Тафсири тарс аз назари адиби нотарс ё ки 14 сухани ҷавҳардор аз романи “Пойҳо ва рӯйҳо”.
Чанде пеш романи “Пойҳо ва рӯйҳо”-и адиби варзидаи тоҷик, адиби тавоно ва пажӯҳишгари доно” Қодири Рустам дастрас гардид. Ҳамон китобе, ки дар миёни аҳли адаб маъруф аст ва чанде пеш дар нашриёти “Арван”-и Эрон бо ҳуруфи форсӣ чоп шуд.
Сужети асар бениҳоят ҷолиб ва тезутунд аст. Аз аввали роман дар дили хонанда нисбати тақдири қаҳрамони асосии асар Тоҳири Асилзода шавқ пайдо шуда, мехоҳад сабаби дар таҳхонаи сарду заҳкашида пинҳон шудани ӯро бифаҳмад. Воқеоти асар чунон банду баст шудаанд, ки ҳар як боб, боби пешинро пурратар месозад. Хонанда барои комилан фаҳмидани мазмуну моҳияти асар маҷбур аст онро то охир мутолиа кунад. Романи “Пойҳо ва рӯйҳо” асаре нест, ки аз хондани боби аввал, бо чӣ анҷомидани онро бифаҳмӣ.
Аз ҳазор маротиба гуфтан, боре дастрас намуда, хондан беҳтар аст. Ба Шумо мутолиаи китобро тавсия медиҳам ва чанд нуктаи муҳими асарро пешкаш менамоям:
1. Шеър хондан ҳам, шабеҳи ғизо хӯрдан аст, агар касе шеър бихонад, шояд аз садои қироати ӯ лаззат бурд, вале агар шарҳ медиҳад, мисли ин аст, ки луқмаро каси дигар мехояду ба даҳони дигарон мегузорад. Шеър физикаву риёзӣ нест, ки қонуну формул дошта бошад, ҳандаса нест, ки аксиома дошта бошад ва бо истифодаи ин аксиомаву формулу қонун масоилашро ҳал бикунӣ ва ҳама яксон ҳал бикунандаш, чунонки офариниши шеър инфиродӣ аст, фаҳмиши он низ бояст инфиродӣ бошад. Ва ҳама рамзу рози ҳунар, аз ҷумла шеър ҳам нуҳуфта дар ҳамин нукта аст.
2. Худо, ки донотарини доноҳост морро аз пой маҳрум кард, то битавонад бе садо, нарм ва мулоим ба душманаш наздик бишавад ва ӯро заҳр бизанад.
3. Муносибати марду зан ба якдигар дар наврасию ҷавонӣ асос бар эҳсос дорад, дар миёнсолӣ бар ақл.
4. ...Таърифи беш аз ҳад барои қалбу ақли одамӣ мисли оби зиёд аз меъёр аст, ки заминро хароб мекунад ва ё чун шароби мускир аст, ки одамро маст мекунад ва аз замини воқеият ба самои хаёлоти воҳӣ мебарад...
5. Танҳо гуруснагист, ки нерӯмандтар аз тарс аст... Тарс мисли заҳрпечак аст, имрӯз меканишу аз полез ба дур меафканӣ, вале фардо меравӣ, ки боз қад давонида ва ба тану баргҳои биёра печидааст.
6. Тамаллуқ ё фарзанди ҷаҳолат аст, ё тарс ва ё ҳарисӣ. Яъне одамоне, ки якеро хушомаду мадҳ мекунанд ин корро ё аз нодонӣ мекунанд, ё аз биму ҳарос ва ё ба хотири суду манфиати моддӣ.
7. Одами доно аслан наметавонад гурезад... Одами доно ҳама корро ба мулоҳиза мекашад, аз ин паҳлӯ ба паҳлӯи дигар мегардонад, сад бор аз сад тарафаш менигарад, меандешад, он қадар аз пайомаду оқибати коре андеша мекунад, ки ниҳоятан метарсад, тарс дасту пояшро мебандад ва коре ҳам намекунад.
8. Тарс, воқеан, аз бузургтарин неруҳо дар таърихи банӣ Одам будааст; аммо неруи бузургест, ки барангезанда нест, ба ҳаракат намеоварад, балки дасту поро мебандад, аз ҳаракат бозмедорад, ҳамин тарси лаънатӣ аст, ки тӯдаҳои мустаманду мазлуми бешуморро дар баробари як гурӯҳи хурди золимону мустабидон ба заъифони бечораи бедаступо бадал месозад, чунонки барра дар баробари гург ва муш дар муқобили мор. Тарс шояд танҳо эҳсосе бошад, ки одамонро мутафарриқу пароканда мекунад, ҷисман не, баръакс ҷисман онҳо ба ҳам меоянд, ба ҳам ҷафс мешаванд, чунки инсонҳо дар ҳама ҳол худпараст ҳастанд...
9. Тарс ҳақиртарин эҳсоси инсонист, бадтарин душмани инсонҳост, ба одами тарсу механданд, вале агар қавм тарсуст, агар халқ тарсуст, ба ҳолаш бояд бигирист.
10. Ду гурӯҳро ба осонӣ метавон идора кард: нодонҳо ва тарсуҳоро.
11. Одами тарсу ҳамеша қалбу ақлаш ҳам занҷирбанд аст, зиндагии тарсу фақат иборат аз ҳол аст, гузаштаву оянда надорад...
12. Бадбахт халқест, ки рӯшанфикраш умеди озодӣ аз бегонагон дорaд.
13. Худо дар ин дунё, ва шояд дар он он дунё низ, - бо мардумест, ки барои зиндагӣ талош мекунанд, Худо ба мардуме тавфиқ медиҳад, ки дар сохтани иморати зиндагиаш ба Ӯ дастёрӣ мекунад.
14. Ҳикмате бузургтар ва баарзиштар аз ҷони одамӣ вуҷуд надорад!
*Аслан бигирем, дар китоб чунин андеша ва ангезаҳои намакдор зиёданд. Мо танҳо 14 гуфторро овардем ва ин бесабаб нест. Пас аз мутолиаи романи “Пойҳо ва рӯйҳо” сабаби инро хоҳед фаҳмид...
T.me/tarbiyai_farzand
