Stressiz ta'lim

Kasb kasalligiga chalingan o‘qituvchiga 70 mln so‘m tovon puli undirib beriladigan bo'ldi

20 yil bir maktabda ishlagan sirdaryolik o‘qituvchi kasb kasalligiga chalingani ma’lum bo‘ldi. O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasi Sirdaryo viloyat kengashi esa sudga da'vo arizasi kiritdi.

Sud yakuniga ko‘ra, o‘qituvchining manfaati qondirilib, 70 million so'm zarar va tovon pullari undirib beriladigan bo‘ldi.

Batafsil — https://xalqtaliminfo.uz/post/1068

👉@stressiz_talim

Maktabdagi muammoli vaziyatlarni boshqarishda o‘qituvchilar uchun kichik maslahatlar

Maktab – bu nafaqat ta’lim maskani, balki turli xarakter va fikrga ega insonlar jam bo‘lgan muhit.

O‘qituvchilar har kuni turli muammoli vaziyatlarga duch kelishadi: dars jarayonidagi intizom muammolari, o‘quvchilar va ota-onalar bilan kelishmovchiliklar yoki kasbdan charchash.

Ushbu muammolarni to‘g‘ri boshqarish o‘qituvchining nafaqat ish samaradorligini, balki ruhiy holatini ham barqaror saqlashga yordam beradi.

Har qanday vaziyatda emotsional turg'unlikni saqlash muhim. Aytaylik, biror-bir muammoli vaziyat kelib chiqdi. Shunday vaziyatda o'qituvchi o'ziga-o'zi eng birinchi navbatda quyidagi savolni berishi lozim: "Bu muammo asablarimni buzishga arziydimi?"

Shoshilinch qaror qabul qilish yoki his-tuyg‘ularga berilish muammoni yanada murakkablashtirishi mumkin. Masalan, dars paytida o‘quvchi tartibni buzsa, birdaniga qattiq tanbeh berib, asabiylashish o‘rniga, uning sababini bosiqlik bilan tushunishga harakat qilish lozim.

To'g'ri, bu oson bo'lmaydi. Lekin o'qituvchining har bir mayda muammolarga ham e'tibor beraverishi, yoki bunday muammolarga nisbatan keskin reaksiya beraverishi uning sog'ligiga jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.

Asabiylashganda ichki xotirjamlikni saqlash uchun o‘zingizga quyidagi oddiy savollarni doim eslatib turing:

1️⃣ O‘zingizdan so‘rang: "Bu muammo menga aslida qanchalik aloqador?

2️⃣ “Bu muammo asablarimni buzishga arziydimi?”

3️⃣ "Bu muammo doimiy emas, vaqt o‘tib o‘zim ham kulib eslasam kerak, shunday emasmi?"

👉@stressiz_talim

Maktabga janjal qilib kelgan ota-onalar bilan muloqotga kirishish metodi

Maktabga janjal qilib keladigan ota-onalar bilan muloqotda samarali bo‘lgan usullardan biri – bu avval ota-ona tarafida turgandek ko‘rinib, keyinchalik vaziyatni chuqur tahlil qilib, ularga o‘zlari qisman yoki to‘liq aybdor ekanliklarini tushuntirish metodidir.

Bu usul o‘zaro aloqalarni mustahkamlash va konfliktni yumshatishga yordam beradi.

Ota-onalar odatda o'qituvchining oldiga hissiyotga berilib kelishadi va bu holatda ularga darhol qarshilik ko‘rsatish yoki ularning gaplarini noto‘g‘ri deb aytish vaziyatni yanada murakkablashtirishi mumkin. Shu sababli, quyidagi qadamlar asosida harakat qilish ancha samarali bo‘ladi:

1️⃣Yolg'ondan bo'lsa ham ota-onalarning tarafida ekaningizni ko‘rsating

Muloqotni ularning fikrini tinglash va qo‘llab-quvvatlashdan boshlang. Masalan, "Farzandingiz haqida qayg‘urayotganingizni juda yaxshi tushunaman" yoki "Sizning bu masalada xavotirlanishingiz juda ham to'g'ri" kabi so‘zlar ota-onalarga ular haqli ekanligini his qilishi uchun muhim.

