SOLIQ INFO

Эътибор беринг
Солиқ тўловчилар эътиборига: 29 ва 137 кодлари бўйича ҳисоб-китобларни эски вариантда топшириш мумкин. Улар очиқ. Мy3soliq.uz га ўтиш кераклиги ҳақида хабар чиқади. Бу қалқиб чиқувчи хабарни ёпинг (Х), ноябрь ойи учун эски ҳисоб-китобни тўлдиринг ва юборинг. Қабул қилиниши керак.

https://t.me/Soliqinfo

ТСОЯЭАТ базаси билан интеграциялашнинг мураккаблигига қарамай, янги тизим кўпчилик солиқ тўловчилар учун хатоларнинг олдини олишга ёрдам беради. Бунинг асосий афзалликлари:

ташқи савдо операцияларининг аксариятини автоматик ҳисобга олиш;
солиқ солинадиган ва солиқ солинмайдиган даромадларни тўғри акс эттириш;
тизим солиқ резидентлиги сертификатларининг амал қилиш муддатларини кузатиб бориш имконини беради;
энди сертификатларни алоҳида юбориш керак эмас – барча ҳужжатлар ягона пакетда топширилади.
Тизимдаги баъзи камчиликларга қарамай, мутахассислар фаол ишлашмоқда – қўнғироқларга жавоб беришмоқда, мулоҳаза ва таклифларни қайд этишмоқда (ҳисобот бўйича мурожаат учун телефон рақамлари:

71 244-98-09 (қўшимча: 01879, 01620, 01387, 01243, 01281, 01209, 01313, 01238).
Мен ҳам ишни такомиллаштириш бўйича ўз таклифларимни юбордим ва мутахассислар уларни инобатга олишди, натижада ҳисобот муваффақиятли жўнатилди.

Айниқса, бир муҳим ижобий жиҳатни таъкидлаб ўтаман: ҳисоботнинг янги шакли ҳудудий солиқ органлари билан бўнак тўловларига солиқ солиш борасидаги кўп йиллик баҳсли масалани ҳал қилади.

Ҳисоботда энди алгоритм аниқ белгиланган: тўлов пайтида бўнак солиқ базасидан чиқарилади. Фақат хизматлар кўрсатилгандан кейингина у даромадга "айланади". Бунда даромад бўнак тўлови санасидаги эмас, балки хизматлар кўрсатилган санадаги (масалан, бажарилган ишлар далолатномаси имзоланган сана) курс бўйича акс эттирилади. Бошқача айтганда, хизмат амалда кўрсатилгунга қадар бўнак даромад сифатида тан олинмайди.

Шу билан бирга, норезидентлар билан ишлайдиган солиқ агентлари учун ҚҚС ва фойда солиғи бўйича автоматлаштирилган ҳисобот тизими – такомиллаштиришни талаб қиладиган янгилик. Бу фақат уни қўллаш амалиётини таҳлил қилиш асосида мумкин. Шунинг учун мен ноябрь ойи учун ҳисобот топшириш муддатини жаримасиз узайтириш ёки 2024 йил учун ҳисоботни эски шаклда топшириш имконини бериш тўғри бўларди деб ҳисоблайман. Ва бу вақтни тизимни такомиллаштиришга сарфлаш керак.

https://t.me/Soliqinfo

Норезидентлар билан ишлайдиган солиқ агентлари учун автоматлаштирилган ҳисобот тизимини жорий этишдаги қийинчиликларни қандай бартараф этиш мумкин

Норезидентлар билан ишлайдиган солиқ агентлари учун ҚҚС ва фойда солиғи бўйича автоматлаштирилган ҳисобот тизимининг жорий этилиши йирик солиқ тўловчиларга муаммоларни қўшди. Янгиликнинг асосий камчилиги ҳисобот 2025 йилдан жорий этилмаслиги.

– Солиқ ҳисоботининг асосий вазифаларидан бири – ҳисобот тузилмаси орқали солиқни ҳисоблашда (ушлаб қолишда) хатоларнинг олдини олиш. Айнан шунинг учун ҳисобот шакллари камдан-кам ҳолларда содда бўлади – улар солиқ солишнинг кўплаб турли вазиятлари ва сценарийларини ҳисобга олиши керак. Албатта, барча ҳолатларни олдиндан кўриш имконсиз (менга, ҳар ҳолда, бундай мисоллар маълум эмас), аммо бунга интилиш керак.

https://t.me/Soliqinfo

Муаммони қандай ҳал қилиш мумкин

Биринчи навбатда қонун ҳужжатларидаги юқорида қайд этилган номувофиқликларни қонунчилик даражасида бартараф этиш ва ўзини ўзи банд қилган шахслар учун ижтимоий солиқнинг ягона миқдорини белгилаш лозим. Ўзини ўзи банд қилган шахслар томонидан тўланган ижтимоий солиқ суммаси белгиланган миқдорга мос келмайдиган ва бир йиллик меҳнат стажини ҳисоблаш имконини бермайдиган ҳолларда қуйидагилар таклиф этилади:

иш стажини мутаносиб равишда ҳисобга олиш (тўланган солиқ суммасини ҳисобга олган ҳолда стаж ойларини ҳисобга олиш)
ёки

солиқ тўловчига тўланган сумма қайтарилишининг ҳуқуқий механизмларини жорий этиш.
Шу билан бирга, пенсия ёшига яқин ва пенсия ёшидаги фуқароларга ўзини ўзи банд қилиш орқали ишлаш имкониятини бериш таклиф этилмоқда. Бунинг учун фуқароларни тегишли мақомни олиш учун рўйхатга олишда ёш чекловларини бекор қилиш зарур.

Шунингдек, ижтимоий солиқ тўлаш муддатларини қайта кўриб чиқиш ва бутун календарь йили давомида тўлаш имкониятини бериш зарур. Пенсия жамғармаси деярли ҳар йили Иқтисодиёт ва молия вазирлигига шундай таклиф юборади, лекин муаммо ҳал этилмаяпти.

Ушбу соҳада мавжуд бўлган бу ва бошқа муаммоларни ҳал қилиш учун тегишли вазирлик ва идораларнинг, шунингдек, солиқ хизмати, иқтисодиёт ва молия соҳасидаги экспертларнинг биргаликдаги иши талаб этилади – токи Ўзбекистонда ўзини ўзи банд қилиш тизими меҳнат бозорида ижтимоий ҳимоя ва норасмий бандликка қарши курашнинг ҳақиқатан ҳам самарали воситасига айлансин.

https://t.me/Soliqinfo

Тўртинчидан, амалдаги қонунчиликка кўра, 2022 йил 1 ноябрдан меҳнатга лаёқатли аҳолини рўйхатга олиш ва ҳисобга олиш тартиби жорий этилган. Унга кўра, 55 ёшга тўлган аёллар ва 60 ёшга тўлган эркаклар солиқ органларининг электрон тизимида ўзини ўзи банд қилган шахс сифатида рўйхатдан ўта олмайдилар, чунки улар пенсия ёшига етган ҳисобланади. Бу ёшга кўра пенсия тайинлаш учун меҳнат стажи етарли бўлмаган ҳолларда ўзини ўзи банд қилиш орқали меҳнат стажи олиш имкониятини чеклайди. Ҳолбуки, қонунчиликка кўра, уларда 7 йиллик стажгача бир неча кун етишмаса ҳам, ёшга доир пенсия аёлларга 60 ёшдан, эркакларга 65 ёшдан тайинланади.

https://t.me/Soliqinfo

Ўзини ўзи банд қилган шахслар: ҳозирги ҳолат ва ечимини кутаётган масалалар

2020 йилдан бошлаб Ўзбекистонда меҳнатга лаёқатли аҳолининг кенг қатламларини тадбиркорликка жалб қилиш ва қонуний меҳнат фаолияти учун қўшимча шарт-шароитларни шакллантириш имконини берган ўзини ўзи банд қилиш институти фаолият кўрсатмоқда.

Бироқ, ўзини ўзи банд қилиш амалиётини, шу жумладан фуқароларнинг мурожаатларини ўрганиш ва таҳлил қилиш шуни кўрсатадики, ушбу институтнинг 4 йиллик фаолияти давомида қонунчилик даражасида ҳал этилиши талаб этиладиган кўплаб саволлар ва бўшлиқлар тўпланиб қолган.

– 2020-2023 йилларда Ўзбекистонда 2,5 миллион нафардан ортиқ фуқаро (улардан 1,1 миллион нафари аёллар) ўзини ўзи банд қилган шахс сифатида рўйхатдан ўтган. Улар 100 дан ортиқ фаолият турлари билан шуғулланиш ҳуқуқига эга.

Бандликнинг ушбу шаклида бир қанча афзалликлар мавжуд:

ўзини ўзи банд қилган шахсларга ижтимоий солиқ тўлаш шарти билан меҳнат стажи ҳисобланади, бу эса кафолатланган пенсияга умид қилиш имконини беради;
даромад тўғрисида маълумотнома олиш ва банк кредитлари ҳамда солиқ имтиёзларидан фойдаланиш имконияти мавжуд;
ноқонуний фаолият учун солиқ органларидан жарималардан қўрқмаслик мумкин.
Лекин муаммолар ҳам бор.

