Type to search
Advanced channel search

Postal

Мульти-бот с премиум emoji Постинг+приветствие!
img
ad

Продам канал с доходом 138090

Всего за 55 000. Срочно нужны деньги.
img
ad

TGStat Bot

Bot to get channel statistics without leaving Telegram
img
ad

UFQ

@ufq_horizon
Channel's geo and language: Uzbekistan, Uzbek
Category: Books

Musulmon olamidagi ijtimoiy-siyosiy hayot, sharqshunoslik
Kanalga yaqinlaringizni taklif qilishni unutmang! E'tibor eng katta qo‘llovdir!

Hamkor: @tafakkur_chizgilari
Murojaat: @ufquchunbot

Related channels  |  Similar channels
Channel's geo and language
Uzbekistan, Uzbek
Category
Books
Statistics
Is this your channel? Confirm Канал в реестре блогеров РКН? Confirm Channel history
214
243
228
229
145
191
Posts filter

UFQ

11 Feb, 16:31

Open in Telegram Share Report
⁉️⁉️⁉️⁉️⁉️
Mavzu: Turon olimlarning buyuk ixtirolari

Ekspertimiz: Tarix instituti kichik ilmiy xodimi Islom Boʻriyev

Tomosha qiling ➡️ https://youtube.com/live/H5pwvj6kZtY

Rasmiy sahifalarimizga obuna bo'ling
telegram |instagram | facebook | youtube | fikratonline
455 0 10 4 11
UFQ