Bu nafaqat ularning g‘azabini pasaytiradi, balki sizga nisbatan ishonchni ham oshiradi, eng muhimi endi ular sizni tinglay boshlaydilar.

2️⃣Biroz hamdardlik ham bildirib qo'ying

Ularning his-tuyg‘ularini tushunishga urining. "Sizning o‘rningizda bo‘lganimda, men ham xuddi shunday o‘ylagan bo‘lardim," kabi iboralar orqali muloqotga iliqlik kiriting. Bu ota-onalar bilan muloqotni yanada yumshoq olib borishga yordam beradi.

3️⃣Holatni chuqur tahlil qiling va o'zingizni qarashingizni singdira boshlang

Vaziyatning har ikki tomonini ham o‘rganing. Sekin-asta ularning diqqatini muammoning boshqa jihatlariga qaratish orqali o‘quvchi yoki ota-onaning o‘z xatti-harakatlaridagi xatoliklarni ko‘rsatish imkoniyati tug‘iladi.

4️⃣Endi haqiqiy sabablarni ochib bering

Muammoning asl sababini tushuntirish uchun faktlardan foydalaning. Masalan, "Shunday holatlar bo‘ladiki, bolalar o‘z muammolarini to‘liq tushuntira olmaydilar. Balki bu vaziyatda boshqa bir omil ta’sir qilgandir," kabi iboralar orqali ota-onalar qanchalik qisman noto‘g‘ri xulosaga kelganini muloyimlik bilan tushuntirish mumkin.

5️⃣Sekin-asta javobgarlikni ularning o'ziga yuklang (sezdirib qo'ymang)

Ota-onaga o‘zlari yoki farzandlarining xatti-harakatlaridagi kamchiliklarni tan olish imkonini bering. Masalan, "Ehtimol, bu vaziyatni boshqacharoq hal qilishimiz ham mumkin edi," yoki "Aslida holat mana bunday bo'lgan edi," kabi yondashuvlar orqali javobgarlikni muloyim tarzda ularga o'tkazing.

6️⃣Yechim ham taklif qiling

Ota-onalar farzandi yoki o'zining aybini tan olib, bu noto‘g‘ri bo‘lganini anglaganidan so‘ng, ularga o‘zlarining farzandlari va maktab hayoti uchun qanchalik muhim hissa qo‘sha olishlarini ko‘rsating.

"Keling, bu vaziyatni birgalikda hal qilaylik," yoki "Farzandingiz uchun eng yaxshi yo‘lni topamiz," kabi ijobiy iboralar ularga hamkorlik qilish imkoniyatini beradi.

❗️Eslatma: Agar ushbu vaziyatda ota-onalar aynan sizni ayblash maqsadida kelgan bo'lsa, unda siz bu usulni boshqa pedagoglar yordami bilan amalga oshirishingiz kerak bo'ladi.

To‘g‘ri, maktabga jahl bilan kelgan ota-onalar bilan ishlash o‘qituvchilar uchun oson emas. Ammo bunday mayda maishiy masalalar pedagoglarning asabini buzishga arzimaydi. Shuning uchun biz aytgan usullarni imkon qadar ish faoliyatingiz davomida qo'llashga harakat qiling.

👉@stressiz_talim

Ustozlar, juda ko‘p narsaga ulguraman deb o‘zingizni qiynamang – dushanba "yengil start" kuni bo‘lsin

Hurmatli ustozlar, yangi haftaning boshlanishi ko‘pincha bizni mas’uliyat va rejalar og‘irligi bilan qarshi oladi. Dushanba kuni ishni boshlash, yana darslar va yig‘ilishlarga sho‘ng‘ish o‘ziga xos ruhiy bosimni paydo qiladi.

Ammo shuni unutmangki, haftaning birinchi kunida hammasini birdaniga hal qilish shart emas.

O‘zingizga vaqt bering, birinchi navbatda eng muhim vazifalarga e’tibor qarating. Hafta boshidanoq barchasiga ulgurish yoki barcha muammolarni hal qilishga shoshilmang.

