Vatandosh TV

Aziz vatandoshlar!

"VatandoshTV" tahririyati siz, aziz yurtdoshlarimizni fayzli Navro‘z bayrami bilan chin qalbdan muborakbod etadi!

Navro‘z – yangilanish, tabiat uyg‘onishi, yangi umidlar va ezgu niyatlar bayrami. Bu qutlug‘ ayyom nafaqat bahorning kirib kelishini, balki bag‘rikenglik, mehr-oqibat va ahillik kabi ulug‘ fazilatlarni ham ulug‘laydi.

Bugun dunyoning turli burchaklarida yurgan vatandoshlarimiz Navro‘z shodiyonasini nishonlamoqdalar. Ushbu bayram har bir oilaga qut-baraka, tinchlik va osoyishtalik olib kelsin!

Yurtdoshlarimizga mustahkam sog‘lik, dasturxonlariga to‘kinlik va ishlariga muvaffaqiyat tilaymiz!

Yangi kun, yangi umidlar va ezgu niyatlar sizlarga doimo hamroh bo‘lsin!

🌿 Navro‘zingiz qutlug‘ bo‘lsin, aziz yurtdoshlar!

📊 Baxtli davlatlar reytingi e'lon qilindi: O‘zbekiston 53-o’rinda

Gallup ijtimoiy so‘rov markazi va AQSHdagi Kolumbiya universiteti tadqiqotchilari dunyo bo‘ylab baxtli davlatlar ro‘yxatini e’lon qildi. Unda O‘zbekiston 53-o’rinni egallagan.

Qo‘shni mamlakatlardan Qozog‘iston 43-o‘rinda, Qirg‘iziston 75-o‘rinda, Tojikiston 90-o‘rinda qayd etilgan. Turkmaniston ro‘yxatga kiritilmagan.

Finlandiya sakkizinchi yil ketma-ket “Jahon baxt hisoboti” da birinchi o‘rinni egallab kelmoqda. Daniya, Islandiya, Norvegiya va Shvetsiya kabi Shimoliy mamlakatlar kuchli o‘ntalikka kirgan.

Gallup kompaniyasining boshqaruvchi direktori Ilana Ron Levi aytishicha, bu ro‘yxatda Shimoliy mamlakatlarning ustunlik qilishi ajablanarli emas. Chunki o‘z fuqarolarini yetarlicha ta’minlaydigan mamlakatlarda barqarorlik kuzatiladi.

“Finlandiya g‘oyat o‘ziga xos mamlakat va butun dunyo uning noyobligini tushunishga intilmoqda”, deydi u.

Levi finlarning boshqalarga qaraganda baxtliroq ekanligining sabablarini kelajakka optimistik qarash, davlat idoralari va insonlarga ishonch, do‘stlar hamda oila a’zolarining qo‘llab-quvvatlashi bilan izohlaydi.

“Menimcha, Finlandiya haqida yana bir muhim jihat shundaki, bu mamlakatda insonlar o’rtasidagi tabaqalashuv Amerikaga o‘xshagan mamlakatlarga qaraganda kamroq. Finlandiyada hayotdan zavqlanish kerakligi haqida ko‘proq umumiy kelishuv mavjud”, deydi Ron Levi.

“Jahon baxt-saodati to‘g‘risidagi hisobot”da mamlakatlar reytingi 2022-2024-yillar uchun o‘rtacha hayot sifatini o‘zini o‘zi baholash orqali tuzilgan.

Respondentlardan ular uchun mumkin bo‘lgan eng yaxshi hayot 10 ballga, eng yomoni esa 0 ballga to‘g‘ri keladigan zinapoyani tasavvur qilishlari so‘raladi. Keyin ulardan o‘z hayotlarini shu mezon bo‘yicha baholashlari talab qilinadi.

Reyting tuzishda e’tibor olingan jihatlar quyidagilar:

🔹 aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot hajmi;
🔹 ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash;
🔹 aholining sog‘lom turmush tarziga rioya qilish darajasi;
🔹 erkinlik;
🔹 insonlarning saxiylik darajasi;
🔹 korrupsiyadan holilik.

Ron Levining fikricha, boshqa mamlakatlar Finlandiyadan ko‘proq xayriya aksiyalari o’tkazishni ham o‘rganishi lozim. Chunki bu omil ham insonlarning baxtlilik darajasini oshiradi.

Amerika kuchli o‘ntalikka ham kira olmagan. Aksincha, reytingda bir pog’onaga, 23-o‘rindan 24-o‘ringa tushgan. Ron Levi buni 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlar o‘zlarini avvalgidan ko‘ra yomonroq his qilishlari bilan bog‘laydi.

“Ular o‘zlarini do‘stlari va oilasi tomonidan yetarlicha himoyalanmagan his qilishadi. Hayotga nisbatan optimist qaraydigan yoshlar juda kam uchraydi”.

Hisobotga ko‘ra, amerikaliklar ko‘proq vaqtini kechki ovqat ustida yolg‘iz o‘tkazmoqda. 2023-yilda taxminan har to‘rtinchi amerikalik kechqurun yolg‘iz ovqatlanganini ma’lum qilingan, bu 2003-yilga nisbatan 53 foizga ko‘p.

Ron Levining ta’kidlashicha, bir qarashda birgalikda ovqatlanish unchalik ahamiyatga molik jihat bo’lmasa-da,tez-tez birga ovqatlanadigan odamlar ancha baxtli.

Bundan kelib chiqadiki, insonlari baxtli davlat bo’lish uchun dunyodagi eng boy mamlakatlardan biri bo’lish shart emas.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

💬 Zelenskiy va Tramp muloqoti: AQSH Ukrainadagi AESga egalik qilishni so‘ramoqda

19-mart kuni Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy va AQSH prezidenti Donald Tramp o‘rtasida telefon orqali muloqot bo‘lib o‘tdi. Zelenskiy X tarmog‘idagi sahifasida suhbatning ba’zi jihatlarini ma’lum qildi.

