Ноқонуний тамаки маҳсулотлари ҳақида
anhor.uz сайтида яхши
мақола чиқибди.
Сўнгги йилларда Ўзбекистон тамаки бозорида жиддий ўзгаришлар кузатилмоқда. 2021-2023 йилларда мамлакатимизда ноқонуний тамаки маҳсулотлари савдоси кескин ошиб, 2020 йил сентябрдаги 4,3 фоиздан 2023 йил июлига келиб 24,8 фоизгача кўтарилди. Бу маҳсулотларнинг асосий қисми Дубай орқали келтирилган контрабанда ҳисобланади.
БОЗОРДАГИ ҲОЗИРГИ ҲОЛАТ:2024 йилга келиб вазият бирмунча яхшиланиб, ноқонуний савдо улуши 10,8 фоизгача тушди. Бу ижобий ўзгаришнинг асосий сабаблари:
1. Солиқ сиёсатидаги ўзгаришлар:
- акциз солиғи ошиши секинлаштирилди;
- қўшилган қиймат солиғи 15 фоиздан 12 фоизга туширилди;
- импорт тамаки маҳсулотларига акциз солиғи камайтирилди.
2. Давлат назоратининг кучайтирилиши:
- бош прокуратура қошида хуфёна иқтисодиётга қарши курашиш бошқармаси ташкил этилди;
- ҳуқуқни муҳофаза органлари томонидан назорат кучайтирилди;
- рақамли маркировкани текшириш тизими жорий этилди;
- транзит юкларга депозит тўлови талаби қайта тикланди.
ХУФЁНА САВДОНИНГ САЛБИЙ ТАЪСИРЛАРИ:1. Давлат бюджетига зарар:
- 2023 йилда фақатгина акциз ва ҚҚС нинг ўзи билан 1 триллион сўм йўқотилган;
- 2024 йилда бу тахминан 700 миллиард сўм бўлиши кутилмоқда.
2. Иқтисодий зарарлар:
- маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ишлаб чиқариш ҳажмини кенгайтира олмаяпти;
- иш ўринлари қисқариш хавфи мавжуд;
- соҳага инвестициялар камайиши кузатилмоқда;
- ишлаб чиқариш қувватларидан тўлиқ фойдаланилмаяпти.
3. Истеъмолчилар учун хавф:
- ноқонуний маҳсулотлар сифати назоратдан ташқарида
- никотин ва смола миқдори рухсат этилганидан бир неча баробар юқори
- маҳсулотнинг келиб чиқиши ва таркиби номаълум
ЭҲТИМОЛИЙ ХАВФЛАР:2025 йилда режалаштирилаётган акциз солиғининг кескин ошиши қуйидаги оқибатларга олиб келиши мумкин:
- ноқонуний савдонинг яна кўпайиши;
- қонуний ва ноқонуний маҳсулотлар нархлари ўртасидаги фарқнинг ошиши;
- истеъмолчиларнинг арзон, аммо хавфли ноқонуний маҳсулотларга ўтиши;
- давлат бюджетига тушумларнинг камайиши.
ХУЛОСА:Тамаки бозоридаги хуфёна савдони камайтириш учун мувозанатли солиқ сиёсати, самарали назорат чоралари ва узоқ муддатли стратегия зарур. Акциз солиғини кескин ошириш эса вазиятни янада мураккаблаштириши мумкин.
@shahnozxon