The Stranger

​​"Sen badiiy asarni yaxshi ko‘rgan kishing bilan birga o‘qisang, yana-da lazzat topasan."

Bor gap. Deylik kunning maʼlum bir qismini tanlab, bir vaqtda bir kitobni oʻqish mumkin. Ishoning, butkul boshqacha boʻladi. Mutolaa jarayoni yanada qiziqroq oʻtadi. Bir vaqtda ham kitobni oʻqiysiz, ham uning koʻzlari bilan qarashga, uning dunyoqarashi bilan yondashishga urinasiz beixtiyor. U mana shu joyida nimani his qildi ekan, deb oʻylaysiz.

Bunday mutolaadan soʻng qilingan suhbat oʻsha insonni yaxshiroq tanishga imkon beradi. Dunyoqarashlaringizdagi oʻxshashliklar va farqlarni koʻrasiz, diqqat markazida nimalar turishidan xabar topasiz. Aksar hollarda doʻst yoki yor tanlaganda suhbat bir muddat kundalik, maishiy, umumiy mavzularda boʻladi. Biroq hayot oldingizga albatta jiddiy masalalarni chiqaradi. Afsuski yigit-qizlar toʻygacha "sevgi" taqdim etgan hislar bilan andarmon boʻlib, umr yoʻldoshining dunyoqarashi bilan toʻydan keyingina tanishadi va shokka tushadi. Nahot shu insonni tanladim, nahot endi shu bilan butun umr yashashim kerak, deb peshonasiga uradi.

Jamiyatdagi umumiy masalalarda har ikki tomon oʻz mustaqil fikrida qolsayam hech kimga zarar yetmasligi mumkin. Biroq oila, ayniqsa biz kabi anʼanaviy jamiyatdagi oila ichida er-xotin bir xil fikrda boʻlishi qatʼiy talab qilinadigan masalalar nihoyatda koʻp. Qush parvoz qilishi uchun ikki qanot muvofiq harakat qilishi lozim boʻlgani kabi oilada er-xotin asosiy masalalarda mushtarak fikrda boʻlishi kerak. Boʻlmasa har ikki tomon ham baxtsiz boʻladi. Oila notinch boʻladi yoki ajrashib ketadi.

Aytmoqchimanki, kimnidir yor yoki doʻst deb tanlamoqchi boʻlsangiz oʻrtaga albatta muhokamabop mavzu tashlab turing. Kitob eng yaxshi vosita. Hozir kimgadir qanchalik xayrixohlik bildirayotgan boʻlmang, dunyoqarashlar toʻqnashganda barcha hislar bir zumda yoʻqoladi. Aksincha, nafratlana boshlaysiz. Remark ta'rifi bilan aytganda, hech kim siz bir vaqtlar sevgan odamchalik begona boʻla olmaydi.

Xullas, dunyoqarashi bilan iloji boricha ertaroq tanishing. Keyin kech boʻlganda bari murakkablashib ketadi. Yaxshi kitobni yaxshi koʻrgan odamingiz bilan oʻqing, ehtimol bu uni yanada yaxshi koʻrishingizga sabab boʻlar.

"Zulfiqor"
Ilhom Salimov

@salimov_blogi

Erkin Aʼzam – "Bayramdan boshqa kunlar"

​​Asarni o'qiyapman-u, maktab davrim, g'o'r bolaligim yodimga tushaverdi. Sovet davridagi o'zbek adabiyotini o'sha paytlarda o'qib chiqqandim. Kitoblardagi manzaralar qandaydir qo'l yetmas, jozibali tuyulardi. Endi kirib kelgan rangli televizorlar, videomagnitofonlar, bog'larda erkin qo'l ushlashib yuradigan talabalar, ijara uylardagi sarguzashtlar, oliftalik ramzi bo'lgan jigulilar, boylik ramzi bo'lgan volgalar... Bari yodimga tushdi.

Asarga tez kirishib keta olmadim. Xuddi bu narsalar eskirganday, o'z ahamiyatini, dolzarbligini yo'qotganday... Ikki yuz sahifadan oshiqroq kitobning teng yarmini bir hafta-o'n kunga cho'zdim. Qolgan yarmini esa bir o'tirishda tugatib qo'ydim. Asar bir ushladi-yu, tugatmagunimcha qo'yvormadi. Qandaydir sog'inch, o'kinch paydo qildi yuragimda. Dastlab uzuq-yuluq, yengil tuyulgan syujet tobora teranlashib, dardlilashib bordi.

Orzusiz inson bormikin? Menimcha, eng odmi, eng kaltabin, eng notavon odamning ham kattami kichik orzulari, bu hayotdan kutuvlari bo'ladi. Gohida eng muhim pallada noto'g'ri qaror qilamiz, ko'pincha esa o'sha muhim palla bilan to'qnashmaymiz. Hayot qarshimizga boshqa mayda masalalarni chiqaradi va ularni yechish bilan andarmon bo'lamiz. Shu tariqa orzumizdagi hayotdan uzoqlashaveramiz, uzoqlashaveramiz... Hatto qanday orzularimiz borligini unutib yuboramiz.

Erisha olmagandan so'ng unutgan ham ma'quldir balki. Chunki ushalmagan orzular shunday bir o'pqon hosil qiladiki, ozmi-ko'pmi erishganlaringizning barini yutib yuboradi. O'z hayotimizning xo'jayini emas, katta hayotning oddiygina murvatiga aylanib qolganimizni ilg'amaymiz. Ilg'agach esa barini o'zgartirishga jasoratimiz yetmaydi. Son mingta bahona o'ylab topamiz. Ana shu ishim hal bo'lgach barini o'zgartiraman, deymiz-u, keyinga suraveramiz.

Aslida hech biringiz o'zingiz xohlagan joyda, o'zingiz xohlagan odamlar bilan emassiz, deydi bu asar. Yo'qotganlaringiz topganlaringizdan ko'proq. Umringiz bayramdan boshqa kunlardan iborat.

@salimov_blogi

​​"Ichindagi ichindadur" tarjimasi haqida...

Mutolaadan oldin asarga xos ba'zi jihatlarni ta'kidlab o'tishim kerak. Bu yaxlit asar emas. Maqsadli tarzda yozilmagan. Rumiyning shogirdlari, mehmonlari, yaqinlari va ba'zan o'tkinchi begonalar bilan suhbatlari, munozaralari, o'gitlarining jamlanmasi hisoblanadi. Shu bois ko'p hollarda fasllar o'rtasida bog'liqlik ko'rmaysiz, bu hatto bir faslning ichidagi xatboshilarda ham kuzatiladi. Bir mavzuda gap ketayotib, birdan butkul boshqa mavzuga o'tib ketiladi. Shuning uchun mazkur asarning ba'zi nashrlarida fasl ichidagi xatboshilar ham alohida ajratilgan, ularga nomlar berilgan. Biz ham shu yo'ldan borishni ma'qul ko'rdik.

Bir-biridan mustaqil hikoyalarning har biri alohida katta bir mavzuni qamrab oladi. Bu hikoyalar asosan tolibi ilmlar davrasida aytilgani uchun o'ta murakkab masalalarni soddagina qilib ko'rsatib beradi. Tarjimada ham shu soddalik, tushunarlilikka asosiy e'tiborni qaratdim. Mumtoz adabiyotga xos so'zlardan qochdim, tilimizda keng qo'llaniladigan so'zlarni tanladim. Bu kitob yaxlit yozma asar emas, suhbatlar yig'indisi bo'lgani bois dialog shakli va ruhini saqlab qolish muhim edi.

Tarjima jarayonida o'nlab manbalarga murojaat qildim. Mutaxassislar ko'magida arabcha, inglizcha, fransuzcha tarjimalari bilan solishtirdim. Ba'zi o'rinlarda bir matnni hamma har xil tushunganini ko'rdim, ba'zi o'rinlarda esa hamma tarjimonlarning fikri bir joydan chiqqan ekan. Mana shunday chog'ishtirishlar orqali o'quvchiga eng maqbul, eng tushunarli shaklni yetkazishga harakat qildim.

Ayniqsa asarning turk tilidagi tarjimalarining baridan imkon darajasida unumli foydalanishga harakat qildim. Har bir tarjimon asardagi yangi bir ma'noni, uning yangi qirrasini kashf qilgandi. Qo'lingizdagi kitobda barcha yutuqlarni birlashtirdim.

Ko'plab nashrlarda she'riy satrlar nasriy shaklda o'girilgandi. Jumladan, o'zbek tilidagi nashrida ham. Bu nashrda esa vaqt chig'irig'idan o'tgan ash'orlar she'riy shaklda tarjima qilindi. Qolaversa, deyarli barcha she'r va iqtiboslarning mualliflari ko'rsatildi.

Har bir diniy istilohni qo'llashdan oldin ulamolarning asarlariga, ma'ruzalariga murojaat qildim. O'zbek tilida bundan burun qanday qo'llanib kelinganiga qaradim. Qur'on oyatlarida Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning tarjimalaridan foydalandim. Xullas, tarjima jarayonida o'zim ham ko'p bilimlarga ega bo'ldim.

Shu o'rinda mazkur tarjimani boshlashga hayiqib turganimda uddalashimga ishontirgan Zabarjad Media nashriyoti jamoasiga alohida rahmat aytishim kerak. Ayni paytda qo'lingizda kitobni tutib turgan ekansiz, men tarjimani topshirganimdan so'ng ham nashriyot jamoasi kitob usitda yanada ko'p mehnat qilganiga ishonchingiz komil bo'laversin. Insoniyatning ma'naviy xazinasi bo'lmish "Ichindagi ichindadur"ni aynan Zabarjad Media nashriyoti chop etishi kitobxonlar uchun haqiqiy sovg'a bo'lishidan umidvorman.

Til-zabon odamzodga berilgan eng buyuk tuhfalardan biridir. Shu damga dovur undan-da mukammal aloqa yo'lini o'ylab topmadik. Shunga qaramay, hatto so'zning ham imkoniyati cheklangan. U qalbimizdagini har doim ham to'la bayon qilolmaydi. Qachonki ko'ngil mushtarakligi bo'lganida bir-birimizni yaxshiroq tushunamiz. Bizga mutlaqo befarq kishiga yo'llagan sevgi izhorimiz havoga uchsa, bizda ko'ngli borga aytgan ikki og'iz shirin so'zimiz sevgi izhori o'rnida qabul qilinishi mumkin. Rumiyning ilohiy ishqqa yo'g'rilgan satrlarini anglash uchun biz ham ishqdan benasib bo'lmasligimiz kerak. Umid qilamanki, ko'ngillarimiz mushtarak, hislarimiz o'xshash. Shunday ekan, sizga yoqimli mutolaa tilayman.

@salimov_blogi

​​Hayotning xomakisi bo'lmaydi, u yagona nusxada, betakror, deydilar-ku! Ammo unda shunday holatlar, shunday lahzalar kechadiki, keyingi bor umringiz shunga bog'liq. Bunday damlar bir-ikki martagina keladi kishiga. Yo'q, bir karragina! Ayniqsa, qiz bolaning hayotida! So'ngra qaytib kelmaydi sira.

Axir bu nima xo'rlik, bu nima degan hayot?! Itnikidan battar! It-ku, itligini qiladi, men odam bolasiman, axir! Odamdek yashashga haqqim bormi yo yo'q, o'zing ayt?

Ba'zan o'zimcha orzu qilaman: kechasi uxlab yotganimda, mayli, dala-dashtda yuradigan biror cho'ponmi yo traktorchimi kelsa-yu, uyg'onib dod solganimga qaramay, mahkam ko'rpaga o'rab opqochib ketsa yurtiga! Mayli, xunuk bo'lsin, bedavo bo'lsin! Traktor haydaydimi, mol boqadimi, mayli! Kechasi undan qoramoy hidi kelsin, tezak hidi kelsin, mayli!

Mayli, men tongda turib sigir sog'ay, tappi yopay, soydan suv olib chiqib kir yuvay, mayli! Kechqurun u horib-charchab kelsa-yu, "u ishni qilmabsan, bu ish qolibdi" deb dakki bersa, ursa ham mayli! Mayli, uzoqdagi sharpadan ham rashk qilsin, ursin, tekilasin – bariga roziman. Faqat ko'zingga tik qarab to'g'risini gapirsa, nayrang qilmasa, aldamasa! Seni ko'rgisi kelmay qolganda ham ayab-suyab o'tirmasdan, rostini aytsa! Rozi edim, rozi edim hammasiga!

Bular-chi!.. Haygina, birortasiga tegib olib, odamga o'xshab yashayin desam, endi kimga kerakman? Boshiga uradimi meni? O'zi tuzukroq yigit ham qolmagan. Borlari, mana, senga o'xshab, allaqachon uylangan, bola-chaqali. Boshqalari – mirquruq boyvachchalar, otasi olib bergan mashinasi bilan gerdayishgani gerdayishgan, jazmanlikdan boshqasiga yaramaydi.

E, bezdim hammasidan! To'yib bo'ldim bu shahridan ham, bu siyqa basharalardan ham!.. Men o'zi nimani orzu qilardim, nimaga intildim? Mana, oqibati – hech narsa, hech narsa, hech narsa... puch ekan bari!

"Bayramdan boshqa kunlar"
Erkin Aʼzam

@salimov_blogi