“Suhbatimizda prezident Tramp Putin bilan suhbati tafsilotlari va muhokama qilingan asosiy masalalar bilan o‘rtoqlashdi. Urushni butunlay tugatish yo‘lidagi birinchi qadamlardan biri energetika va boshqa fuqarolik infratuzilmalariga hujumlarni to‘xtatish bo‘lishi mumkin. Men bu qadamni qo‘llab-quvvatladim va Ukraina buni amalga oshirishga tayyor ekanimizni tasdiqladi”, — deb yozgan Zelenskiy.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Amerika tomoni ham “oldingi chiziqda so‘zsiz o‘t ochishni to‘xtatish”ni taklif qilgan va Ukraina bu taklifni qabul qilgan. Trampning bir kun avval Putin bilan suhbatida hech qanday shartlarsiz o‘t ochishni to‘xtatish haqida gap bo‘lmagan – Kreml faqatgina Putin energetika infratuzilmasiga zarba berishdan 30 kunlik voz kechishga rozi bo‘lgani va “harbiylarga buyruq bergani” haqida xabar bergan.

Zelenskiy Tramp bilan suhbatni “ijobiy, juda mazmunli va samimiy” deb atadi. U AQSH prezidentiga Ukraina va Amerika jamoalarining Jiddadagi ishini "yaxshi boshlangani" uchun minnatdorchilik bildirdi, shuningdek, Amerika xalqiga ko‘rsatgan qo‘llab-quvvatlash uchun minnatdorchilik bildirdi.

“Men ukrainaliklar tinchlikni xohlashlarini ta’kidladim, shuning uchun Ukraina so‘zsiz o‘t ochishni to‘xtatish taklifini qabul qildi. Men Trampning kuch orqali tinchlik tushunchasi muhimligini ta’kidladim", - deya qo‘shimcha qildi u.

Zelenskiyning so‘zlariga ko‘ra, Ukraina va Amerika jamoalari “tinchlikka erishish uchun qadamlarni muvofiqlashtirishni davom ettirish uchun” yaqin kunlarda Saudiya Arabistonida uchrashishga tayyor.

Prezidentlar muloqoti haqida shuningdek, Oq uy matbuot kotibi Kerolin Levitt ham ba’zi tafsilotlarni ma’lum qildi. Unga ko‘ra, Donald Tramp Zelenskiyga atom elektr stansiyalariga “Amerika egalik qilishi” ular uchun “eng yaxshi himoya” bo‘lishini aytgan.

“Tramp Zelenskiy bilan Ukrainaning elektr ta’minoti va atom elektr stansiyalari himoyasi masalasini ham muhokama qildi. U [Tramp] Qo‘shma Shtatlar elektr energiyasi va kommunal xizmatlar sohasidagi tajribasi bilan ushbu rejalarni amalga oshirishda katta yordam berishi mumkinligini aytdi”, – degan Kerolin Levitt.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Zelenskiy “fuqarolarini himoya qilish uchun qo‘shimcha havo mudofaa tizimlarini, xususan, Patriot raketa tizimlarini” so‘ragan va Tramp Yevropada “mavjud variantlarni topish uchun u bilan ishlashga rozi bo‘lgan.
Tramp va Zelenskiy, shuningdek, Kurskdagi vaziyatni muhokama qilishdi va “jang maydonidagi vaziyat o‘zgarishi jaayonida harbiy shtablari o‘rtasida yaqindan ma’lumot almashishga kelishib oldilar”, dedi Levitt.

Shuningdek, Tramp Rossiyaga olib ketilgan ukrainalik bolalarni qaytarish masalasida har ikki tomon bilan “yaqindan ishlashga” va’da bergan. Uning so‘zlariga ko‘ra, har ikki prezident Zelenskiy qo‘llab-quvvatlagan Rossiya bilan energetika ob’yektlariga zarba berishni to‘xtatish urushni to‘liq tugatish va xavfsizlikni ta’minlash yo‘lidagi birinchi qadam bo‘lishi mumkinligiga kelishib oldi.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

📊 Kelajak 75 yil ichida dengiz sathi uch metrga ko‘tarilishi mumkin

BMTning Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha hukumatlararo ekspertlar guruhi (IPCC) yaqin 75 yil ichida dengiz sathi uch metrga ko’tarilish ehtimoli borligidan ogohlantirdi.

Bu Daniya davlati uchun haqiqiy tahdid hisoblanadi, chunki mamlakat qirg‘oqlarining ko‘p qismi suvga nisbatan ancha past joylashgan. Holat aholi punktlari va infratuzilmani jiddiy xavf ostiga qo‘yishi mumkin.

“Dengiz sathining ko‘tarilishiga yetarlicha tayyormizmi va siyosatchilar bunga jiddiy e’tiob qaratyaptimi — meni shu tashvishga soladi. Bizdagi ishonchli ma’lumotlarga ko‘ra, agar harorat 2-3 darajaga ko‘tarilsa, dunyo muz qatlamlarining ayrim qismlari muqarrar yemiriladi. Natijada, dengiz sathi bu asrda IPCC tomonidan “eng yomon ssenariy” sifatida baholangan 1 metrdan ancha ko‘proqqa ko‘tarilishi mumkin”, deydi Kopengagen universiteti professori Dorte Dal-Yensen.

Uning so‘zlariga ko‘ra, dengiz sathining bir necha metrga ko‘tarilishi asta-sekin emas, balki keskin yemirilish bilan sodir bo‘ladi.

Ushbu tadqiqot xulosalarini jami 28 nafar okeanolog qo‘llab-quvvatlagan. Olimlar siyosatchilar va jamoatchilikni bu masalaga jiddiy yondashishga chaqirmoqda. Ularning aytishicha, agar bu jarayonga yetarlicha e’tibor qaratilmasa, kelajakda ko‘plab hududlarni suv bosishi va ekologik muvozanat buzilishi mumkin.

Dengiz muz qoplamining kamayishi

Yana bir jiddiy masala - okeanlarda dengiz muz qoplamining kamayib borayotganidir.