10 Feb, 16:58

Open in Telegram Share Report
МУҲАММАД ХОРАЗМИЙ ВА ТИББИЁТ

Мусулмон уйғонишининг буюк намояндаси, улуғ ўзбек қомусий олими Муҳаммад Хоразмий (783 — 850) ўзининг тиббий қарашларини араб тилида илгари сурган туркистонлик илк мутафаккир саналади. Хусусан, Хоразмий инсоннинг ташқи кўриниши, яъни териси, сочи, кўзининг ранги, танасининг бақувват ёки кучсизлиги, соғлиғи яшайдигин муҳитга (ер, сув, ҳаво, озуқалар) боғлиқлигини таъкидлайди. Агap юрт тоғда жойлашган бўлиб, бу ерда шамол кучли эсиб турса, унинг аҳолиси унчалик баҳайбат бўлмайди, баданлари ингичка ва юмшоқ, терилари буғдойранг бўлади, ҳатто ундаги дарахтлар ҳам ингичка ва кичикроқ бўлади. Текисликда яшовчиларнинг таналари тоғликларга қараганда катта, гўштдор ва ҳўлроқ бўлади. Денгиз соҳилларида яшовчиларнинг кўриниши уларнинг озиқ-овқатлари, ернинг табиати, ҳавоси, суви, ҳароратига мувофиқ бўлади. Яьни улар қанчалик совуқ ва ёруғлик камроқ ерда яшасалар, терилари шунчалик оқроқ, жониворларнинг гўштларини кўпроқ есалар, баданлари шунчалик бақувват, тоза сувни қанчалик кўпроқ ичсалар, таналари шунчалик хўпроқ бўлади.
Хоразмий юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб экватордан қутбларга томон чўзилган етти иқлимдаги инсонларнинг кўриниши (физиологияси), уларнинг қайсиси яшаш учун қулайлиги хусусида ҳам фикр юритади. Масалан, Хоразмий иқлимларнинг энг иссиғи сифатида иккинчи иқлимни кўрсатади, биринчи ва иккинчи иқлимлар аҳолиси иссиқ ҳаво, шамолларнинг кўплиги, Қуёшнинг кучли ёруғлик сочиши, тафти сабабли териси қора, сочи жингалак бўлади. Яъни Хоразмий атроф-муҳитнинг инсон танасига таьсирини амалиётдаги аниқ далиллар билан исботламокда.
Учинчи иқлимда эса оқ танлилар ҳам, қора танлилар ҳам аралаш учрайди, чунки Қуёшнинг тафти илгариги иқлимлардагидек кучли эмас, ёруғлик ҳам қияроқ тушади. лекин иккинчи иқлимга яқинлик ҳисобига инсонларнинг сочлари жингалак, таналари кичик ва кучсизроқ, буғдойранг бўлади.
Хоразмий инсон учун энг қулай иқлим сифатида тўртинчи иқлимни кўради. Чунки бу иқлим жойлашув бўйича ҳам, ҳарорат буйича ҳам мўтадил ҳисобланади: жуда иссиқ ҳам, шиддатли совуқ ҳам эмас, тўрт фасл ўз ўрнида келади. Ўсимлик, мева-чева, деҳқончилик яхши бўлганлигидан инсонлар яшаши учун зўр шароит мавжуд булиб, маданият, илм-фан асосан бу ерларда юксак тараққий этади. Муҳитнинг мўтадиллиги туфайли турли иқлимлардан шу ерга келганларнинг аҳволлари яхшиланади. Бу иқлим аҳолисининг териси оқ ва қора оралиғида, асосан буғдойранг, чучук сув ҳам кўп бўлади. Хуллас, Хоразмий бу ерда ҳам яхши шароит: мўтадил об-ҳаво, чучук ва тоза сув, сифатли озуқалар сабаб инсоннинг хаёт фаолияти яхши бўлиши, бу орқали илм-фан, маданият юксалишини яна бир бор кўрсатиб бермокда.
Бундан шимолдаги иқлимларда ҳаво совуқ, Қуёш тафти камлиги туфайли инсонларнинг териси оқ, кўзлари кўк, сочлари силлиқ ва текис, таналари юмшоқ бўлади. Яшаш қийинлиги, оғир шароит сабаб шимолий минтақаларда инсонлар анча бақувват ва чидамли, бироқ намлик ва чучук сувнинг етарлилиги туфайли таналари хўлроқ ва мулойимроқ бўлади.
Хоразмийнинг бу қарашларидан инсон еб-ичадичан нарсалар сабаб ҳам тана тузилиши ўзгариши бундан 1200 йил олдин ўз исботини топиб турибди. Яъни ўсимлик, мева-чева яхши ўсадиган жанубий минтақаларда гўштни камроқ еб, қолган эхтиёжларни ўсимлик маҳсулотлари билан қондирадиган инсонларнинг танаси ингичка ва кичикроқ, юқори ҳарорат ва иссиқ шамоллар туфайли шимолдагиларга нисбатан қуруқроқ, лекин чайир бўлиши аниқлашмоқда. Совуқ шимол томонларда ўсимлик кам ўсганлиги сабаб гўшт кўп ейилиб, инсон танаси баҳайбат ва бақувват, сув ва намликнинг мўллиги туфайли эса ҳўлроқ ва мулойимроқ бўлиши ҳам исботланмоқда.
Буларга асосланиб Муҳаммад Хоразмий инсоннинг физиологияси, яъни ҳаёти, ўсиши, ташқи кўриниши, тана тузилиши у яшаётган муҳит, у ейдиган-ичадиган нарсаларга боғликлигини илк бор исботлаб берган туркистонлик олим эканлигини айтишимиз мумкин.

Манба: Муҳаммад Хоразмийнинг "Мажистийнинг қисқартмаси китоби" асари

@ufq_horizon
880 0 10 10 12
UFQ

6 Feb, 14:56

Open in Telegram Share Report
1.3k 0 7 1 14
UFQ

4 Feb, 17:06

Open in Telegram Share Report
1.1k 0 7 9
UFQ

2 Feb, 22:36

Open in Telegram Share Report
1.3k 0 6 5 3
UFQ

27 Jan, 07:12

Open in Telegram Share Report
2.1k 0 16 16 21
UFQ

23 Jan, 13:19

Open in Telegram Share Report
Karayev tarjimasi. "Maymunlar". Manba 76-bet
2.5k 0 4 7
UFQ

23 Jan, 13:19

Open in Telegram Share Report
Franz Rozental tarjimasi. "Maymunlar".

