Qo'shimchasiga...
Agar soliq to'lovchining bankdagi aylanmasi asosida jarima belgilashda bank aylanmasi to'g'risida ma'lumot olishda texnik yoki huquqiy jihatdan qiyinchiliklar paydo bo'ladi deb hisoblansa, unda jarima miqdorini tovar (xizmatlar) realizatsiyasi (daromadi) asosida belgilash mumkin.
Masalan, soliq to'lovchi AOS hisobotini avgust oyi uchun (bir yilda ikkinchi marta) kechiktirib taqdim qildi. Jarima summasini qo'llash uchun qaysi shkalaga tushishini aniqlash formulasi quyidagicha bo'ladi:
=avgust oyi jami daromadi - iyul oyi jami daromad.
Chiqqan summani shkalaga qo'yiladi va natijasi bo'yicha jarima belgilanadi.
Shkalalar esa quyidagicha shaklda bo'lishi mumkin, oylik daromadiga nisbatan:
- 100 mln so'mgacha daromadi borlar uchun: 3 BHM jarima;
- 100 mln - 1 mlrdgacha daromadi borlar uchun: 7 BHM jarima;
- 1 mlrddan yuqori daromadi borlar uchun: 10 BHM jarima.
Bu metodning qulayligi shundaki, yuqoridagi barcha ma'lumotlar soliq organlarining o'zida mavjud bo'lib, tashqi ma'lumot manbaalaridan foydalanish, dasturga o'zgartirish kiritish, integratsiya qilish talab qilinmaydi.
Bu yerda mantiq, huquqbuzarlikka mutanosib ravishda jazo qo'llanishida. Misol uchun, har oy milliardlab soliq to'laydigan Korzinka, Murad Buildings kabi korxonalar QQS hisobotini o'z vaqtida taqdim qilmasa, byudjetga qancha zarar keltiradi va 5 yildan beri umuman ishlamaydigan, O'zbekistonning qaysidir nuqtasida ochilgan "Fayz Baraka Falonchi Ota" MChJ AOS hisobotini o'z vaqtida taqdim qilmasa byudjet qancha soliq yo'qotadi? Gap shunda.
Qiyos keltirish uchun, avtotransport vositasida tezlikni belgilangan me'yordan oshirganlik uchun jarimalarni olaylik. Ko'pchilikni xabari bor, agar tezlikni belgilangan me'yordan soatiga 20 kmgacha oshirilsa kamroq jarima, tezlikni belgilangan me'yordan soatiga 20 kmdan ortiqroqqa oshirsa ko'proq jarima qo'llaniladi. Nega? Chunki, tezroq haydaganda avariya holati, isnonlar va mol-mulkning zarar ko'rishi xavfi yuqoriroq bo'ladi. Yuqori xavf (zarar)ga = yuqoriroq jarima.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, biz ham, soliq qonunchiligi (ma'muriy javobgarlik qonunchiligi)ga shunday o'zgartirish kiritishni tavsiya qilyapmiz:
byudjet tizimiga ko'proq zarar = ko'proq jarima qo'llash,
byudjet tizimiga kamroq zarar = kamroq jarima qo'llash.
Agar soliq to'lovchining bankdagi aylanmasi asosida jarima belgilashda bank aylanmasi to'g'risida ma'lumot olishda texnik yoki huquqiy jihatdan qiyinchiliklar paydo bo'ladi deb hisoblansa, unda jarima miqdorini tovar (xizmatlar) realizatsiyasi (daromadi) asosida belgilash mumkin.
Masalan, soliq to'lovchi AOS hisobotini avgust oyi uchun (bir yilda ikkinchi marta) kechiktirib taqdim qildi. Jarima summasini qo'llash uchun qaysi shkalaga tushishini aniqlash formulasi quyidagicha bo'ladi:
=avgust oyi jami daromadi - iyul oyi jami daromad.
Chiqqan summani shkalaga qo'yiladi va natijasi bo'yicha jarima belgilanadi.
Shkalalar esa quyidagicha shaklda bo'lishi mumkin, oylik daromadiga nisbatan:
- 100 mln so'mgacha daromadi borlar uchun: 3 BHM jarima;
- 100 mln - 1 mlrdgacha daromadi borlar uchun: 7 BHM jarima;
- 1 mlrddan yuqori daromadi borlar uchun: 10 BHM jarima.
Bu metodning qulayligi shundaki, yuqoridagi barcha ma'lumotlar soliq organlarining o'zida mavjud bo'lib, tashqi ma'lumot manbaalaridan foydalanish, dasturga o'zgartirish kiritish, integratsiya qilish talab qilinmaydi.
Bu yerda mantiq, huquqbuzarlikka mutanosib ravishda jazo qo'llanishida. Misol uchun, har oy milliardlab soliq to'laydigan Korzinka, Murad Buildings kabi korxonalar QQS hisobotini o'z vaqtida taqdim qilmasa, byudjetga qancha zarar keltiradi va 5 yildan beri umuman ishlamaydigan, O'zbekistonning qaysidir nuqtasida ochilgan "Fayz Baraka Falonchi Ota" MChJ AOS hisobotini o'z vaqtida taqdim qilmasa byudjet qancha soliq yo'qotadi? Gap shunda.
Qiyos keltirish uchun, avtotransport vositasida tezlikni belgilangan me'yordan oshirganlik uchun jarimalarni olaylik. Ko'pchilikni xabari bor, agar tezlikni belgilangan me'yordan soatiga 20 kmgacha oshirilsa kamroq jarima, tezlikni belgilangan me'yordan soatiga 20 kmdan ortiqroqqa oshirsa ko'proq jarima qo'llaniladi. Nega? Chunki, tezroq haydaganda avariya holati, isnonlar va mol-mulkning zarar ko'rishi xavfi yuqoriroq bo'ladi. Yuqori xavf (zarar)ga = yuqoriroq jarima.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, biz ham, soliq qonunchiligi (ma'muriy javobgarlik qonunchiligi)ga shunday o'zgartirish kiritishni tavsiya qilyapmiz:
byudjet tizimiga ko'proq zarar = ko'proq jarima qo'llash,
byudjet tizimiga kamroq zarar = kamroq jarima qo'llash.