Yevropa Ittifoqining iqlim o‘zgarishi bo‘yicha Copernicus xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, 2024-yil fevral oyida Arktika va Antarktidadagi dengiz muz qoplamining umumiy maydoni 16,04 million kvadrat kilometrni tashkil etgan. Bu 1979-yildan beri kuzatilgan eng past ko‘rsatkichdir.

Iqlimshunos olimlar va ekspertlarning ta’kidlashicha, bunday o‘zgarishlarga qarshi kurashish uchun bir qator chora-tadbirlar zarur. Ular orasida uglerod chiqindilarini kamaytirish, ekologik barqarorlikni ta’minlash, iqlimga moslashish bo‘yicha strategik rejalarni ishlab chiqish kabi vazifalar bor.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❔ Istanbul hokimi hibsda, lira qulamoqda, ijtimoiy tarmoqlarga kirish cheklangan – Turkiyada nimalar bo‘lmoqda?

19-mart kuni Turkiya politsiyasi Istanbul shahri meri, muxolifatdagi Respublika xalq partiyasi (CHP) vakili Akrom Imomo‘g‘lini hibsga oldi. Turkiya rasmiylarining bu harakati korrupsiya va jinoiy tashkilotga rahbarlik qilish, shuningdek, taqiqlangan Kurdiston Ishchilar partiyasini qo‘llab-quvvatlash gumonlari bo‘yicha keng ko‘lamli tergovning yakuni bo‘ldi.

Voqealar tez rivojlandi. Turk politsiyasi seshanba kuni Imomo‘g‘lining uyida reyd o‘tkazdi, bu hibsga olishlarning birinchisi bo‘lib, ular orasida merning matbuot kotibi va 100 ga yaqin shahar meriyasi xodimi ham bor. Imomog‘li qo‘lga olindi va hozir politsiya shtabida saqlanmoqda, deb xabar bergan AFP.

Oradan ko‘p o‘tmay, Istanbul universiteti Bosh prokuratura so‘roviga ko‘ra, uning universitet diplomini bekor qilib, Turkiya qonunchiligiga ko‘ra, uni prezidentlik saylovlarida ishtirok etish huquqidan mahrum qildi.

Imomog‘li tarafdorlari va ko‘plab muxolifat vakillari uning hibsga olinishini davlat to‘ntarishiga urinish sifatida baholagan. Shu tariqa muxolifatdagi Jumhuriyat Xalq partiyasi raisi O‘zg‘ur O‘zel shahar hokimining hibsga olinishini “to‘ntarish” deb atadi va hukumat xalqning navbatdagi prezidentni tanlashiga to‘sqinlik qilish niyatida ekanini da’vo qildi.

Ayni paytda Imomog‘lining yordamchilari va tarafdorlari ijtimoiy tarmoqlarda videomurojaatlarni joylashtirdi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🔥 Ko‘pkari-Navro‘zning eng asosiy o‘yinlaridan biri

Ko‘pkari o’zbek xalqi orasida keng tarqalgan, ta’sirchan tomoshabin qalbini junbushga keltiradigan hayajonli bellashuv.

Tomoshabopligi nuqtai nazaridan ko‘pkari musobaqasini ispan ensyerrosi va buqalar ishtirokidagi Amerika rodeosi bilan taqqoslash mumkin.

Tabiat yashillikka burkanib, havo iliqlashib borgani sari ko‘pkari ishqibozlari jonlanib qoladi.

“Jang” bo‘ladigan maydon atrofidagi tepaliklar tomoshabinlar bilan to‘la boshlaydi. Ko‘pkari udumiga binoan, chavandozlar atay taklif etilmaydi, uloqqa ularning o‘zlari keladi va ko‘pkari oldidan to‘y egasi tomonidan el qatori yaxshilab mehmon qilinadi. Bu xalqimizning qon-qoniga singib ketgan qadimiy odatdir.

Minglab chavandozlar chang-to‘zon ichida, mardlarcha, ishtiyoq bilan yangi so‘yilgan yosh echki yoki qo‘chqorning tanasi (uloq) uchun kurashadilar.

O‘yinlarda hamma ham qatnasha olmaydi, faqat yaxshi o‘rgatilgan otda jismonan baquvvat va epchil chavandoz ishtirok eta oladi. Chaqqon, chidamli, shijoatli o‘yinchilar g‘olib bo'ladilar. Shuningdek, har qanday ot ham bunday musobaqaga mos kelavermaydi.

Qoida tariqasida, odatda, ko‘pkarida nufuzli qorabayir zotidan bo‘lgan otlar qatnashadi.

Bunday otlar alohida e'tibor va parvarish talab qiladi. Ular tanani to‘g‘ri tutish, raqiblar qurshovidan chiqib ketish va kerakli tezlikda chopishga o‘rgatiladi. Uloqchi otning qishda sovqotishi yoki issiqdan azob chekishiga yo‘l qo‘yish mumkin emas, uning ozuqasi muvozanatlashtirilgan ratsionga ega bo‘lishi kerak hamda qorabayir o‘z vaqtida toza havoda yugurishi zarurdir.

Ko‘pkari boshlanishidan oldin “maslahat” kengashi yig‘ilib, tashkiliy masalalar hal qilinadi, ya’ni sovrinlar va musobaqa o‘tkaziladigan joy belgilanadi.

Qoidaga ko‘ra, o‘yin qishloqda, tepaliklar bilan o‘ralgan keng tekislikda bo‘lib o‘tadi. Bu tomoshabinlar tepalikda o‘tirib, o‘yinni kuzatib borishlari uchun qulaydir. Shuningdek, uloq uchun qo‘chqor yoki echki tayyorlab olinadi: jigari va yuragidan tashqari, barcha ichki a’zolari olib tashlanib, oyoqlari tizzagacha chopib tashlanadi.

Tana go‘shtining vazni 50 kilogrammdan oshmasligi kerak, agar u belgilangan vazndan kam bo‘lsa, tana go‘shtiga tuz yoki tuproq qo‘shiladi.