Manba 141-bet
2.2k 0 5 7
UFQ

23 Jan, 13:19

Open in Telegram Share Report
2.1k 0 9 6
UFQ

23 Jan, 13:19

Open in Telegram Share Report
1.6k 0 8 1 8
UFQ

23 Jan, 13:19

Open in Telegram Share Report
Yuqoridagi parchada "Muqaddima" ning Franz Rozental tomonidan tarjima qilingan inglizcha versiyasida "maymun" so'zi ishlatilgan. Yaqinda Arslan Karayev tomonidan e'lon qilingan ruscha tarjimada ham "maymun" so'zi qo'llanilgan.
Xo'sh, arab tilidagi matnda bu so'z bormi?

Bu biroz bahsli. Quyiroqda arab tilidagi "Muqaddima" ning ikki versiyasiga havola yuboraman. Biri Arxiv org dan, boshqasi Dorul hikma org dan.

Bu ikkala variantdagi matnda faqat bitta so'zda farq bor: birida قدرة (qudrat), ikkinchisida قردة (qiradat) bõlib kelgan. Ya'ni d va r harflarining o'rni almashgan. Birida "qudrat olamidan", boshqasida "maymunlar olamidan" degan ma'no kelib chiqadi.

Ba'zilar "Ibn Xaldun boshida قردة (maymun) degan, faqat keyinroq takfir qilinishdan qo'rqib ر va د ning o'rnini almashtirib qo'ygan" yoki "asl qo'lyozmadan kõchirgan shaxs harflarni almashtirib qo'ygan" der ekan. Boshqalar esa "bu so'z aslida قدرة (qudrat) bo'lgan" der ekan. Haqiqatni esa asl qo'lyozmaga bormasdan bilish qiyin.

Ammo matnning umumiy kontekstiga qarasangiz, so'z tadrijiy o'zgarish ma'nosida kelgani sabab "maymun" versiyasining toshi og'irroq ekanini aytish mumkin.

Mazkur bahsli masala haqida bu yerda yozilgan, ammo u arab tilida, bilmaganlar uchun sahifani tarjima qilish kerak bo'ladi:

http://www.alwasatnews.com/news/639781.html
آراء ابن خلدون في مراتب الوجود واتصال الأكوان وتطورها
في كتب التراث الكثير من الإشارات السريعة إلى تشابه عالم الحيوان بعالم الإنسان، ونجد أحياناً إشارات إلى اتصال «ما» بين العالمين. ونجد أيضاً في رسائل «إخوان الصفا» مثلاً وبعض كتابات ابن مسكويه إشارات أوضح يستدل منها على علاقة بين العالمين.إلا أن ابن خلدون في مقدمته تجاوز تلك الملاحظات (التشابه، والاتص...
1.5k 0 6 5 10
UFQ

23 Jan, 11:55

Open in Telegram Share Report
1.5k 0 7 10 7
UFQ

23 Jan, 11:37

Open in Telegram Share Report
Inson olam yaralishiga nazar solsin. U minerallardan boshlanib, so’ngra asta-sekin o’simliklar va hayvonlarga o’tgan. Minerallarning so’nggi darajasi o’simliklarning o’tlar va urug’sizlar kabi birinchi darajasi bilan bog’langan. O’simliklarning xurmo va uzum toklari kabi so’nggi darajasi shilliqurt va mollyuska kabi faqatgina paypaslashga qodir bo’lgan birinchi bosqichdagi hayvonlar bilan bog’langan. Bu maxluqlarga nisbatan “bog’liq” so’zi ishlatilishi shuni anglatadiki, har bir guruhning so’nggi darajasi keyingi guruhning ilk darajasi bo’lishga mutlaqo tayyordir.

So’ngra hayvonot olami kengayib, uning turlari ko’payadi va asta-sekin, yaratilish jarayonida u oxir-oqibat fikrlash va munosabat bildirish qobiliyatiga ega bo’lgan insonga yetib keladi. Odamning oliy turiga maymunlar olamidan yetishiladi. Maymunlar ham qabul qilish, va munosabat bildirish qobiliyatiga egalar, ammo haqiqiy fikrlash va idrok etish qobiliyatidan mahrumlar. Shu yerdan insonning ilk bosqichi boshlanadi. Bu bizning (jismoniy) kuzatuvlarimiz yetib kelgan nuqtadir.

