Elektr energiyasi: narxlar va generatsiya haqidaElektr energiyasi uchun narx oshganidan hamma xabardor. Ammo, bu narxlar nima uchun aynan shuncha, o‘zi "svet" narxi nech pul bo‘lishi kerak? Shu savollarga javob izlab seshanba kechasini analiz bilan o‘tkazdim, va qisqacha hisobotim bilan bo‘lishaman, deb yozdi X (Twitter) tarmogʻida ilmiy tadqiqotchi
Sarvar Tolipov.Avval, yangi tariflar bilan tanishib o‘tsak.
Gazeta.uz nashriga binoan, ko‘p qavatlik gazsiz uylarda 200–1000 kWh orasidagi iste'mol uchun 1 kWh uchun 450 so‘m. Qolgan iste'molchilar uchun aynan o‘sha miqdor uchun 900 so‘m belgilangan.
Endi, meni birinchi qiziqtirgan savol: qo‘shnilarimizda narxlar qanday? Mintaqadagi eng arzon elektr energiyasi qo‘shni Qirg‘izistonda ekan — 700 kWh gacha 142 so‘m, va undan tepasi 307 so‘m.
Tojikistonda 1 kWh uchun 347 so‘m, Qozog‘istonda esa 980 so‘m. Turkmanistondan aniq bir ma'lumot yig‘a olmadim.
Xo‘p, qo‘shnilarimizdagi narxlarni bildik, ammo, barchamizni iqtisodiy ahvolimiz har xil. Shuning uchun, aholi jon boshiga YIM bo‘yicha biz bilan bir xil davlatlardagi elektr energiyasi narxlarini ko‘rib chiqdim. Eslatib o‘tsam, bizning YIM aholi jon boshiga $2670 tashkil qilar ekan (manbaa IMF).
Jon boshiga YIM bo‘yicha yaqin davlatlarda 1 kWh uchun narxlar (manbaa: globalpetrolprices)
- Keniyada — 2736 so‘m
- Nigeriyada — 250 so‘m (x3 May oyida)
- Nikaraguada — 2219 so‘m
- Hindistonda — 979 so‘m
- Kongo DRda — 756 so‘m
- Kot-d'Ivuarda — 1489 so‘m
Tepadagi ro‘yxatdan ko‘rganimizdek, O‘zbekistondagi narxlar eng arzonlardan bo‘lib kelgan. Yangi narxlarni hissobga olganda, bizda haligacha elektr narxlari pastki guruhda qoladi. Albatta, elektr energiyasini generatsiyasi har davlatta har xil, va barcha omillarni hissobga olish qiyin. IMF ma'lumotlariga binoan, o‘rtacha dunyodagi kWh narxi 2024-yilda 1800 so‘mni tashkil qilar ekan, ya'ni biz dunyodagi o‘rtacha narxdan hali hamon ikki barobar arzonroq
Keling, xalqaro energetika agentligi taqdim qilgan elektr energiyasi generasiyasining narxlariga murojaat qilsak (medium of levelized cost of electricity with 7% discount):
- Ko‘mir: kWh uchun 1115.11 so‘m
- Gaz: kWh uchun 899.69 so‘m
- Yadro: kWh uchun 874.35 so‘m
- Yadro LTO: kWh uchun 418.17 so‘m
- Shamol (materiktagi): kWh uchun 633.58 so‘m
- Gidroelektr (daryo): kWh uchun 861.67 so‘m
Worldometer manbaaga ko‘ra O‘zbekiston 79 foiz elektr energiyasini tabiiy gazdan, va 21 foizini GESlardan olar ekan. Yuqoridagi narxlarni inobatga olib hissoblasak, o‘rtacha bir kWh uchun tahminan 891 so‘m to‘g‘ri kelar ekan. Demakki, yangi o‘rnatilgan tariflar adekvat va osmondan olingan emas (manbaalarga ishinsak har holda).
Endi generatsiya masalisga kelsak. Mintaqadagi eng ko‘p generasiya qiladigan uch davlatlar (IEA):
- Qozog‘iston - 115078 GWh
- O‘zbekiston - 71363 GWh
- Ozarboyjon - 27887 GWh
O‘rtacha, 1 million jon boshiga:
- Qozog‘iston — 5871 GWh
- Ozarboyjon — 2750 GWh
- O‘zbekiston — 1982 GWh
Ko‘rib turganingizdek, O‘zbekiston mintaqadagi aholisi eng ko‘p bo‘lgan davlatligiga qaramay, Qozog‘iston va Ozarboyjondan kam elektr energiyasi generatsiya qilamiz.
Hozirgi kunda, energetiya xavfsizligi va barqarorligi davlatlar iqtisodiy rivojining garovidir. O‘zbekiston sharoitida generatsiyani qanday qilib ko‘paytirish mumkin, va generasiyani oshirish narxlarga qanda ta'sir ko‘rsatadi?
Bizning iqlim sharoitlarda, eng katta resurs bu quyosh energiyasi. Yurtimiz quyosh energiyasi potensiali bo‘yicha mintaqa liderlaridan. Ammo, bu faqat quyosh panellari bilan kifoyalanadigan tadbir emas. Quyosh energiyasini saqlash va tarmoqqa tarqatishni o‘z spetsifikasi bor. Undan tunda ham foydalanish uchun katta quvvatlik litiy-ion batareyalar kerak bo‘ladi. U batareyalar o‘ziga xos parvarishni talab etadi.
Boz ustiga, mintaqamizda shamol energiyasini rivojlantirishga katta potensial ham bor. Yuqorida ko‘rsatilgan narxlarga asoslansak, shamol energiyasi bizga arzon va muqobil elektr energiyasini generatsiya qilishga yo‘l beradi.
➡️
@shokirjonov