Musobaqa ishtirokchilari maxsus qavilgan chopon va himoyalovchi bosh kiyimi kiyishadi. O‘yin boshlanishidan oldin bakovul (hakam) sovrinni e'lon qiladi va belgilangan doiraning o‘rtasiga qo‘chqor yoki echkining (uloq) tana go‘shtini qo‘yadi, shundan so‘ng musobaqa boshlanadi. Ot ustidagi barcha ishtirokchilar uloqni olish va marraga yetkazish uchun davraga shoshiladilar. Faqat eng chaqqon, epchil va chapdast chavandoz olomondan o‘tib, o‘ljani qo‘lga kiritishga muvaffaq bo‘ladi. Keyin chavandoz o‘z o‘ljasini marra chizig‘iga yetkazish uchun shoshiladi. Ayni paytda o‘nlab ishtirokchilar undan qimmatbaho uloqni tortib olishga harakat qiladilar. Shu bilan birga, turnirning barcha qoidalariga rioya qilinadi, birinchi navbatda, g‘alabaning halol bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. G‘olibga tantanali ravishda sovrinlar topshiriladi va endi u o‘z hududida mashhurlikka erishadi, mahallasida esa hurmat va obro‘ qozonadi.

– Ko‘pkari – O‘rta Osiyo xalqlari tamaddunida katta ahamiyatga ega mardonavor o‘yin, – deydi tarix fani o'qituvchisi Bekzod Himmatov. – Uni tashkil etishda alohida tayyorgarlik, arzigulik sabab bo‘lishi kerak. Qadimdan sayillar, hosil va Navro‘z bayramlarida umumxalq o‘yinlari qatorida ko‘pkari o'ynalgan. Buni chavandozlar yaxshi biladi va elga tomosha ko‘rsatib, ko‘pkari uyushtirsa, mohir chavandozlarni mehnatiga yarasha rag‘batlantirsa, go‘yoki muqaddas ot pirlari oldidagi qarzlarini ado etgandek bo‘ladi.

Ko‘pkari oddiy ko‘ngilochar o‘yin emas, u erni er qiladigan, unda mardlik, jasurlik, epchillik va dovyuraklikni shakllantiradigan jiddiy mashg‘ulot. Asosiy masala sovringa qo‘yilgan qimmatbaho narsa emas, aksincha, bakovulning adolati, nomdor chavandozning abjirligi, haqiqat g‘alaba qozonishi, omad doim mardniki bo‘lishidir.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❔ Putin va Tramp suhbati: ular nimaga kelishishdi?

Donald Tramp AQSH prezidenti lavozimiga kirishib, Ukrainadagi urushni tugatish rejasini amalga oshirishni boshlaganidan beri Vladimir Putin bilan ikkinchi marta telefon orqali suhbatlashdi.

Kreml ma’lumotlariga ko‘ra, Putin va Tramp telefon orqali “Ukraina atrofidagi vaziyat bo‘yicha batafsil va ochiq fikr almashishni davom ettirgan” va mojaroni hal qilish bo‘yicha sa’y-harakatlarni davom ettirish niyatini tasdiqlagan.

Putin AQSH prezidentining Rossiya va Ukrainaning energetika infratuzilmasiga zarba berishdan 30 kun davomida o‘zaro voz kechishi haqidagi g‘oyasini qo‘llab-quvvatlagan va harbiylarga shunday buyruq bergan.

Putin, shuningdek, Trampga 19-mart kuni 175 ga 175 asirlar almashinuvi o‘tkazilishini aytgan.

Kreml bayonotida aytilishicha, tomonlar Rossiya va Amerika ekspert guruhlarini tuzadi.

Oq uy bayonoti ancha qisqaroq bo‘ldi. Suhbat davomida AQSH prezidentining matbuot kotibi Den Skavino ish "yaxshi ketayotganini" aytgan bo‘lsa-da, Oq uyning yakuniy bayonotida Ukrainadagi urushga ikki abzas bag‘ishlandi.

Ulardan birida shunday deyiladi: “Liderlar tinchlik sari harakatni energetika va infratuzilma sohalarida o‘t ochishni to‘xtatish, shuningdek, Qora dengizda o‘t ochishni to‘xtatish, to‘liq o‘t ochishni to‘xtatish va doimiy tinchlik bo‘yicha texnik muzokaralar boshlanishiga kelishib oldi. Bu muzokaralar yaqin orada Yaqin Sharqda boshlanadi”.

Tramp va Putin, shuningdek, “strategik qurollar tarqalishini to‘xtatish zarurati”, “kelajakdagi mojarolarning oldini olish uchun potensial hamkorlik hududi sifatidagi Yaqin Sharq” va “Isroilni yo‘q qilishga qodir bo‘lmasligi kerak” bo‘lgan Eronni muhokama qilishgan.

Keyinroq Donald Tramp o‘zining Truth Social ijtimoiy tarmog‘ida yana Putin bilan suhbatini "juda yaxshi va samarali" deb ta’riflagan. Tramp Putin bilan energetika ob’yektlarida o‘t ochishni zudlik bilan to‘xtatish bo‘yicha kelishuvga erishganini yozgan.

Zelenskiyning bunga munosabati
Putin va Tramp o‘rtasidagi suhbatdan bir necha soat o‘tgach, Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Amerika tomonidan suhbatning aniq tafsilotlarini kutayotganini aytgan.

Xelsinkida bo‘lib turgan Vladimir Zelenskiy jurnalistlarga Rossiya energetika infratuzilmasiga hujumlarni to‘xtatish taklifini (Rossiyaning o‘zaro harakati evaziga) qo‘llab-quvvatlashini, ammo AQSH va Rossiya yetakchilari o‘rtasidagi muzokaralar haqida ko‘proq ma’lumot olishni istashini aytdi.

Keyinroq Zelenskiy Putinning Tramp bilan suhbati paytida tinchlikka tayyorligi haqidagi bayonotlariga qaramay, Rossiya Ukraina fuqarolik infratuzilmasiga hujum qilishda davom etayotganini ma’lum qilgan.