Ibn Xaldun, Muqaddima
(Translated by F.Rosenthal, Princeton University Press, 2015. Page 75)

P.S.
Bu fikrlar Molikiy mazhabi olimi, Qohira qozikaloni, vaziri a'zam va mutafakkir Abdurahmon ibn Xaldunning fikrlaridir. Bu fikrlarda haqiqat ham, kamchilik ham bo'lishi mumkin.

@ufq_horizon
1.8k 1 18 35 12
UFQ

22 Jan, 22:40

Open in Telegram Share Report
Afsuski so‘nggi paytlarda allomalarimizning faoliyati bo‘yicha izlanishlar soxtakorlik, xo‘jako‘rsin, achinarlisi, baʼzan biznes (pul ishlash) maqsadida ko‘r-ko‘rona amalga oshirilish holatlari kuzatilmoqda. Do‘stlar, bu shunday soha-ki, unga noto‘g‘ri maqsadda yondashganlar albatta sharmanda bo‘ladi, ko‘zlagan maqsadiga yeta olmaydi. Unga chuqur ehtirom va jiddiy eʼtibor bilan yondashmas ekansiz, allomalarning bilimlari xazinasi sizga aslo ochilmaydi. Kam bo‘lsa ham, asta-sekin bo‘lsa ham, maqsaddan og‘ishmaslik va yuqori prinsiplarga amal qilishga tayyor bo‘lsangizgina bu maydonga qadam qo‘yish to‘g‘ri bo‘ladi.
1.9k 0 3 1 27
UFQ

20 Jan, 17:43

Open in Telegram Share Report
21.5k 6 49 29 20
UFQ

20 Jan, 15:00

Open in Telegram Share Report
Ibn Xaldun haqidagi ba'zi maqolalar ro'yxati:

1. Ibn Xaldunga ko'ra xabarlar tasnifi
2. Ibn Xaldun shaxsiyati va faoliyati haqida maqola
3. Davlatlar tanazzulining sabablari haqida maqola
4. Asobiyya davrasi haqida maqola
5. Ibn Xaldun va Makiavelli haqida tarjima
6. Jamiyatning cho'kish belgilari haqida maqola
7. Asobiyya tushunchasi haqida
8. Xaldun va zamonaviy tarix haqida maqola tarjimasi
9. Ibn Xaldundan davlatlar tahlili tarjimasi
10. Muqaddima asaridan ta'lim borasidagi qarashlar
11. Tarixshunoslik haqida
12. Ibn Xaldun haqida suhbat
13. Ibn Xaldun haqida suhbat (mezbon sifatida)

14. Pandemiya va vabo haqida Ibn Xaldun
15. "Jug'rofiya — qadardir"
16. Ibn Xaldun donoligi
17. Ibn Xaldun va ta'lim
18. Ibn Xaldun hashamat haqida
19. Ibn Xaldunning iqtisodiy qarashlari
20. Farovonlik va aholi zichligi haqida
21. Ibn Xaldun ilm-fan haqida
22. Ibn Xaldun va tarix fani
23. Ibn Xaldun soliqlar haqida
24. Yetakchilik ilmi haqida
25. Davlatlarning umri
26. Muqaddimada Pedagogika
27. Ta'limning sifati
28. To'g'ri ovqatlanish
29. Ibn Xaldun shaharlar haqida
30. Shaharlar haqida (davomi)
31. Shaharning joylashuvi
32. Shaharlardagi hayotning sivilizatsiyalashuvi, madaniyatning yuksak darajalarga ko'tarilishi faqatgina davlatlarning mustahkamlanishi va chuqur ildiz otishi bilan ro'y berishi xususida
33. Ibn Xaldun effekti...

@ufq_horizon
​​Ibn Xaldun
Abu Zayd Abdurahmon ibn Muhammad al-Xadramiy (ibn Xaldun) (1332-1406) – arab faylasufi, tarixchi va jamiyatshunos mutafakkir. U 1332-yil 27-mayda Tunisda tavallud topgan (Shimoliy Afrika). Ota-bobosi Ispaniya Andalusiyasidan. Ona shahrida Qur'on, hadis, fiqh, sarf-nahv ilmlarini o'rgangach, sulton A...
3.8k 1 45 9 12
UFQ

16 Jan, 16:38

Open in Telegram Share Report
3.7k 0 6 4 14
UFQ

11 Jan, 12:03

Open in Telegram Share Report
🪶​​Shoir va olim

G'iyosiddin Umar ibn Ibrohim Xayyom (1048–1131) Saljuqiylar imperiyasining Nishopur shahrida tug'ilgan (hozirgi Eronda). Boshlang'ich bilimlarni o'z shahrida olgach, 1068-yilda Buxoroga ketgan, Ark kutubxonasida ilmini oshirgan. Ibn Sinoning shogirdi Bahmanyordan ta'lim olgan.

