Tahrirchi | Tilmoch

Tarjima qachon sifatli bo‘ladi?

Tilmoch haqida "sifatli tarjima qiladi" kabi koʻp ijobiy izohlar oldik va oʻzimiz ham shunday deb maqtadik. Umuman olganda, tarjima qaysi shartlar asosida sifatli deb topiladi? Soddaroq aytsak, qanday tarjimani sifatli deya olamiz?

1. Asliyatga muvofiq bo‘lsa. Ingliz tilidagi matnni o‘qiganda nimani tushunsangiz, o‘zbekchasidan ham shuni tushunishingiz kerak. Shunda tarjima asosiy shartni bajargan bo‘ladi. (Lekin bu hali sifatli degani emas).

2. To‘liq oʻgirilsa. Shunday holatlar bo‘ladiki, matndagi ayrim so‘zlar, hatto gaplarni tarjima qilmasa ham, ma’no o‘zgarmaydi. Lekin bu qoldirib ketish mumkin degani emas. Chunki qisqartirish ma’noga ta’sir qilmasa-da, matn uslubi, ruhiyatiga ta’sir qiladi. Qolaversa, muallifning aqliy mehnat mahsuliga nisbatan hurmatsizlik.

3. Gaplar grammatik qoidalar asosida tuzilgan boʻlsa. Albatta, tarjimon gap tuzishda grammatikaga asoslanishi kerak. Gap bo‘laklarining joyida bo‘lishi va qo‘shimchalarni to‘g‘ri qo‘llash sifatli tarjimaning asosi va busiz boshqa shartlarga ham javob berish deyarli imkonsiz.

4. "Silliq" o‘qilsa. Siz tarjimani o‘qish davomida tilimizga xos bo‘lmagan, beo‘xshov birikmalarni ko‘rdingizmi, demak tarjimon hali yetarlicha tajribaga ega emas.

"Tilmoch umuman xato qilmaydi" deb da’vo qilmoqchi emasmiz. Lekin uni yaratish va "o‘rgatish"da, qolaversa, sayqallash imkoniyatini qo‘shishda ham yuqoridagi shartlarni asos qilib olganmiz. Natijaga esa o‘zingiz baho berasiz.

Sinab ko‘ring: 👉 tahrirchi.uz/translator

Telegram | Instagram | Facebook

🏆 Nobel mukofoti e’lon qilinishidan bir necha daqiqa oldin g‘oliblarga qo‘ng‘iroq qilinib, ularning Nobel mukofotiga sazovor bo‘lganliklari haqida xabar beriladi. Bunday qo‘ng‘iroqlar kutilmagan vaqtda va joylarda sovrindorlarga yetib borishi mumkin. Quyida "sehrli qo‘ng‘iroq" amalga oshirilgan o‘sha hayajonli daqiqalar haqidagi ba’zi xotiralar keltirilgan.

1. "Bu yil qaysi ahmoqqa omad kuldi ekan?"

2010-yilda (Akademiya ovozli xabar qoldirishni boshlashidan oldin) Martin Chalfie Stokgolmdan qo‘ng‘iroq qabul qildi, ammo Nyu-York vaqti bo‘yicha juda erta bo‘lgani uchun javob bera olmadi. Nihoyat, nobelprize.org saytidan Adam Smit u bilan bog‘lanishga muvaffaq bo‘ldi:

Smit: "Yangilik manbalarida o‘qishimcha, siz bugun ertalab Stokgolmdan haqiqatan ham qo‘ng‘iroq olmagan ekansiz."

Chalfi: "To‘g‘ri, olmadim. Aniqrog‘i, qo‘ng‘iroq bo‘lgan ekan, lekin uyquda qolib, javob bera olmabman."

Smit: "Xo‘sh, qanday qilib buni bilib qoldingiz?"

Chalfi: "E, bu biroz kulgili, ammo qiziq voqea. Soat oltidan o‘n daqiqa o‘tganda uyg‘ondim va kimyo sohasidagi mukofot e’lon qilingan bo‘lsa kerak, deb o‘yladim. O‘zimga shunchaki, ’Xo‘sh, bu safar qaysi ahmoqqa omad kulib boqdi ekan?’ dedim. Keyin noutbukimni ochib, Nobel mukofoti saytiga kirdim-u, o‘sha ahmoq o‘zim ekanligimni bilib qoldim!"

Chalfi o‘sha yilgi "ahmoq" o‘zi ekanligini bilib olgach, xotiniga: "Bo‘ldi," dedi. Xotini esa: "Nima bo‘ldi? Uyquga berilb, qizimizni maktabga olib borishni unutdikmi?" deb so‘radi.

2. "Robin bilan ikkalamiz yilning ayni shu paytida ko‘pincha daryo bo‘yida pivo ichib o‘tiramiz"

Barri Marshall e’lon qilinadigan kuni har yili boradigan Avstraliya pabida hamkasbi Robin Uorren bilan birga ekanida bu xabarni olgan. "Ochig‘ini aytsam, albatta, biz doim Nobel mukofotini olish haqida orzu qilardik, lekin bunga hech qachon rostdan ham ishonmagandik". 2005-yilda fiziologiya yoki tibbiyot bo‘yicha Nobel mukofotini qo‘lga kiritganlaridan so‘ng ham, ular har yilgi pabga tashrif buyurish an’analarini davom ettirib kelmoqdalar.

***

2024-yilgi Nobel mukofoti sohiblarini e’lon qilish boshlandi. Yuqoridagi ikki hikoya mukofot rasmiy saytidan olindi va Tilmoch oʻzbekchaga tarjima qildi. Matnni tahrirsiz taqdim etyapmiz, oʻzingiz tahrirlab koʻring-chi, qancha vaqtingiz ketar ekan.

Tilmoch bilan yuqori tezlikda trenddagi matnlar yaratsangiz boʻladi😊

Siz ham sinab ko‘ring: tahrirchi.uz/translator

Telegram | Instagram | Facebook

#bu_qiziq

🤔Mashinaviy tarjimaning tarixi haqida eshitganmisiz? U quyidagicha:

The concept of machine translation began as early as the 1930s. In 1933, French engineer Georges Artsrouni and Russian scientist Petr Smirnov-Troyanskii both independently proposed ideas for mechanical translation devices. However, their ideas never fully materialized due to the technological limitations of the time.

Post-World War II saw heightened interest in machine translation, driven by the Cold War. In 1949, American scientist Warren Weaver, inspired by developments in cryptography and information theory during the war, proposed using computers to translate languages. His memorandum laid the theoretical groundwork for future research.

In 1954, the first public demonstration of machine translation was held by IBM and Georgetown University. Known as the “Georgetown-IBM experiment,” it translated 60 Russian sentences into English. This limited experiment showed the potential of the technology but was very rudimentary by today’s standards.

✨Bu esa Tilmoch orqali oʻzbek tiliga oʻgirilgan varianti. Matn inson qoʻli bilan tahrirlanmagan, faqat sayqallandi. Tilmoch qanchalik ishsiz qoldirishini yordam berishini oʻzingiz chamalab koʻring:

Mashina tarjimasi tushunchasi 1930-yillarda paydo bo‘lgan. 1933 yilda fransuz muhandisi Jorj Artsrouni va rus olimi Pyotr Smirnov-Troyanskiy bir-biridan mustaqil ravishda mexanik tarjima qurilmalari uchun g‘oyalarni taklif qilishdi. Biroq, o‘sha davrdagi texnologik cheklovlar tufayli ularning g‘oyalari to‘liq amalga oshmadi.

Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda Sovuq urush sababli mashina tarjimasiga bo‘lgan qiziqish kuchaydi. 1949 yilda amerikalik olim Uorren Uiver urush davridagi kriptografiya va axborot nazariyasidagi yutuqlardan ilhomlanib, tillarni tarjima qilishda kompyuterlardan foydalanishni taklif qildi. Uning memorandumida kelajakdagi tadqiqotlar uchun nazariy asoslar belgilangan edi.

1954 yilda IBM va Jorjtaun universiteti tomonidan birinchi ommaviy mashina tarjimasi namoyish etildi. “Jorjtaun-IBM tajribasi” deb nomlanuvchi bu tajriba 60 ta ruscha jumlani ingliz tiliga tarjima qildi. Bu cheklangan tajriba texnologiyaning imkoniyatlarini ko‘rsatgan bo‘lsa-da, bugungi mezonlar bilan solishtirganda juda sodda edi.

Siz ham sinab ko‘ring: tahrirchi.uz/translator

Telegram | Instagram | Facebook

Tarjimonlar kuni muborak!

Bugungi xalqaro tarjimonlar kuni bilan shu sohada mehnat qilayotgan barchani tabriklaymiz! Sizlarning mehnatingiz sabab kitob javonlarimiz, ma’lumot manbalarimiz va eng muhimi, o‘zbek tilimiz boyiydi.

Mashaqqatli mehnatingizni yengillashtirish uchun Tilmochni yaratdik, uning ustida tinimsiz ishlab, “tarbiyalab” boryapmiz va, albatta, sifatni yanada oshiramiz.

Gonorarlaringiz ko‘p bo‘lsin, prokrastinatsiya daf bo‘lsin. Foydali mehnatdan aslo hormang, tolmang, aziz tarjimonlar!

Telegram | Instagram | Facebook

Tilmochga Brodskiyning ushbu she’rini berib ko‘rdik. Badiiy so‘zlar ishlatishiga baho bering:

Я очень часто несу чепуху,
Пишу плохие стихи,
Ношу пальто на рыбьем меху,
Холодные сапоги.

Теряю друзей, наживаю врагов,
Плачу за газ и за свет,
А кроме того, ищу любовь,
Которой все нет и нет.

Tilmoch:

Men ko‘pincha safsata sotaman,
Yomon she’rlar yozaman,
Baliq mo‘ynasidan tikilgan palto kiyaman,
Sovuq etiklar.

Do‘stlarimdan ayrilaman, dushman orttiraman,
Gaz va chiroq uchun to‘layman,
Bundan tashqari, sevgini izlayapman,
U hali ham yo‘q va yo‘q.

✨Sayqalchi:

Men ko‘pincha behuda gaplar aytaman,
Yomon she’rlar bitaman,
Baliq terisidan tikilgan palto kiyaman,
Oyoqlarim sovuq etikda.

Do‘stlarimni yo‘qotib, dushmanlar orttiraman,
Gaz va elektr uchun to‘lovlar qilaman,
Bundan tashqari, muhabbat izlayman,
U esa hamon yo‘q, topolmayman.

Avvalroq Pushkinning she’rini sinab ko‘rgan edik.

Siz ham sinab ko‘ring: tahrirchi.uz/translator

Telegram | Instagram | Facebook