“Bugun Putin to‘liq o‘t ochishni to‘xtatish taklifini amalda rad etdi. Dunyo Putinning urushni uzaytirish bo‘yicha har qanday urinishlarini rad etsa, to‘g‘ri bo‘lardi”, — degan Ukraina prezidenti.

Putin bilan suhbati arafasida AQSH prezidenti Air Force One bortida jurnalistlarga Rossiya prezidenti bilan suhbatda hududlar, Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi “ayrim aktivlarni taqsimlash” masalasini muhokama qilishni rejalashtirayotganini aytgan edi.

“Biz yer haqida, elektr stansiyalari haqida gaplashamiz", dedi Rossiya harbiylari nazorati ostidagi Zaporojьye atom elektr stansiyasini nazarda tutgan Tramp har ikki tomonning yon berishlari haqidagi savolga javob berar ekan. Oq uy matbuot kotibi ham Putin bilan suhbatda Zaporojьye AES atrofidagi vaziyat muhokama qilinishi rejalashtirilganini tasdiqladi.

Tramp Rossiya prezidenti bilan Ukraina bo‘yicha tinchlik kelishuvining ko‘plab elementlari kelishib olinganini ta’kidlab, “hali qilinishi kerak bo‘lgan ko‘p narsa borligini” qo‘shimcha qilgan.

BBC muxbiri Elizabet Foxt shunday yozadi: “Kreml va Oq uyning bir yarim soat davom etgan suhbatdan so‘ng e’lon qilgan bayonotlari, albatta, juda muhim narsani o‘z ichiga oladi. Avvalo, Rossiya va Ukrainaning energetika infratuzilmasiga o‘zaro hujumlarini darhol to‘xtatish bo‘yicha kelishuv.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❓ “Ozodlik radiosi” va “Amerika ovozi” faoliyatining to‘xtatilishi dunyo matbuotiga “jazo”mi yoki “mukofot”?

AQSH prezidenti Donald Tramp 15-mart kuni AQSH Global media agentligi (USAGM) ni qisqartirish bo‘yicha farmon imzoladi. Natijada AQSH Kongressi “Amerika ovozi”,“Ozodlik radiosi” va “Ozod Osiyo radiosi”ni moliyalashtirishni to‘liq to‘xtatdi.

Ushbu farmon bo‘yicha dunyoning bir qancha nufuzli nashrlari turlicha munosabat bildirdi. Asosiy masala “Ozodlik radiosi” va “Amerika ovozi”ning dunyo jurnalistikasi uchun ahamiyati bo‘ldi.

❓ Avvalo “Amerika ovozi” va “Ozodlik radiosi” qanday tashkilotlar va ular nima maqsadda tashkil qilingan?

“Amerika ovozi” (“Voice of America”) - 1942-yil 24-fevralda tashkil qilingan. Dastlab, u Ikkinchi jahon urushi davrida natsistlar propagandasiga qarshi kurash maqsadida tashkil qilingan. Bugungi kunda tashkilotning asosiy maqsadi AQSH tashqi siyosati va dunyodagi voqealarni amerikacha nuqtai nazardan taqdim etish edi.

Radio ilk eshittirishlarini nemis tilida amalga oshirib, 1947-yildan rus va sobiq Ittifoqning boshqa tillarida ham faoliyat yurita boshlagan. Tashkilotda umumiy 50 ga yaqin tilda efirga uzatish yo’lga qo’yilgan edi.

“Ozodlik radiosi” (“Radio Liberty”)- 1950-yil 1-iyulda tashkil etilgan.

Dastlab radiostansiya Sovet Ittifoqining senzura tizimiga qarshi kurashish va mintaqadagi mamlakatlarda erkin axborotni tarqatish maqsadida tashkil etilgan.

“Ozodlik radiosi” tashkil qilingan paytda Sovet Ittifoqi respublikalari va sotsialistik lager mamlakatlarida axborot erkinligi va demokratiya g‘oyalarini targ‘ib qilishni maqsad qilgan. Shu bilan birga, radiostansiya odamlarni real voqealar bilan tanishtirishga yordam berish uchun tashqi manbalardan yangiliklarni taqdim etgan.

Yanada tushunarli qilib aytganda, “Ozodlik radiosi” bugungi kunga kelib matbuoti hukumat tomonidan cheklangan, avtoritar tuzumda yashovchi 28 mamlakatga o‘z eshittirishlarini tarqatayotgan edi.

Radiostansiyaning o’zbek xizmati rahbari bo‘lgan Alisher Siddiq “Amerika ovozi” jurnalisti Navbahor Imomova bilan suhbatda shunday deydi: “Qaniydi bir kuni “Ozodlik radiosi”ga ehtiyoj qolmasa! Qayerdaki “Ozodlik” bor, o’sha yerda ‘muammoli matbuot’ bor”. Statistikaga ko‘ra, tashkilotlar dunyo bo‘ylab jami 450 million o‘quvchi, tomoshabin va tinglovchini qamrab olgan. USAGM esa 2024-yilda 886 million dollar byudjet bilan 3500 ga yaqin xodimni ish bilan ta’minlagan.

Yuqorida ta’kidlanganidek, bu ikki tashkilotning yopilishi orqasidan turli qarama-qarshi fikrlar yuzaga keldi. Xususan, “Sovuq urush” davrida ilk translatsiyani Sovet Ittifoqiga amalga oshirgan sobiq “Ozodlik radiosi”ning sobiq rahbari Stiven Kapus bu qaror “Amerikaning dushmanlariga ulkan sovg‘a” bo‘lganini aytdi. Hozirgi prezidenti va bosh direktori Bey Fen qarorni “diktatorlar va mustabidlarga, ayniqsa, Xitoy kommunistik partiyasiga mukofot” deb atadi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❗️ Tramp farmoni bilan “Amerika Ovozi” va “Ozodlik radiosi”ni moliyalashtirish to‘xtatildi

Prezident Donald Tramp AQSh Global media agentligi (USAGM)ni qisqartirish to‘g‘risida farmon imzolagach, «Amerika ovozi» va «Ozod Yevropa/Ozodlik radiosi»ning kelajagi so‘roq ostida qoldi. “Amerika Ovozi” xodimlariga keyingi ogohlantirishgacha pullik ta’tilga chiqarilgani haqida xabar berildi.