📝1070-yilda Samarqandga ko'chib, Algebra haqidagi mashhur asarini yoza boshlagan. 1074-yilda Saljuqiy hukmdor Sulton Malikshohning vaziri Nizomulmulk taklifiga binoan Marvga o'tib, ilmiy tadqiqotlarini davom ettirgan.

🤗U Isfahon shahrida rasadxona qurilishiga boshchilik qilgan, keyinchalik qo'l ostidagi olimlar guruhi bilan birgalikda shu rasadxonada amalga oshirilgan tadqiqotlar asosida o'ta aniq taqvim ishlab chiqqan.

🥸Malikshoh va vazir Nizomulmulk vafotidan so'ng u Haj safariga ketgan. Hajdan qaytgach, ko'p o'tmay sog'ligi yomonlashgan va o'z shahri Nishopurga ketgan. Xayyom Nishopurda 83 yoshida vafot etgan.

➕Matematika

Umar Xayyom Sharqning eng yirik matematiklari safiga kiradi. U "kubik tenglamalarni geometrik yechim orqali hal qilish" g‘oyasini ilgari surdi. Uning bu ishlari "Algebra bo‘yicha izohlar" (Risola fi-l-barohin ala masoil al-jabr va-l-muqobala) asarida o‘z aksini topgan. Bu asar G‘arbda ham katta ta’sirga ega bo‘ldi va keyingi davr matematiklari uchun asos nuqtasi bo'lib xizmat qildi.

💴Xayyom binomial teoremasi va kombinatorikaga oid ishlari bilan ham mashhurdir. U kombinatorika nazariyasini ishlab chiqqan va binom koeffitsientlarini hisoblash usullarini keltirgan.

📕Xayyom Evklidning "Elementlar" asarini tahlil qilib, uning parallel chiziqlar haqidagi nazariyasini qayta ko‘rib chiqqan. U Evklid geometriyasida ba’zi fundamental tamoyillarni tekshirib, bu sohada muhim ilmiy xulosalar chiqargan.

🧑‍🚀Astronomiya

Xayyomning astronomiyadagi ishlari uning eng mashhur ilmiy yutuqlaridan biri hisoblanadi. U Jaloliy taqvimni ishlab chiqishda muhim rol o‘ynagan. Bu taqvim, aniq va ishonchliligi bo'yicha, zamonaviy Grigoriy taqvimidan ham yaxshiroq hisoblangan.

🤪Jaloliy taqvim Quyosh yilini o‘lchashda juda aniq o'lchovlar qo'llagan: uning xatoligi ming yilda atigi bir kun edi. Bu taqvim 1079-yilda Saljuqiy hukmdor Jaloliddin Malikshoh tomonidan qabul qilingan.

👩‍🚀Xayyomning astronomiyadagi ishlari faqat taqvim bilan cheklanmagan. U astronomik kuzatuvlar uchun zamonaviy vositalardan foydalangan va Quyosh va Oy harakatlarini aniqlashda yangi usullarni qo‘llagan.

🌴Falsafa va tabiatshunoslik

Umar Xayyomning falsafa va tabiatshunoslikdagi ishlari ham o‘ziga xos o‘rin egallaydi. U tabiat qonuniyatlari, mavjudotning mohiyati va koinotning tuzilishi haqida chuqur ilmiy mulohazalar yuritgan.

📖Xayyom Aristotel va Ibn Sino falsafiy ta’sirida bo‘lgan, ammo o‘z falsafiy qarashlarini ham mustaqil ravishda ishlab chiqqan.

