БИЛДИРИШ
Ҳар бир мусулмоннинг энг олий мақсади Аллоҳнинг ризосига эришиш ва жаннатига ноил бўлиш.
Мен ҳам эл қатори бир мусулмонман ва шу олий мақсад сари интиламан. Ўқийман, ўрганаман ва илмимга амал қилишга уринаман.
Ёшим олтмишдан ошди. Ҳали бирон амалимни холис Аллоҳ учун қила олдим, деб айтолмайман. Ҳар амалимга риё, ужб (ўзига бино қўйиш) каби иллатлар ёпишиб олаверади. Умрим шу иллатларга қарши курашиш билан ўтяпти. Ҳали яхшироқ бир натижага эришганим йўқ.
Ҳар бир мусулмон қатори энг катта ғамим эсон-омон иймон билан ўлиб олиш. Аммо иймонни сақлаб қолиш осон эмас экан. Пешволар ўртасида ўта шиддатли ихтилофлар юз бериб турган бир пайтда бу иш янада оғирлашар экан. Олимлар ўртасидагина бўладиган тортишувларнинг омма олдига олиб чиқилиши омманинг ахлоқсизлашувига, бошбошдоқликка олиб келар экан. Бундай пайтда саводсиз, оми одамларгина эмас, уч-тўртта китоб ўқиб, оқ-қорани бироз бўлса-да ажрата оладиган мен каби чаласаводлар ҳам йўл тополмай довдираб қолар экан.
Ҳаётда бир из қолдириб кетишни истаган ҳар бир одам яқин ва узоқ режа билан иш юритади. Аниқ бир режа учун эса мусулмон одам мазкур ихтилофлар борасида аниқ бир қарорга келиб олиши шарт. Мен келган қарорлар қуйидагича бўлди:
1. Илм олар эканман, асосий эътиборимни шу олаётган билимим иймонимни кучайтиришига, мени Аллоҳга янада яқинлаштиришига эътибор қаратаман. Кучайтирса, мени янада Аллоҳга яқинлаштирса, уни оламан. Аксинча, мени иккиланишлар ёки беҳуда талашиб-тортишишлар сари етакласа, ундан қочаман.
2. Илмни улуғлайман. Шундан келиб чиқиб, мотуридий бўладими, салафий бўладими, сўфий бўладими, бошқа бўладими, ҳамма олимларни бирдек ҳурмат қиламан, ҳаммасидан бирдек фойдаланаман. Жумладан, Замахшарийни ҳам маза қилиб ўқийман. Ундан кўп фойдалар оламан.
3. Олимларнинг бир-бирлари ҳақида ёки бир-бирлари танлаган йўллари ҳақида айтган ўта кескин гапларини қабул қилмайман. Масалан, Аллоҳ осмонда демасанг, кофир бўласан ёки шундай десанг, кофир бўласан, каби гапларга қулоқ солмайман.
4. Ҳамма масалада баҳоли қудрат холис бўлишга интиламан. Масалан, ғарбни ўта идеаллаштирадиганларга ҳам, уни мутлақо қоралайдиганларга ҳам қўшилмайман. Ундан ўрганиш мумкин бўлган жойларнинг ҳам, эҳтиётланиш лозим бўлган ўринларнинг ҳам гувоҳи бўлиб турибман.
5. Ислом ер юзига ёйилиб, турли хил фалсафалар билан тўқнаш келиб, ҳар хил саволлар пайдо бўлганидан кейин уларга жавоб бериш ёки жавоб бермаслик борасида мусулмонлар ўртасида турли хил қарашлар пайдо бўлди, ихтилофлар ана шундан келиб чиқди, дейилади. Бу гапга эътирозим йўқ. Мен эса
6. Ислом динини воқеий дин, деб биламан. Унда назария бошқа, практика бошқа эмас. Назарий Ислом, амалий Ислом бўлмайди. Иккиси бир бўлиб, бир бутунликни ташкил қилади. Бири бўлмаса, иккинчиси ҳам бўлмайди. Саҳобаларда мана шу бир бутунлик бўлган. Шунинг учун савол ҳам пайдо бўлмаган, унга жавоб бериш ҳам керак бўлмаган.
7. Ҳозир ҳам худди шундай. Мусулмонларга қарши тош отилади. Мусулмонлар унга қарши назарий Ислом билан жавоб қайтаради. Шунинг учун яхши натижага эришилмайди. Юқорида айтиб ўтганим бир бутунлик вужудга келса, талашиб-тортишишга ўрин қолмайди. Халқ аҳмоқ эмас. Оқ-қорани жуда тез ажратиб олади.
8. Мен бир ожиз бандаман. Тоғни талқон, боғни бўстон қиладиган қувватим йўқ. Бировга йўл кўрсатадиган ёки бирон фатво берадиган илмим ҳам йўқ. Шунинг учун ўз ҳолимга яраша аввало ўзимда, кейин эса оиламда, яқинларим орасида ўша бир бутунликни ҳосил қилишга ҳаракат қиламан. Менинг вазифам ҳаракат қилиш. Натижа эса Аллоҳдан.
9. Қилаётган ишларимга, айтаётган гапларимга далилларни тафсирлардан, ҳадислардан, уламоларнинг гапларидан оламан. Замондош устозларнинг гапларига, кўрсатмаларига ҳам алоҳида эътибор қаратаман.
10. Айтаётган гапим ёки қилаётган ишимга устозлар тарафидан эътирозлар бўлса, уларни исботлашга ва зарур бўлганда ўнглашга ҳаракат қиламан.
11. У ер бу ерда ўқиб ё эшитиб олган гапи билан менга эътироз билдирганларга жавоб қайтармайман. Бу ишда ҳеч қандай наф кўрмайман.