“Amerika Ovozi” direktori Maykl Abramovitzning aytishicha, 1300 ga yaqin xodim ma'muriy ta'til haqida ogohlantiruvchi xat olgan. "Afsonaviy "Amerika Ovozi" 83 yil ichida birinchi marta jim qoldi", - deb yozadi u.

"Amerika Ovozi islohotga muhtoj va bu yo'nalishda qadamlar tashlangan. Ammo bugungi harakatlar “Amerika Ovozi”ning hayotiy missiyasini bajarishiga to‘sqinlik qiladi. Amerikaning Eron, Xitoy va Rossiya kabi dushmanlari AQShni obro'sizlantirish uchun turli yolg'onlar yaratish uchun milliardlab dollar sarflayotganda, bu missiya ayniqsa muhimdir”, deb qo'shimcha qilgan Abramowitz.

Abramovits shuningdek, barcha xodimlarga mehnatlari uchun minnatdorchilik bildirib, avtoritar rejimlar hukm surgan, jurnalistika bilan erkin shug‘ullanish imkoniga ega bo‘lmagan mamlakatlardan kelgan “Amerika Ovozi” jurnalistlari ko‘pligini ta’kidlagan.

Xalqaro jurnalistik tashkilotlar, jumladan, “Chegara bilmas muxbirlar” ham “Amerika Ovozi”ni himoya qilib, Trampning qarori “butun dunyo boʻylab matbuot erkinligiga tahdid solayotgani va Amerikaning maʼlumotlarning erkin oqimini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha 80 yillik saʼy-harakatlarini bekor qilishini” taʼkidlagan edi.

Amerika Qo'shma Shtatlarining Global Media agentligi Amerikaning beshta xorijiy radioeshittirish tarmoqlarini, jumladan Ozod Yevropa/Ozodlik radiosi va Amerika Ovozi radiosini nazorat qiladi. Ikkala tuzilma ham Rossiyada "xorijiy agentlar" deb e'lon qilingan va "Ozodlik" radiosi ham "nomaqbul tashkilotlar" ro'yxatiga kiritilgan.

Shanba kuni USAGM Ozod Osiyo va Ozod Yevropa/Ozodlik radiosiga agentlik media platformalarni moliyalashtirishni darhol to‘xtatishi haqida xabar berdi. “Ozod Osiyo” radiosi Xitoy propagandasiga qarshi kurashda hukumatning asosiy vositalaridan biri bo‘lib kelgan.

POLITICO juma kuni xabar berishicha, RFA kelgusi haftada ba'zi xodimlarni ish haqi to'lanmagan ta'tilga chiqarishni boshlashi kutilmoqda.

Shanba kuni e'lon qilingan bayonotda RFE bosh direktori Stiven Kapus agentlikni moliyalashtirishning to‘xtatilishi "Amerika dushmanlari uchun katta sovg'a bo'ladi", deb yozdi. “Moskva va Minskdagi avtokratlar, Eron oyatullolari, Xitoyning kommunistik yetakchilari Ozodlik radiosining 75 yildan so‘ng o‘limini nishonlaydi. Agar biz raqiblarimizga g‘alaba qozonishlariga imkon bersak, ular kuchliroq bo‘ladi, Amerika esa zaiflashadi”, degan Kapus.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

❔ Kuniga bitta aspirin saraton kasalligini to‘xtata oladimi?

O‘nlab yillar davomida aspirindan universal og‘riq qoldiruvchi vosita sifatida foydalanib kelingan. Yangi tadqiqotlar u saraton kasalligiga qarshi kurashda ham yordam berishini ko‘rsatmoqda.

Oldingi tadqiqotlar aspirinni qabul qilish va saratondan omon qolish o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatgan bo‘lsa-da, o‘tgan hafta Nature jurnalida chop etilgan maqola buning sababini tushuntiradi. Biroq, mutaxassislar aspirin ichki qon ketish kabi nojo‘ya ta’sirlarni keltirib chiqarishi mumkinligi haqida ham ogohlantiradi.

❓Xo‘sh, aspirin qanday qilib saraton tarqalishining oldini oladi? Va bu kelajakdagi davolanish usullariga ta’sir qiladimi?

So‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, keng tarqalgan og‘riq qoldiruvchi vosita bo‘lgan aspirin saraton kasalligining tarqalishini oldini olishga yordam beradi, ammo bu kasallikning barcha turlari uchun bir xil darajada samarali bo‘ladimi yoki yo‘qmi aniq emas.

Tadqiqotchilar bu ta’sirni o‘nlab yillar davomida o‘rganishdi. 1988-yilda nashr etilgan birinchi klinik sinov shuni ko‘rsatdiki, aspirinni muntazam iste’mol qilish kolorektal saraton xavfini sezilarli darajada kamaytiradi, ammo buning asosiy sababi noaniq bo‘lib qolmoqda.

Kembrij universitetining yangi tadqiqoti bu haqida ko‘proq ma’lumot beradi. U aspirinning metastaza deb ataladigan saraton kasalligining tarqalishini oldini olish mexanizmini ochib berdi.

Metastaza saraton kasalligidan o‘limning aksar sababidir, chunki saraton hujayralari asl o‘simtadan ajralib, tananing boshqa qismlarida o‘zini o‘rnatishga harakat qiladi.

Ushbu “adashib yuruvchi” saraton hujayralari nazoratdan chiqib ketganda, aspirin tananing tabiiy kurashish qobiliyatini kuchaytiradi va saraton hujayralarining boshqa organlarga kirib kelishining oldini oladi.

❓Aspirin saraton tarqalishini qanday oldini oladi?