Xayyom o‘z falsafiy izlanishlarida ilmiy uslub va mantiqiy tahlilga katta e’tibor qaratgan. U haqiqatni aniqlashda tajriba va kuzatuv muhimligini ta’kidlagan.⬇️

Xayyomning ruboiylarida koinotning abadiyligi va vaqtning o'tkinchiligi haqidagi falsafiy qarashlari ham aks etadi. Bu qarashlar uning ilmiy izlanishlari bilan uyg‘un holda rivojlangan.

💡Umar Xayyom adabiyoti

Xayyomga nisbat beriladigan ruboiylar haqida turli fikrlar mavjud. Ba'zi olimlar bularni Xayyom emas, boshqa odamlar yozgan, vaqt o'tishi bilan Xayyom nomi bilan tarqalgan, deydilar.

📮Bu ruboiylarda bir qarashda lazzatli hayotga, ichkilikka targ'ibni va Xudodan alamzadalikni ko'rish mumkin. Boshqa sufiylik namoyondalari bu ruboiylarning asl ma'nosi zohiriy ko'rinishidan ko'ra chuqurroq ekanini, may deganda Xayyom Xudoga muhabbatni nazarda tutishini aytishadi.

🥳Xayyomning asarlarida qadimgi sharq ezoterikasi, so'fizm va hinduiylik ta'limotlaridan ta'sirlanganligi ko'rinadi. Shu sababdan, qaysi ruboiylarni Xayyomning o'zi yozgan, qay birini yozmagan — buni aniqlash mushkul. Biz esa, Xayyomning diniy qarashlarini o'zi bilan Xudo o'rtasida qoldirib, uning ilmiy izlanishlari va salohiyatini e'tirof etishni ma'qul ko'ramiz.

UFQ
3.8k 0 11 3 30
UFQ

30 Dec 2024, 15:08

Open in Telegram Share Report
Avliyo Chalabiyning "Sayohatnoma" sida shunday hikoya keltiriladi:

Sulton Mehmed Fotih Istanbulni fath qilgach, Aya Sofiadek mahobatli ibodatxona qurishni qasd qiladi. Atik Sinon ismli meʼmor Istanbuldagi Fotih masjidini ana shunda qurgan ekan. Ammo sulton masjidning qubbasi Aya Sofianikidan kichik ekanligidan darg‘azab bo‘lib, meʼmorning ikki qo‘lini kesishga buyuribdi.
Ertasiga qo‘llari kesilgan meʼmor qoziga arz qilibdi. Qozi darhol sultonni chaqirtiribdi, yetib kelib, o‘tirgan sultonni "Yo‘q, daʼvogarning yonida tik turing" deb tanbeh beribdi. So‘ng qozi ikkala tomonni tinglabdi. So‘ngida sultonni aybdor deb topibdi:

"Avvalambor, kibr faqat ofat keltiradi, peshtoqning pastligi ibodatga to‘sqinlik qilmaydi. Toshingiz, gavhardan bo‘lsa ham, faqat toshdir. Farishtalardan ham ko‘ra ikrom qilingan hazrati inson esa, 40 yillab shakllanadi. G‘azab va kibr sabab qo‘llarini kesibsiz. Uning ko‘p bolasi bor ekan, ana endi ularning tirikchiligi sizning bo‘yningizda"

So‘ngra jazoni eʼlon qilibdi: shariatga ko‘ra, sulton meʼmor boshdan kechirgan og‘riqni aynan his qilishi kerak. Yaʼni sultonning qo‘llari ham kesilishi kerak, deb hukm chiqaribdi.

Sulton dahshatga tushib, boshqa yo'lini taklif qilibdi: me'mor va uning oilasiga badal to'lab, rozi qilishini aytibdi. "Qancha kerak bo'lsa, shunchasini baytulmoldan olib beraman" debdi Sulton. Qozi qat'iy ravishda "Yo'q! Bu yukni baytulmolga yuklatmayman. Bu ish shariat ruxsatisiz sodir bo'lgan, aybdor esa o'zingizdir. O'z maoshingizdan (ulufa), kuniga o'n kumush tanga to'lash majburiyatini olasiz.

Sulton Xudoning oldida me'mor tomonidan kechirilish uchun 20 tangadan ham to'lashga tayyorligini bildiribdi. Me'mor taklifni qabul qilibdi.