Dushanba – bu faqat bir kun va u hafta davomida erishiladigan yutuqlarning boshlanishi, xolos.

Kunning qadrini bilib, muammolarga yengil munosabatda bo‘ling. Darslar orasida esa qisqa tanaffuslar qiling, issiq choy yoki qahva ichib dam oling.

O‘zingizga sevimli kichik narsalarni hadya qiling – bu sizga yangi kuch va ilhom beradi. (Shirinlik haqidagi post yodingizdami?)

Eng muhimi, o‘z mehnatingizni qadrlang. Siz o‘quvchilarning kelajagini qurayotgan buyuk insonlarsiz!

Shunday ekan, dushanbani yengil va iliq kayfiyatda boshlang. Bu kunni "yengil start" kuni deb qabul qiling va o‘z faoliyatingizdan zavq olishni unutmang. SIZ BUNGA LOYIQSIZ!

Darslar oralig‘ida toliqib qolmaslik uchun biz bergan ayrim maslahatlarni ham unutib qo'ymang, ularga amal qiling!

👉@stressiz_talim

Stressni kamaytiruvchi oddiy odatlar

Stressni yengish uchun kundalik hayotimizga kichik, ammo samarali odatlarni kiritish mumkin:

✅Tonggi rejalashtirish: Kuningizni kichik vazifalarga bo‘ling;

✅Jismoniy faollik: Sport bilan shug‘ullanish stressni kamaytiradi va kayfiyatni yaxshilaydi;

✅Dam olish: Har kuni dam olish uchun vaqt ajrating.

🔍 Statistika: Amerikaning Stress Instituti o‘tkazgan tadqiqotlarga ko‘ra, kuniga kamida 20 daqiqalik meditatsiya stressni 60% ga kamaytiradi.

Meditatsiya deganda tinch holatda qulay tarzda nafas olish jarayoningizni va tanangizni kuzatish nazarda tutiladi.

Bizning qadriyatlarimizga meditatsiya zid degan fikrlar ham mavjud, uning o'rniga sokin musiqa tinglash, toza havoda ko'zni yumib to'yib nafas olish kabilarni ham qo'llashingiz mumkin.

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

#konsultatsiya

Tartibbuzar o‘quvchi darsga xalal bergan taqdirda o'qituvchi tashqaridan yordam olish kerakmi?

Savol

Ayrim o‘quvchilar ataylab darsni buzish uchun turli xil qiliqlar qilib o‘tiradi. Ba’zan, mening gaplarimni umuman pisand qilishmaydi.

Shunda tashqaridan kimnidir yordamga chaqirib, ularni jazolataman. Lekin bu usul ham sekin-asta ish bermay qolyapti. Bunday vaziyatlarda nima qilish kerak, o'zi?

Javob

Dars jarayonida tartibbuzar o‘quvchilarni tartibga chaqirishda o‘qituvchining mustaqil harakati katta ahamiyatga ega.

Agar o‘qituvchi vaziyatni o‘z kuchi bilan hal qila olsa, bu nafaqat sinfda uning hurmatni saqlab qolishga yordam beradi, balki kelgusidagi vaziyatlarda ham muammoning tezroq yechim topilishiga zamin yaratadi.

Odatda ba’zi o‘qituvchilar shunday holat ro‘y bergan taqdirda tashqaridan yordam kuchini oladi. (Masalan, maktab direktor o‘rinbosari, ota-onasi yoki boshqa mansabdor shaxslarni ishga soladi)

Bu usul esa muammoni vaqtincha hal qilishi mumkin, xolos. Umumiy masalani esa hal qilmaydi. Shuningdek, buning quyidagi salbiy tomonlari ham bor:

Birinchidan, bu holat o‘quvchilarda, o‘qituvchi vaziyatni o‘zi hal qila olmaydi, degan tasavvurni uyg‘otadi. Bu esa sinfda o‘qituvchining obro‘sini pasaytiradi.

Ikkinchidan esa, bunday harakat ortidan o‘quvchida pedagog xodimning harakatlariga nisbatan yanada qarshilik hissini paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

O‘qituvchi shunday vaziyatda o‘zini qanday tutishi kerak?

