalar xonadan chiqib ketishga uringan.

Bu nimani anglatadi? Kattalarning munosabati bolalarning xulq-atvorini shakllantiradi. Bolalar bizni manipulyatsiya qilmaydi: ular biz o‘zimiz ularni o‘rgatgan xulq-atvorni namoyish etadi.

Alan Kazdinning “Tarbiyasi og‘ir bola. U va o‘zingiz bilan qanday kurashish kerak?” kitobidan #iqtibos

#Tarbiya #tarjima

@GiyosiddinYusuf

Valijon To‘raqulov do'stim bu yil 25 dan ortiq kitob o'qishni niyat qilibdilar va ular haqida har oy hisobot berib, ovozli chatlar tashkil qilib kitob o'qib berar ekanlar.

Bu haqida kanallarida shunday deyilibdi:

Kamina kanalda sizlarga har oyning oxirida hisobot berib boraman (dangasalik qilsam, eslatinglar 🙂). Atrofimiz ko'ngilxushliklarga to'la bo'lgan bu zamonda, mana shunday jamoa bo'lib harakat qilmasak, nafsga yengilib qolishimiz tabiiy!

✅ Kanalga qo'shilish uchun