Биринчидан, ўзини ўзи банд қилишнинг моҳияти ва аҳамияти бўйича тушунтириш ишларининг етарли эмаслиги туфайли ўзини ўзи банд қилган шахс сифатида рўйхатдан ўтган шахсларнинг ижтимоий солиқ тўлаш даражаси паст бўлиб қолмоқда. Хусусан, 2,5 миллион нафардан ортиқ ўзини ўзи банд қилган шахслардан фақат 13 фоизи (336 минг) ижтимоий солиқ тўлаган. Бу эса фақат улар ижтимоий ҳимояга, яъни қарилик пенсиясини олиш ҳуқуқига эга бўлишини англатади. Бу камбағалликнинг қўшимча хавф омили ҳисобланади.

Иккинчидан, ўзини ўзи банд қилган шахслар томонидан тўланадиган ижтимоий солиқ миқдорини белгилашда қонун ҳужжатларида баъзи номувофиқликлар мавжуд. Хусусан, СКнинг 408-моддасига кўра, меҳнат стажини ҳисоблаш учун ўзини ўзи банд қилган шахслар йилига камида БҲМнинг бир баравари миқдорида ижтимоий солиқ тўлашлари керак. Аҳоли бандлиги тўғрисидаги қонуннинг 36-моддасида эса бу миқдор БҲМнинг 50 фоизидан кам бўлмаслиги белгиланган. Бу ҳуқуқни қўллаш амалиётида тушунмовчиликлар ва муаммоларни келтириб чиқаради.

Хусусан, ўзини ўзи банд қилган шахслар БҲМнинг бир бараваридан кам миқдорда солиқ тўлаган тақдирда, тегишли йил учун меҳнат стажи ҳисобланмайди. Шу билан бирга, бундай ҳолатда солиқ тўловчига тўланган ижтимоий солиқ суммасини қайтариш амалиёти шакллантирилмаган.

Масалан, 2023 йилда Тошкентда ўзини ўзи банд қилган фуқароларнинг 70,7 фоизи БҲМнинг бир бараваридан кам миқдорида солиқ тўлаган ва уларга тегишли йил учун меҳнат стажи ҳисобланмаган. Худди шундай ҳолат бошқа ҳудудларда ҳам кузатилган. Айни пайтда, фуқароларга ҳисобга олинмаган солиқ суммаси қайтарилмади.

Учинчидан, СК 408-моддаси талабларига кўра, ўзини ўзи банд қилган шахслар жорий йилнинг 1 декабригача ижтимоий солиқ тўлашлари керак. Бироқ амалиётда баъзи ўзини ўзи банд қилган шахслар бу санадан кейин (31 декабргача) солиқ тўлаганлари туфайли солиқ тегишли тарзда ҳисобга олинмаган. Ва яна бир бор сумма қайтарилмади ва кейинги давр ҳисобига ҳам ўтказилмади.

Сўнгги уч йилдаги динамикани кузатадиган бўлсак, 2021 йил декабрь ойида ўзини ўзи банд қилган шахс сифатида рўйхатдан ўтганлар сони 52 157 нафарни ташкил этган бўлса, 2022 йилнинг шу даврида 155 954 нафар кишини, 2023 йилнинг охирги ойида эса бу рақам 173,6 минг нафар кишини ташкил этди. Улардан 70 минг нафар киши айнан 1 декабрдан 31 декабргача бўлган даврда ижтимоий солиқ тўлаган. Мутахассисларнинг фикрича, бу рақам кейинги йилларда ҳам шу суръатда ўсиб бориши кутилмоқда.

Солиқчилар томонидан белгиланган бозор нархига қандай эътироз билдириш мумкин

Вазият: солиқчилар СК 248-моддаси 4-қисми асосида солиқ базасини тузатдилар ва тадбиркорнинг эътирозларини эътиборга олмаяптилар. Солиқ тўловчи солиқ органларининг нарх товарлар (хизматлар) бозор қийматидан паст бўлган деган позициясига рози эмас, солиқ органларининг бозор қийматини аниқлаш усуллари эса саволлар туғдирмоқда.

– Бу вазиятда ечим маъмурий судга мурожаат қилиш бўлиши мумкин. Бунда суднинг эътиборини СК 248-моддаси 4-қисми асосида солиқчилар томонидан очилган ишлар доирасида бозор нархларини аниқлашнинг тасдиқланган қоидалари йўқлигига қаратиш керак.

Бежиз эмаски, Солиқ қўмитаси бундай тартибни тасдиқлашга уринмоқда - regulation.gov.uz да товарлар (хизматлар) бозор нархидан келиб чиқиб солиқ базасини аниқлаш тартиби тўғрисидаги Низом лойиҳаси муҳокамаси якунланди. Уни ВМҚ кўринишида қабул қилиш режалаштирилмоқда.

Солиқ тўловчининг бу жараённи ютиб чиқиш имкониятлари қандай?

Агар солиқ тўловчининг ҳаракатларида солиқлардан қочишни кўрсатувчи номутаносибликлар бўлмаса, бу ҳолда суд солиқ тўловчи томонига ўтиш эҳтимоли юқори.

