Birinchi rasmda menga tegishli bo'lgan MRT tasviri keltirilgan (da blya menda ish sabab ottirilgan yuqori darajadagi skalioza bor). Hech qiziqib ko'rganmisiz magnit rezonansli (elektromagnit) tomografiyaga tegishli bunday rasmlar qanday hosil qilinadi? Bir necha yil oldin shunday shayton mashinaga servis ko'rsatish chog'ida qiziqib ko'rgan edim. Hozir esa bilganlarimni ulashgim keldi.
Elektromagnit yordamida organizmlarning ichki tuzilish tasviri olish juda keng qo‘llaniladi. Bunga asosiy sabablardan biri magnit rezonans usulda ionlashgan nurlar (xuddi rentgen kabi) qo‘llanilmaydi. Shuningdek rentgen aniqlay olmaydigan kichik diapazonlarni ham ko‘rish imkoni mavjud. Bu esa o‘z navbatida ham xavfsiz ham keng diapazonda aniqlash imkonini beradi.
Inson organizmining asosiy qismini suv tashkil qiladi, suvda esa vodorod bor. Ie vodorod bombaku deyishingiz mumkin, ammo bu jarayonda uni portlatish o‘rniga tartiblash amalga oshiriladi).
Yanada chuqurroq qarasak:
MRT uskunalari supero‘tkazuvchan elektromagnitlar yordamida ishlaydi. Bunda inson organizmi tasvirini hosil qilish uchun odatda katta miqdordagi induksion kuch 1-2 testlaga ega bo‘ladi (tassavur qilishingiz uchun: yerning magnit kuchi kuchi 50 mikroteslaga teng). Organizm judayam kichik zarralardan tashkil topgani sabab elektromagnit kollektivlashtirilgan metall elektronlarning kristall panjara bilan o‘zaro ta’siri ostida quriladi. Bu esa o‘z navbatida aniqlik miqdorini oshiradi.
Detallarni aniqlash:
Odatda vodorod atomlari (protonlar) tasodifiy yo‘nalishda harakat qiladi, ammo kuchli magnit maydon tasiri ostida ular tartibli joylashadi. Shu sababli uskuna 1MGz dan 300MGz bo‘lgan radio impulslarni organizmga jo‘natadi. Bu impulslar vodorod protonlarini qo‘zg‘atadi va ularning yo‘nalishini o‘zgartiradi. Radio to‘lqinlar o‘chirilgandan so‘ng, protonlar o‘zining oldingi holatiga qaytadi. Ushbu qaytish jarayonida protonlar qayta elektromagnit to‘lqinlar hosil qiladi, bu to‘lqinlar esa uskuna tomonidan qayd etiladi.
Organizmdagi to‘qimalar protonlarning magnit maydon ta’siriga turlicha javob qaytaradi. Bu esa ularning tasvirini ajratishga imkon beradi.
Bunda:
Suyaklar - tarkibidan kam suv bo‘lgani sababli kamroq signal hosil qiladi.
Yumshoq to‘qimalar (mushaklar, organlar) - ko‘proq suv va vodorod tutgani uchun kuchliroq signal qaytaradi.
Yog‘ to‘qimalari - suvdan farqli xususiyatlarga ega, shu sababli ular diapazoniga qarab alohida tasvirlanadi.
Signal yig‘indilari xuddi AI modellardagi prinsipga o‘xshab fouriyer transformatsiyasi kabi matematik usullar yordamida qayta ishlanadi va ikki o‘lchamli tasvirga aylantiriladi.
Statik magnit maydon bilan bir xil yoʻnalishda magnitlanishga ega bo‘lgan qismlarda impuslarni qayta yuborishdan oldin magnitlanish holatini tiklashga ruxsat beriladi. Bu usulda miya yarim korteksini, yog‘ toʻqimasini, jigar oʻchoqli lezyonlarini aniqlash mumkin bo‘ladi.
Statik magnit maydonga koʻndalang bo‘lgan qismlarda esa qayta javob kelish vaqtini oʻzgartirish orqali impulslarni oʻlchashdan oldin magnitlanishning parchalanishiga ruxsat beriladi. Bunda yalligʻlanishlar, miyyadagi oq moddaning shikastlanishi, prostata va bachadondagi zonal anatomiyani aniqlash mumkin.
Shuningdek yuqoridagi ikki usul kombinatsiyasi asosida diffuziya va perfuziya tasvirlari ham hosil qilinadi. Bunda qon aylanishi va suyuqlik haratini ko‘rsatish mumkin bo‘ladi. Magnit maydon rezonansi aylanma harakat qilish davrida agar suv molekulalari erkin harakatlansa signal susayadi, aksincha holatda harakat cheklangan bo‘lsa signal kuchayadi. Sog‘lom tanada suv erkin harakatlanishi lozim. Diffuziya va perfuziya usuli esa nosog‘lom qismlarni yanada yaxshiroq diagnoz qilishga yordam beradi. Masalan saraton o‘smalari yoki insult aynan shu usulga asoslanib aniqlanadi.
@yetimdasturchi
