лав ю

Biz bilgan sevgi Dostoyevskiy "Oydin tunlari" oldida sariq chaqa, ma'nisiz, orzudan yiroq, yurakni ag'dar-to'ntar qilmas, talpintirmas tuyg'u. Sevgidan yiroqdagi inson xudbinligini bot-bot isbot qilguvchi tuyg'u. Chinmi uning muhabbati?

Muhabbat haqida hech narsani bilmaymiz aslida...

Tanlangan odamlargagina taqdim qilinadigan bu chinlikni qaydagi maishatimiz bilan chalkashtiramiz. Muhabbat haqida hech nima bilmaymiz. Kimningdir yuragida umrbod muhrlanuvchi, o'sha oniy baxt xotirotida dunyoning eng baxtli odamiga aylanish biz oddiylarga nasib qilmaydigan tuyg'u.

"Oydin tunlar" Dostoyevskiy tomonidan yozilgan qisqa hikoya va mazkur hikoyani yozuvchi qalamiga mansub boshqa asarlar bilan (ayniqsa "Jinoyat va jazo") taqqoslamaslikni xohlar edim. Hikoyaning o'ziga xos tomoni uning qahramoni singari sentimentaldir: boshqa asarlaridan farqli "Oydin tunlar" bosh qahramonining ichki holatiga kirish oson. Qahramon hayotini monoton deya baholash tabiiy, biroq mazkur monotonlik va xayollarga berilish uning individualligi, o'z shaxsni kashf etishga bo'lgan harakati natijasidir. Qahramon odamlardan ko'ra voqea-hodisani ko'proq idrok etishga qodir. Dostoyevskiy o'z qahramonini moddiyatdan uzib olib, ruhiy olamga uloqtirish va shu orqali muhabbatning moddiy tarzda namoyon bo'lmasligini ochib beradi.

"Oydin tunlar" muhabbat haqidami? Garchi muhabbat mavzusi salmoqli qismini egallasa-da, asarni muhabbat bilan tamg'alashni istamagan bo'lar edim. Bu tushuntirib bo'lmas holat. Ya'ni asar sizga umumiy muhabbatning qanday bo'lishi lozimligi xususidagi konklusiv yakunni taqdim qilmaydi. Muhabbat bu bir qism. Insonning begonalashish jarayonining bir qismi. Va bu nuqtada hikoyani alienation - begonalashuv va ekzistensializm haqida deyish mumkin.

P. S. Yana bitta narsa. Qahramon o'sha tunda umuman boshqa qizni uchratganida unga nisbatan Nastyadagidek hislarni tuyarmidi? Shaxsan javobim ha. Asardagi tugun ham shunda. Bu kitob Nastya haqidamas, ayri qizga bag'ishlanmagan.