Agar o‘quvchilar sizni qasddan asabiylashtirishga urinayotgan bo‘lsa, jahlingiz chiqqanini ko‘rsatmasdan, vaziyatni sokinlik bilan hal qilishga harakat qiling.

Shu bilan birga, bitta muhim tamoyilni unutmaslik kerakki, nima bo'lgan taqdirda ham hammaning oldida o‘quvchini kamsituvchi yoki uni haqorat qiluvchi so‘zlarni aslo ishlatmang.

Bu usul muammoni yanada chuqurlashtiradi. Bunda nafaqat o‘quvchining sizga nisbatan hurmati yo‘qotadi, balki boshqa o‘quvchilarda ham salbiy munosabat shakllanishiga olib keladi. Bunday yondashuv o‘quvchini o‘zini himoya qilishga yoki tajovuzkorlikka undashi mumkin.

Buning o‘rniga, o‘quvchiga muammoni tinch yo‘l bilan tushuntirishga harakat qiling. Masalan, darsdan so‘ng u bilan individual suhbat o‘tkazib, nima uchun bunday xatti-harakat sodir bo‘layotganini tushunishga intiling.

O‘quvchi o‘zini tinglangan va tushunilgan his qilsa, muammoni hal qilish ancha osonlashadi.

Bunday o'quvchilar bilan ishlash bo'yicha boshqa metodlar ham bor. Ular haqida kelgusi postlarimizda to'xtalib o'tamiz. Bizni kuzatib boring!

👉@stressiz_talim

Stressning salbiy ta’siri haqida nimalarni bilasiz?

Stress uzoq davom etganida tanamiz va ruhiyatimizga jiddiy zarar yetkazishi mumkin. Masalan, uzoq davom etgan stress yurak-qon tomir tizimi kasalliklariga olib kelishi aniqlangan.

Harvard universiteti tadqiqotlariga ko‘ra, 70% odamlar stressni boshqarish qobiliyatiga ega emasligi sababli salomatligini yo‘qotadi.

💡 Psixolog tavsiyasi: Har kuni kamida 30 daqiqa davomida stressni yengish uchun o‘zingizga vaqt ajratishni odat qiling. Bunga meditatsiya, sport yoki kitob o‘qish kiradi.

Mashhur psixolog Viktor Frankl aytganidek: "Har qanday vaziyatda, inson o‘z munosabatini tanlash imkoniyatiga ega." Stressga qanday munosabatda bo‘lishni o‘zingiz hal qilasiz!

Keyingi postlarimizda stressni kamaytiruvchi oddiy odatlar haqidagi juda ham qiziq ma'lumotlarni taqdim etamiz.

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

Maktab rahbarlari qo‘l ostidagi xodimlarida stresslarni kamaytirish bo‘yicha biror tajribani amalga oshirganmi?!

Kimda qanday ijobiy tajribalar bor, iltimos, izohda bo‘lishing.

👉@stressiz_talim

Ijobiy fikrlash — stressga qarshi kuchli vosita

Ijobiy fikrlashning kuchini hech qachon kam baholamang! Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, ijobiy fikr yurituvchi odamlar stressni yaxshiroq boshqaradi va sog‘lomroq bo‘ladi.

Pensilvaniya universiteti tadqiqotlariga ko‘ra, optimistik (nekbin) odamlarda stress bilan bog‘liq kasalliklar 30% ga kam uchraydi.

💡Maslahatlar:

✅Har kuni o‘zingiz uchun uchta ijobiy narsani yozib boring;

✅Salbiy fikrlarni ijobiylarga almashtiring: "Men muvaffaqiyatsizman" o‘rniga "Men bu vazifani yaxshiroq bajarishga harakat qilaman..."

Mashhur yozuvchi Norman Vincent Peale aytganidek: "Ijobiy fikrlash hayotingizni o‘zgartirishga qodir."

Ijobiy fikrlash sizdagi stressni yengillatgani bo'yicha hayotiy misollar bo'lsa, ularni izohda yozib qoldiring?!

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim