GEOAXBOROT

​#qiziqarli_geografiya

Taxminan 6000 yil avval Sahroi Kabir bugungidan butunlay boshqacha ko‘rinishga ega edi. Bu davr Afrikaning nam iqlimli davri sifatida tanilgan bo‘lib, u paytda mintaqada yog‘ingarchilik miqdori sezilarli darajada ko‘paygan. Natijada, hudud yam-yashil savannalar, o‘tloqlar va daraxtlar bilan qoplangan edi. Sahro hududida ko‘plab suv havzalari – daryolar, ko‘llar va botqoqliklar mavjud bo‘lib, bu joy o‘simliklar va hayvonlar, jumladan, odamlar yashashi uchun qulay sharoit yaratgan.

Biroq, taxminan 5–6 ming yil oldin iqlim o‘zgarishi natijasida yog‘ingarchilik kamayib, mintaqa asta-sekin quriy boshladi va natijada Sahroi Kabir bugungi kunda biz bilgan ulkan cho‘lga aylandi.

Ba’zi ilmiy taxminlarga ko‘ra, bu jarayon Yer o‘qining og‘ishi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shuningdek, olimlarning fikricha, taxminan 6000 yil avval Yer orbitasidagi tebranishlar natijasida ichki tropik konvergentsiya zonasi shimolga, ya’ni hozirgi Sahroi Kabir hududiga siljigan. Natijada bu yerda yog‘ingarchilik keskin oshib, tropik o‘rmonlar paydo bo‘lgan. Ammo vaqt o‘tishi bilan ushbu konvergentsiya zonasi yana janubga qaytib, Sahroi Kabir qurg‘oqchil hududga aylangan.

@tabiiygeografiya

​#tavallud
#xotira

Umar Nurov – O‘zbek geografi, tabiatshunos olim, pedagog.

Umar Nurovich Nurov (1942–2020) – O‘zbekistonning taniqli tabiiy geograf olimi, geolog, pedagog va ma'rifatparvar. Geografiya fanlari nomzodi, dotsent.

Hayoti va ilmiy faoliyati

Bugun geograf Umar Nurovich Nurovning tug‘ulgan kuni. Ustoz 1942-yil 20-fevralda Buxoro viloyatining Shofirkon tumanida tug‘ilgan. 1959-yilda Samarqand davlat universiteti Geologiya-geografiya fakultetiga o‘qishga kirib, 1964-yilda ushbu oliygohni muvaffaqiyatli tamomlagan. Mehnat faoliyatini tug‘ilib o‘sgan qishlog‘idagi 4-maktabda geografiya o‘qituvchisi sifatida boshlagan.

1967-yildan boshlab butun ilmiy va pedagogik faoliyatini Buxoro davlat universiteti (ilgari Buxoro davlat pedagogika instituti) bilan bog‘lagan. U yerda 44 yil davomida fidokorona mehnat qilib, dastlab o‘qituvchi, keyinchalik katta o‘qituvchi va 1991-yildan dotsent lavozimlarida faoliyat yuritgan. Ushbu davr mobaynida yuzlab talabalar, ilmiy izlanishlarga qiziquvchi yoshlarni tayyorlagan.

Ilmiy izlanishlari

Umar Nurovichning ilmiy ishlari asosan Quyi Zarafshon mintaqasining tabiiy landshaftlari va tabiiy resurslarini o‘rganishga bag‘ishlangan. 1990-yil 7-sentabrda Turkmeniston Fanlar akademiyasining Cho‘llar instituti qoshidagi maxsus ilmiy kengashda «Zarafshon deltasining landshaft dinamikasi va tabiiy resurslari» mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan.

Ustoz uzoq yillar davomida bakalavr va magistr talabalariga «Umumiy Yer bilimi», «Geomorfologiya», «Tabiiy geografiyaning tadqiqot usullari», «O‘zbekiston tabiiy geografiyasi», «Tabiatdan foydalanishning geografik asoslari», «Geosferalar haqidagi ta’limot» kabi maxsus fanlardan dars bergan. Talabalarning dala va pedagogik amaliyotlariga rahbarlik qilgan.

Ilmiy merosi

Dotsent Umar Nurovich Nurov ilmiy-pedagogik faoliyati davomida 70 dan ortiq ilmiy maqola va tezislar chop ettirgan, shuningdek, 10 ga yaqin o‘quv va uslubiy qo‘llanmalar muallifi bo‘lgan. Ular orasida:

• «Matеriklar va okеanlar gеografiyasi (tеst savollari)» (1993)

• «Tabiiy geografiyadan test sinovi topshiriqlari» (1995)

• «Buxoro viloyati iqlimi va uning resurslari» (1996)

• «Umumiy geomorfologiya» (2004)

• «Geografik kartalar va globus bilan ishlash metodikasi» (2004)


O‘zbekiston Geografiya jamiyati a’zosi sifatida u sobiq Ittifoq va O‘zbekiston miqyosidagi ko‘plab ilmiy konferensiya va anjumanlarda faol ishtirok etgan.