Xo'sh, bu hikoyadan qanday xulosa chiqadi?

Oradan deyarli to‘rt asr o‘tgach, bu hikoyaning qaysi qismi haqiqat-u, qaysi qismi diniy to'qima ekanini bila olmaymiz. Ammo, nima bo'lgan taqdirda ham, bu hikoya Usmonli jamiyatida shariat qanday ma’no kasb etganini ko‘rsatib beradi: shariat hatto qudratli sultondan ustun turuvchi qonun hisoblanar edi.

Mazkur misolni Mustafo Akyol "Why as a muslim, I defend liberalism" kitobida keltiradi.

@ufq_horizon
2.6k 0 9 13 29
UFQ

29 Dec 2024, 20:36

Open in Telegram Share Report
Bag‘dodning Qulashi

Islom tarixida Bag‘dodning qulashi eng yirik fojialardan biri (agar eng fojialisi bo'lmasa) deyish mumkin. Bu voqea 1258-yilda Xulaguxon boshchiligidagi mo‘g‘ullar tomonidan amalga oshirildi va Abbosiylar xalifaligining yakunlanishiga sabab bo'ldi.

Bag‘dod, Abbosiy xalifaligi davrida nafaqat siyosiy, balki ilmiy va madaniy markaz ham edi. "Bayt al-Hikma" (Donishmandlik uyi) kabi markazlar dunyo ilm-fani uchun yangi ufqlarni ochdi. Bu yerda yunon falsafasi arab tiliga tarjima qilinib, keyinchalik Yevropaga yetkazildi. Al-Farobiy, Ibn Sino, va Al-Xorazmiy kabi buyuk allomalarning samarali faoliyati Bag‘dod ilmiy muhitining mahsuli edi.

To'g'ri, bu O'rta Asrlar edi, unda kuchlilar kuchsizlarni bosib olar edi. Ammo jahongirlar orasida ilm-fan va madaniyatni qadrlaguvchi, hududni egallasada, madaniyat va aqliy mulkni tirik qoldirganlar ham bo'lgan. Afsuski, mo'g'ullar bu hisobga kirmas edi. Yovvoyi va ko'chmanchi mo'g'ullar egallangan yerlarda o'rnashgachgina biroz ko'proq madaniy taraqqiyotdan bahramand bo'ldilar.

Mo‘g‘ullar hujumi natijasida:
1. Ilmiy va Madaniy Boyliklar Yo‘qoldi: Minglab kitoblar Dajla daryosiga tashlandi va tarixiy asarlar abadiy yo‘qoldi.
2. Musulmon olamining siyosiy birligi parokanda bo‘ldi: Abbosiylar davlati qulagach, Islom olamida siyosiy parchalanish kuchaydi.
3. Ilmiy Faollik Pasaydi: Bag‘dodning qulashi musulmonlar ilmiy markaz sifatidagi mavqeini zaiflashtirdi, asta-sekin jaholat qayta boshladi va keyingi asrlarda Yevropa uyg‘onish davriga asos soladigan ilm-fan manbalarini o‘zlashtirib, oldinlab ketdi.

Agar Bag‘dod Qulamaganda...
- Musulmonlar dunyo ilm-fani va texnologiyasida hozirgi zamonga qadar yetakchi bo‘lib qolishi mumkin edi.
- Islom olamidagi siyosiy birlik saqlangan holda, katta imperiyalar shakllanishi va global siyosatda yanada kuchli ta’sir ko‘rsatgan bo‘lar edi.
- Bag‘dod madaniy muloqot uchun markaz bo‘lib qolishi, Sharq va G‘arb o‘rtasidagi madaniy aloqalarga yanada katta hissa qo‘shishiga sabab bo'lardi.

Bag‘dod yana yuksala olarmikan?
Bag‘dodning hozirgi ahvoliga qarab, u qachondir yana Islom madaniyati va ilm-fani markaziga aylanarmikin, deb o'yga cho'madi kishi. Ha, bu ish amalga oshishi uchun bugungi ummatdan chuqur ixlos, tinimsiz harakat talab etilsa kerak.

@ufq_horizon
2.4k 0 13 1 19
20 last posts shown.