Aspirinning saraton kasalligiga qanday ta’sir qilishini tushunishning kaliti tananing immunitet tizimida - infeksiyalar, kasalliklar va zararli mikroorganizmlardan himoya qiluvchi hujayralar va oqsillarning murakkab tarmog‘ida yotadi.

Saraton hujayralari o‘simtadan ajralib chiqqanda, ular qon oqimiga kiradi, bu yerda immunitet tizimi, xususan, T-hujayralari deb nomlanuvchi oq qon hujayralari (leykositlar) - odatda ularni ovlaydi va yo‘q qiladi. Biroq, trombositlar - qon ivishiga yordam beradigan qondagi hujayralarning mayda bo‘laklari - bu jarayonga xalaqit berishi mumkin.

Saraton trombositlarni o‘z foydasiga ishlatadi, bu jarohat paytida ko‘rinadigan javobga o‘xshash reaksiyani keltirib chiqaradi. Trombositlar erkin suzuvchi saraton hujayralarini aniqlaganda, ular qon ketishini to‘xtatish uchun yarani qoplagandek, ularni yopishga shoshilishadi.

Bu immunitet tizimining saraton hujayralarini tanib olish va hujum qilishini qiyinlashtiradigan himoya to‘siqni yaratadi. Bundan tashqari, trombositlar T-hujayralarini bostiruvchi signallarni chiqaradi va ularning vazifalarini bajarishiga to‘sqinlik qiladi.

Aspirin trombositlar immun faolligini bostirish uchun foydalanadigan molekula ishlab chiqarishni kamaytirish orqali saraton kasalligining immun tizimini aldashga urinishlariga to‘sqinlik qiladi. Trombositlar zaiflashganda, T-hujayralari yangi o‘smalarni hosil qilishdan oldin saraton hujayralarini tanib olish va yo‘q qilish qobiliyatini tiklaydi.

❓Aspirinni saraton kasalligiga qarshi qanday ishlatish mumkin?

Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, aspirinni o‘smalarni jarrohlik yo‘li bilan olib tashlash kabi amaliyotlardan keyin foydalanish mumkin.

Buning sababi shundaki, ba’zi saraton hujayralari o‘simtadan tashqariga tarqalib, tananing boshqa qismlariga joylasha boshlagan bo‘lishi mumkin. Kichkina saraton hujayralari yangi joylarga kirib, keyinchalik o‘smaga aylanishi mumkin bo‘lgan metastaza deb ataladigan bu jarayon "urug‘lanish" deb ataladi.

Biroq, mutaxassislar aspirinni qo‘shimcha tadqiqotlarsiz saraton kasalligini davolash sifatida ko‘r-ko‘rona ishlatishdan ogohlantiradilar.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🇱🇷 Tramp 43 davlat fuqarolarining AQSHga kirishini cheklamoqchi

AQSH prezidenti Donald Tramp ma’muriyati 43 davlat fuqarolari uchun AQSHga kirishga cheklovlar joriy etish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda, 11 davlat fuqarolariga esa kirish butunlay taqiqlanadi. Bu haqda Amerikaning The New York Times gazetasi 15-mart kuni xabar berdi.

Amerika diplomatik va xavfsizlik idoralari tomonidan tayyorlangan “qizil” ro‘yxatga ko‘ra, quyidagi 11 davlat fuqarolari uchun AQSHga kirish butunlay taqiqlanadi: Afg‘oniston, Butan, Kuba, Eron, Liviya, Shimoliy Koreya, Somali, Sudan, Suriya, Venesuela va Yaman.

10 ta davlatga, jumladan Rossiyaga nisbatan qisman cheklovlar joriy etiladi va 22 davlatga “nuqsonlar”ni tuzatish uchun 60 kun beriladi.

Fuqarolari Qo‘shma Shtatlarga kirishlari cheklangan, ammo taqiqlanmagan 10 ta davlatning "to‘q sariq" ro‘yxatiga Belarus, Eritreya, Gaiti, Laos, Myanma, Pokiston, Rossiya, Serra-Leone, Janubiy Sudan va Turkmaniston kirgan.
Ushbu ro‘yxatdagi fuqarolar viza olish uchun shaxsan suhbatdan o‘tishlari ham talab qilinadi. Bu davlatlarning tadbirkorlari va badavlat fuqarolari AQSHga kirishlari mumkin bo‘lsa ham, biroq turistik yoki immigrasion vizaga ega fuqarolar kira olmaydi.

22 davlatdan iborat "sariq" ro‘yxatga aniqlangan kamchiliklarni tuzatish uchun 60 kun beriladigan davlatlar kiritilgan. Agar ularni tuzatmasalar, ular boshqa – "qizil" yoki "to‘q sariq" ro‘yxatlarga o‘tkaziladi. “Kamchiliklar” deganda fuqarolar ma’lumotlari, pasport berish jarayoni bilan bog‘liq xavfsizlik masalalari va hokazolar bo‘yicha AQSH bilan yetarli darajada hamkorlik qilinmaganligi tushuniladi.

🔗 Loyihaga ko‘ra, “sariq” ro‘yxatga quyidagilar kiradi: Angola, Antigua va Barbuda, Benin, Burkina-Faso, Kambodja, Kamerun, Kabo-Verde, Chad, Kongo Respublikasi, Kongo Demokratik Respublikasi, Dominika, Ekvatorial Gvineya, Gambiya, Liberiya, Malavi, Mali, Mavritaniya, Sent-Kits va Nevis, Sent-Lyusiya, San-Tome va Prinsipi, Vanuatu hamda Zimbabve.

Tramp 20-yanvar kuni lavozimga kirishgach, Davlat departamentidan “ma’lumotlarni tekshirish ishonchsiz bo‘lgan davlatlar fuqarolarini qabul qilishni qisman yoki to‘liq to‘xtatib turish uchun malakatlar ro‘yxatini tuzishni talab qiluvchi farmoyishni imzoladi.

Manbalarning ta’kidlashicha, ro‘yxat Davlat departamenti tomonidan bir necha hafta oldin tuzilgan va Oq uyga taqdim etilishidan oldin o‘zgartirilishi mumkin.

Amaldagi vizaga ega mamlakatlar fuqarolari taqiqdan ozod qilinadimi yoki ularning vizalari bekor qilinadimi, hozircha aniq emas. Shuningdek, ma’muriyat grinkard bilan qaytgan va AQSHda doimiy yashash huquqiga ega bo‘lganlarni yangi cheklovlardan ozod qilmoqchimi yoki yo‘qligi ham noma’lum.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

🚖 Dunyo shaharlarida jamoat transporti

Jamoat transporti shahar aholisi va mehmonlarining samarali harakatlanishini ta’minlash, yo‘l infratuzilmasi yukini kamaytirish va atrof-muhitga salbiy ta’sirni kamaytirishda muhim hissasi bor. Jamoat transportining turli turlari orasida metro va tramvay o‘zining sig‘imi, tezligi va ekologik tozaligi bilan alohida o‘rin tutadi. Ushbu maqolada biz metro va tramvay tizimlari yuqori rivojlanish darajasiga erishgan va eng yaxshilaridan biri sifatida tan olingan dunyodagi sakkizta shaharni ko‘rib chiqamiz.

⏺1. Gonkong

Gonkong jamoat transporti tizimi bir necha bor dunyodagi eng yaxshilaridan biri sifatida tan olingan. Gonkong metrosi (MTR) o‘zining aniqligi, tozaligi va samaradorligi bilan mashhur. U shaharning asosiy hududlarini qamrab oladi va ular o‘rtasida tezkor sayohatni ta’minlaydi. "Ding Ding" nomi bilan tanilgan tramvay tizimi 1904-yildan beri ishlaydi va dunyodagi eng eskilaridan biri hisoblanadi. U nafaqat transport vositasi, balki tarixiy ahamiyati va o‘ziga xos dizayni bilan sayyohlik maskani hamdir. Tadqiqotlarga ko‘ra, Gonkong aholisining 92 foizi jamoat transportiga ijobiy baho beradi.

⏺2.Syurix

Syurix tramvay tizimi Yevropadagi eng yaxshilaridan biri hisoblanadi. U 13 ta shahar marshrutlarini o‘z ichiga oladi va Shveytsariyadagi eng katta yo‘nalish hisoblanadi. Tramvay tarmog‘ining uzunligi 113,1 km, yo‘l eni esa 1000 mm. Syurix tramvaylari o‘zining aniqligi va muntazamligi bilan mashhur bo‘lib, ularni ko‘plab shahar aholisi uchun asosiy transport turiga aylantirgan. Bundan tashqari, Syurix o‘z tramvay tarmog‘ini boshqa jamoat transporti turlari bilan faol ravishda uyg‘unlashtiradi, qulay transferlar va yagona tariflarni ta’minlaydi.

⏺ 3. Stokgolm

Stokgolm jamoat transporti tizimiga metro (Tunnelbana), tramvaylar, avtobuslar va shaharlararo poyezdlar kiradi. Stokgolm metrosi shaharning ko‘p qismini va uning atrofini qamrab oluvchi uchta asosiy yo‘nalishdan iborat. Stokgolm metrosining o‘ziga xos jihati uning san’at asarlari bilan bezatilgan bekatlari bo‘lib, uni nafaqat transport vositasi, balki madaniy maskanga ham aylantiradi. Stokgolm tramvay tarmog‘i ham kengayib bormoqda, bu markaziy hududlar va shahar atrofi o‘rtasidagi aloqani ta’minlaydi. Tadqiqotlarga ko‘ra, Stokgolm jamoat transporti rivojlanishi bo‘yicha dunyoda uchinchi o‘rinda turadi.

⏺4. Singapur

Singapurning Mass Rapid Transit (MRT) tizimi samaradorligi, tozaligi va xavfsizligi bilan mashhur. Metro shaharning asosiy hududlarini qamrab oladi va kengayishda davom etmoqda, yangi hududlar va shahar atrofi bilan bog‘lanishni ta’minlaydi. Singapurning tramvay tizimi 1962-yilda yopilgan, ammo shahar avtobuslarning keng tarmog‘i va MRT tizimi bilan integratsiyalangan, qulay transferlar va yagona tariflarni ta’minlaydigan yengil temir yo‘l tranziti (LRT) tizimi bilan qoplanadi. Singapur eng yaxshi jamoat transportiga ega shaharlar bo‘yicha dunyoda to‘rtinchi o‘rinda turadi.

⏺5. Xelsinki

Xelsinki jamoat transporti metro, tramvay, avtobus va shahar atrofidagi poyezdlarni o‘z ichiga oladi. Shahar tramvay tarmog‘i dunyodagi eng eski tarmoqlardan biri bo‘lib, markaziy hududlar va shahar atrofini qamrab oluvchi 11 ta yo‘nalishga ega. Xelsinki metrosi shaharning sharqiy va g‘arbiy qismlari o‘rtasidagi aloqani ta’minlovchi shoxlari bo‘lgan bitta chiziqdan iborat. Turli transport turlarining yuqori darajadagi integratsiyasi va yagona to‘lov tizimi shahar bo‘ylab harakatlanishni qulay va tez qiladi. Xelsinki jamoat transporti reytingi bo‘yicha dunyoda beshinchi o‘rinda turadi.

⏺6. Oslo

Oslo jamoat transporti metro (T-bane), tramvaylar, avtobuslar va shaharlararo poyezdlardan iborat. Oslo metrosi markaziy hududlarni va shahar atrofini qamrab olgan beshta liniyadan iborat. Tramvay tarmog‘i shaharning markaziy hududlari orqali o‘tadigan va boshqa transport turlariga qulay o‘tkazmalarni ta’minlaydigan oltita yo‘nalishni o‘z ichiga oladi. Oslo eng yaxshi jamoat transporti tizimiga ega shaharlar bo‘yicha dunyoda oltinchi o‘rinda turadi.

Batafsil