Яқинда шундай ишлардан бирининг кўриб чиқилиши якунланди. Тадбиркор Хитойдан Ўзбекистонда чакана савдо қилиш учун буюртма берилган халқ истеъмоли товарларини олиб келади. Солиқчилар тадбиркор бу товарларни чакана савдога сотишда нархларни сунъий равишда пасайтиряпти деб қарор қилишди.

Судда солиқчилар ўз нарх ҳисоб-китобларини асослаб бера олмадилар. Улар дўконлардаги, бозорлардаги ва маркетплейслардаги товарлар нархларини ўрганиб чиқишди ва шу асосда бозор нархини "аниқлашди". У тадбиркор чакана савдога берганидан юқори чиқди. Бунда солиқ тўловчи томони адолатли савол қўйди - улгуржи ташкилот нархини чакана савдо нархлари бўйича аниқлаш керакми? Албатта - йўқ! Солиқчилар ўз ҳисоб-китобларини асослаб бера олмадилар, лекин улар тўғри эканлигини таъкидладилар.

Ҳал қилувчи савол қуйидагича бўлди: нархлар ҳисоб-китоблари қайси услуб асосида ўтказилган, улар ким томонидан тасдиқланган? Бугунги кунда, биз аллақачон айтганимиздек, Ўзбекистонда бундай қоидалар йўқ. Ва текширувчилар бу масала бўйича нима қилишмасин, бу уларнинг услубий жиҳатдан асосланмаган субъектив фикри.

Бахтимизга, судьялар низога холис ёндашдилар ва солиқ органига СК 248-моддаси 4-қисми бўйича бундай қўшимча ҳисоблашлар бўйича даъволарни тақдим этиш учун экспертлар ва мутахассисларга мурожаат қилишни таклиф қилдилар. Таъкидлайманки, нархни шакллантириш - жуда мураккаб жараён. Ва бозор нархларини аниқлаш қоидаларини ишлаб чиқиш учун илмий асосланган тадқиқотлар ва услублар керак.

Натижада 9 ойлик суд муҳокамалари давомида аниқ тасдиқланган қоидалар ва услублар йўқлиги сабабли суд солиқ тўловчи томонини қабул қилди, солиқчиларнинг барча қайта ҳисоб-китоблари бекор қилинди. Бироқ, ушбу корхона шу давр мобайнида фаолият юритаётганлар тоифасидан фаолият юритмаётган ташкилотлар тоифасига ўтди. Мана - масаланинг нархи ва тартибга солувчининг ўйламасдан қилган ҳаракатларининг оқибатлари.

https://t.me/Soliqinfo

Ijara.soliq.uzда “Қўшимча келишув” тугмаси пайдо бўлди. У кўчмас мулк ва автотранспорт воситалари ижара шартномаларига қўшимча келишувни рўйхатдан ўтказиш имконини беради

Ijara.soliq.uzда “Қўшимча келишув” тугмаси пайдо бўлди. У кўчмас мулк ва автотранспорт воситалари ижара шартномаларига қўшимча келишувни рўйхатдан ўтказиш имконини беради

https://t.me/Soliqinfo

#ЭИЗ
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 26.10.2016 йилдаги ПФ-4853-сон

Қуйидагилар «Навоий», «Ангрен» ва «Жиззах» эркин иқтисодий зоналари (кейинги ўринда — эркин иқтисодий зоналар) фаолиятини янада ривожлантиришнинг асосий йўналишлари этиб белгилансин

3. Махсус иқтисодий зоналар иштирокчиларига Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодекси ва Ўзбекистон Республикасининг «Махсус иқтисодий зоналар тўғрисида»ги Қонунида белгиланган тартибда алоҳида солиқлар, шунингдек, божхона тўловлари бўйича имтиёзларни қўллашнинг ўзига хос хусусиятлари назарда тутилади.
(3-банд Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 19 июндаги ПФ-6011-сонли Фармони таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 19.06.2020 й., 06/20/6011/078-сон — 2020 йил 1 октябрдан кучга киради)
4. Белгилаб қўйилсинки, Фармоннинг 3-бандида кўзда тутилган имтиёзлар киритилган инвестициялар ҳажмига қараб 3 йилдан 10 йил муддатгача, жумладан:
300 минг АҚШ долларидан 3 миллион АҚШ долларигача ҳажмдаги инвестициялар — 3 йил муддатга;
3 миллион АҚШ долларидан 5 миллион АҚШ долларигача ҳажмдаги инвестициялар — 5 йил муддатга;
5 миллион АҚШ долларидан 10 миллион АҚШ долларигача ҳажмдаги инвестициялар — 7 йил муддатга;
Олдинги таҳрирга қаранг.
10 миллион АҚШ доллари ва ундан юқори — 10 йил муддатга берилади