Xotira

Umar Nurovich Nurov 2020-yil 17-noyabr kuni 78 yoshida vafot etgan. Ustozning fidoiy pedagogik va ilmiy faoliyati mamlakatimiz geografiya ilmining rivojiga beqiyos hissa qo‘shgan. Ustozning ruhi shod, oxirati obod, xotirasi abadiy bo‘lsin!

@tabiiygeografiya

​#tavallud
#xotira

Aliksey Pavlovich Fedchenko – O‘rta Osiyoning buyuk tadqiqotchisi

Bugun, 19-fevral, O‘rta Osiyoning tabiiy geografiyasi va biologiyasini chuqur o‘rgangan mashhur olim Aliksey Pavlovich Fedchenko tavallud topgan kun. U o‘z umrini ilmga, noma’lum hududlarni tadqiq qilishga va tabiiy fanlar rivojiga bag‘ishlagan fidoiy olimlardan biri edi.

Fedchenko 1844-yil 19-fevralda Irkutsk shahrida dunyoga kelgan. U yoshlik chog‘idan ilm-fanga qiziqib, Moskva universitetida tahsil oldi va tabiiy fanlar bo‘yicha yetuk mutaxassis sifatida shakllandi. Uning Turkiston o‘lkasiga qilgan ekspeditsiyalari ilm-fan uchun bebaho ma’lumotlar to‘plashga xizmat qildi. Samarqand, Zarafshon vodiysi, Hisor tog‘lari va Pomir mintaqalaridagi ilmiy tadqiqotlari orqali u bu hududlarning flora va faunasini batafsil o‘rgandi. Aynan u Olay vodiysiga ekspeditsiya uyushtirib, Zaalay(Orqa Olay) tog‘ tizmasini kashf etgan olimlardan biri sifatida tarixda qoldi.

Fedchenkoning ilmiy merosi juda katta. Uning parazitologiya va entomologiya sohasidagi tadqiqotlari bugungi kunda ham ahamiyatini yo‘qotmagan. U o‘z hayoti davomida Turkiston hududidagi turli iqlim zonalari va tabiiy resurslarni o‘rganib, ularning ilmiy tavsifini yaratgan.

Afsuski, olimning hayoti qisqa bo‘ldi. 1873-yilda Monblan tog‘ida ilmiy tajriba orttirish chog‘ida baxtsiz hodisa tufayli vafot etdi. Ammo uning ilmiy ishlari, rafiqasi Olga Fedchenkoning sa’y-harakatlari bilan davom ettirildi va keyinchalik nashr etildi. Bugungi kunda ham Fedchenko nomi ilm-fan olamida hurmat bilan tilga olinadi. Tojikistondagi Fedchenko muzligi uning nomi bilan atalgan bo‘lib, bu buyuk olimning beqiyos xizmatlariga nisbatan ko‘rsatilgan ehtirom ramzidir.

Bugun, uning tug‘ilgan kunida, Aliksey Pavlovich Fedchenkoning ilmiy merosi va fidoiyligi yodga olinadi. U ilm-fan yo‘lida jon fido qilgan olim sifatida abadiy xotiramizda qoladi.

@tabiiygeografiya

​​#tavallud
#xotira

Nikolay Leopoldovich Korjinevskiy – Buyuk geograf, glyatsiolog va tadqiqotchi

Bugun, 18-fevral, taniqli rus va sovet geografi, glyatsiologi va tadqiqotchisi Nikolay Leopoldovich Korjinevskiyning tug‘ilgan kunidir. U 1879-yilda Vitebsk guberniyasining Zaverezhye qishlog‘ida tug‘ilgan va butun umrini Markaziy Osiyo tog‘ tizimlarini o‘rganishga bag‘ishlagan. U geografiya va glyatsiologiya fanlariga katta hissa qo‘shgan, xususan, Pomir va Tyanshan tog‘larining tabiiy xususiyatlarini o‘rganishda ilg‘or ilmiy usullarni qo‘llagan. Uning ishi nafaqat ilmiy jamoatchilik tomonidan qadrlangan, balki bugungi kunda ham geografik tadqiqotlar uchun muhim ahamiyat kasb etadi.

