Geofizik kundaligi

2) Mavzuni tanlash: Aytaylik, sohani tanladingiz. Endi sizga uning ichida ilmiy ish qilishingiz uchun – hoh bitiruv malakaviy ishi bo’lsin, hoh magistrlik dissertatsiyasi bo’lsin, hoh doktorlik ishi bo’lsin – alohida bir mavzuni tanlash tushadi.

• Mavjud fakt①: yurtimizdagi ilmiy mavzulari nihoyat darajada keng va noaniq tanlanadi. ‘……..muammolari’, ‘…….tizimini takomillashtirish masalalari’ kabi. Rivojlangan dunyoda esa aniq gumon va savol ustiga ilmiy ish mavzusi quriladi. Misol uchun Daron Ajemo’g’lu-ning mashhur hammuallifligidagi kitob Why Nations Fail? (Nega davlatlar inqirozga yuz tutadi?) mavzusi aniq bir savol ustiga qurilgan ilmiy ishdir. Bizdagi holat ham o’zgarishi kerak.

• Mavjud fakt②: Biz mavzu tanlash kerak deymizu, asosiy ishni qilmaymiz. Ya’ni, sohamiz ichidagi bizga yoqayotgan mavzularga oid monografiyalar, maqolalar va dissertatsiyalarni to’plab o’qimaymiz. Bu esa katta xató. Xuddi benzini yo’q mashina yurmaganidek, tizimli mutolaasi yo’q talaba ham mavzu tanlay olmaydi. Axir uning miyasida axboroto yo’q, u miya qanday ishlasin?! Demak, protsess teskari harakat etishi zarur: yaxshi mavzu tanlash uchun siz avvalo sohangiz ichidagi mavzularni o’rganishingiz kerak, o’qishingiz va miyangizga axborotoni to’plab uni qayta ishlash kerak.

• Qanday qilibmi? Aytaylik, Xitoy-Qirg’iziston-O’zbekiston temir yo’li atrofidagi mavzularga qiziqyapsiz. Ammo sizda aniq fikr yo’q. Unday bo’lsa, bu mavzuga doir yozilgan kitoblar va monografiyalar, maqolalar va hisobotlarni obdon ko’rib chiqish kerak. Kamida 1 oyingizni shunga sarflang. Ana shunda bu mavzuga oid hali birorta ham kitob yozilmaganini, katta maqolalar esa endi-endi chiqayotganligiga guvoh bo’lasiz. (Rasmdagi Google Scholar-dan men kalit so’zlar bilan qidirgan sahifaga qaralsin.)

• Demak, mavzu tanlashda sohamizga oid chiqadigan jurnallarni so’nggi bir necha yilligini olib, ularning mundarijasini obdon ko’rib chiqish va biz qiziqayotgan mavzuga oid maqolalardan 10-15 tasini kopiyasini olib obdon o’qib chiqishimiz zarur. Mana shunda o’sha mavzuning qaysi tomonlari hali ham tadqiq etilmaganligi oydinlashadi. Yoki bo’lmasa, amalga oshirilgan tadqiqotlardagi mavjud kamchiliklar sizga ko’rinib qoladi. Yoki uning umuman o’rganilmaganligi ham ayon bo’lishi mumkin. Demak, uni tadqiq qilishda siz eng birinchilardansiz! Tabriklayman!

• Katta mavzu tanlamang: imkoni boricha mavzuni toraytiring. Yuqoridagi temir yo’l mavzusini har taraflama o’rgana olmaysiz, ammo uning O’zbekiston tashqi savdosiga iqtisodiy ta’siri yoki Farg’ona vodiysi sanoatiga ta’siri yoki bo’lmasam, yurtimizning elektro-texnika sanoatiga ta’siri mavzusini o’rganishingiz mumkin.

• Mavzuni tanlagach, uni ustozingiz, do’stlaringiz yoki men kabi chetda yurgan soha mutaxassislari bilan maslahat qilishdan tortinmang. Biz buni yuksak qadrlaymiz.

Javobim:

1) Soha tanlash: Qiziqqan sohangizni tanlang. Kamina huquqshunoslik sohasi ichida ham xalqaro investitsiyalar himoyasini o’rganuvchi xalqaro xususiy huquq va xalqaro ommaviy huquq sohalariga qiziqqanman. Ularni o’qisam o’zimga yoqardi. Darslari meni o’ziga tortardi. Ustozlar ham ajoyib bo’lishgan. Kafedradagi muhit ham bunda katta rol o’ynagan deb ayta olaman. Shunday ekan,

＊ O’zingizda qiziqish sezgan sohani tanlang; (ammo, o’ta sevib qoladigan darajada sohaga ‘muhabbat’ talab etilmaydi. Bo’lsa yaxshi, bo’lmasa hech qisi yo’q.)
＊ Ustozingiz faol yo’naltirsa va yordam bersa, bu ham tanlov sifatida yomon yo’l emas;
＊ Oson o’zlashtira oladigan sohani tanlang;
＊ Siz sevgan, hurmat qiluvchi insonlar faoliyat yuritayotgan sohani tanlash ham bir me’yor bo’la oladi;
＊ Kelajagi porloq sohalarni o’ylab sohani tanlash ham mavjud;
＊ Yechilishi lozim muammolari ko’p sohani tanlash ham tahsinga sazovor. Ayniqsa, O’zbekistonda.

Nota Bene: Sohani yuqoridagi me’yorlarga asoslanibgina emas, unga oid yozilgan mahalliy va xorijiy darsliklardan 3-4 tasini tizimli ravishda o’qib chiqqandan keyin tanlashni QATTIQ tavsiya etaman. Faqatgina mahalliy darsliklarni ko’rish sizga yetarlicha tasavvurni bera olmasligi ehtimoli borligi tufayli, xalqaro darsliklar(ingliz tilida yozilgan) ni ham alohida tavsiya etaman.

Sohaga oid 1-2 ma’lumotni eshitib shoshilib tanlash ham yaxshi emas. Darsliklar esa bu yo’lda sizning qiziqishingiz haqiqatan ham asoslimi yo’qmiligini tekshirishda sinov vazifasini bajarib beradi. Albatta buni sinab ko’ring.

- Kalkulator chiqqanda: "Matematika o'ldi", - deyishdi;
- Elektron kitoblar chiqqanda: "Qog'oz kitob o'ldi", - deyishdi;
- Music streaming chiqqanda: "Jonli konsertlar o'ldi", - deyishdi;
- Codex chiqqanda: "Dasturlash o'ldi", - deyishdi;
- Copilot chiqqanda: "Dasturlash endi o'ldi", - deyishdi;
- ChatGPT chiqqanda: "Dasturlash ana endi o'ldi", - deyishdi;
- 'First AI software engineer' chiqqanda: "Ishoning, dasturlash endi chindan o'ldi, aka", - deyishyapti;

Xullas, tushunganlar tushundi 🙂

@lazizabdullaev