Ilmiy faoliyatining boshlanishi

Korjinevskiy 1901-yilda Kiev harbiy bilim yurtini tamomlaganidan so‘ng, o‘z xizmatini Turkiston o‘lkasida, hozirgi O‘sh shahrida boshlagan. Harbiy xizmatda bo‘lishiga qaramay, u tabiiy fanlarga katta qiziqish bildirgan va o‘zini-o‘zi o‘qitib, astronomiya, geodeziya, meteorologiya, geologiya va glyatsiologiya bo‘yicha chuqur bilim olgan. Bu bilimlar keyinchalik uning geografik tadqiqotlarida muhim asos bo‘ldi.

Korjinevskiy 1903-yilda Pomir tog‘lariga o‘zining birinchi ilmiy ekspeditsiyasini uyushtirdi va 1928-yilgacha bu hududga jami o‘n bir marta ilmiy sayohat qildi. Bu ekspeditsiyalar davomida u Pomir tog‘larining geologik tuzilishi, muzliklari, gidrologik xususiyatlari va iqlim sharoitlarini o‘rgandi, tog‘ tizmalari va cho‘qqilarning aniq kartografik tavsiflarini yaratdi.

Pomir va boshqa tog‘ tizimlarini tadqiq etish

1910-yil 22-avgustda Nikolay Korjinevskiy Pomirdagi muhim cho‘qqilardan birini kashf etdi va uni "Korjinevskaya cho‘qqisi" deb atadi. Ushbu cho‘qqi 7105 metr balandlikka ega bo‘lib, bugungi kunda ham Pomirdagi muhim geografik nuqtalardan biri hisoblanadi. 1928-yilda u Pomirning batafsil xaritasini tuzdi va ilgari noma’lum bo‘lgan bir qator tog‘ tizmalari haqida ilmiy izlanishlar olib bordi. U, xususan, “Fanlar akademiyasi tizmasi” deb nom olgan tog‘ tizmasini aniqlab, ilm-fan jamoatchiligiga taqdim etdi.

Korjinevskiy o‘z tadqiqotlari davomida muzliklarning shakllanish jarayonlari, ularning harakati va suv havzalari bilan bog‘liqligini o‘rgandi. U 1930-yilda nashr etilgan "Markaziy Osiyo muzliklari katalogi" asarida 70 ga yaqin muzlik va cho‘qqilar haqida batafsil ma’lumot berdi. Ushbu katalog keyingi glyatsiologik tadqiqotlar uchun muhim manba bo‘lib xizmat qilgan.

Akademik va ilmiy e’tiroflar

Korjinevskiy O‘zbekistonda ilmiy faoliyat yuritgan va bu yerda fan rivojiga katta hissa qo‘shgan. 1937-yilda u geografiya fanlari doktori ilmiy darajasiga ega bo‘ldi, 1939-yilda esa unga “O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi” unvoni berildi. Shuningdek, u O‘zbekiston Fanlar akademiyasining muxbir a’zosi etib saylandi. U O‘zbekistonda o‘nlab yosh geograf olimlarning yetishib chiqishiga ko‘maklashdi va ilmiy maktab yaratdi.

Uning xizmatlari davlat tomonidan e’tirof etilib, to‘rt marta O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiumining Faxriy yorliqlari bilan taqdirlangan, shuningdek, Mehnat Qizil Bayroq ordeni bilan mukofotlangan.

Ilmiy merosi va xotira

Korjinevskiy 1958-yil 31-oktabrda Toshkent shahrida vafot etdi va shu yerda dafn qilindi. Uning ilmiy merosi bugungi kunda ham geografiya va glyatsiologiya fanida katta ahamiyatga ega. Pomir va Tyanshan tog‘laridagi bir necha muzliklar va cho‘qqilar uning sharafiga "Korjinevskiy muzligi" va "Korjinevskiy cho‘qqisi" deb nomlangan.

Korjinevskiyning tadqiqotlari geografiya va tabiiy fanlar rivojida muhim rol o‘ynagan bo‘lib, u ochgan kashfiyotlar va bergan ilmiy tavsiflar hanuzgacha olimlar tomonidan foydalanilmoqda. Uning nomi abadiylashtirilgan bo‘lib, u haqida ilmiy asarlar, maqolalar yozilgan va uning hissasi ilm-fan tarixida muhrlanib qolgan.

Bugun, uning tug‘ilgan kuni munosabati bilan, biz buyuk olimni chuqur hurmat bilan yodga olamiz va uning ilm-fanga qo‘shgan ulkan hissasini qadrlaymiz.

@tabiiygeografiya