Nodizayn

Dizaynda qaror qabul qilishda ko‘pincha foydalanuvchilarning real muammolarini tushunish uchun sohaga oid tajribaga ega odamlarning fikri inobatga olinadi. Bu tabiiy va foydali yondashuv, ammo bunda muhim bir xavf bor:

Bitta odamning shaxsiy tajribasi hamma foydalanuvchilarning ehtiyojlarini aks ettirmaydi.

Misol uchun, agar biz kompaniyalarning moliyaviy jarayonlarini yaxshilash bo‘yicha dizayn yechimi ishlab chiqayotgan bo‘lsak va komandamizda shu sohada ishlagan mahsulot menejeri yoki boshqa mutaxassis bo‘lsa, biz tabiiyki undan maslahat olamiz. Lekin vaqt o‘tishi bilan bu maslahat standartga aylanib ketishi mumkin — “U moliya sohasida ishlagan, demak, aynan u biladi” degan fikr dizayn qarorlariga haddan tashqari ta’sir o‘tkazishi mumkin.

Bu xato. Nega? Chunki:
- U odam qanday kompaniyada ishlagan? Kichik startup, o‘rta biznes, yoki enterprise darajasidagi korxona? Kichik bizneslarda ishlagan odamlarning tajribasi enterprise kompaniyalarning murakkab moliyaviy jarayonlariga to‘g‘ri kelmasligi mumkin.

- Foydalanuvchi profili turlicha bo‘lishi mumkin. Faqat bitta segmentdan olingan fikr umumiy foydalanuvchi tajribasini aks ettirmaydi.

- Empirik ma’lumotlar ustuvor bo‘lishi kerak. Intervyu, tadqiqot, va real foydalanuvchi ma’lumotlari yakka fikrdan ustun turishi lozim.

Shuning uchun, dizaynda “shaxsiy tajribaga asoslangan maslahat” bilan “foydalanuvchi tadqiqoti orqali isbotlangan qaror” o‘rtasidagi farqni tushunish muhim. Sohaviy mutaxassislarning fikri qimmatli, lekin u dizayn yechimining yagona manbai bo‘la olmaydi. Dizayn qarorlari tadqiqotga asoslanishi va turli segmentlarga mos kelishi kerak.

@nodizayn

Yo‘riqnoma shunchaki yo‘riqnoma emas

2020-21-yillarda Super Dispatch dizaynerlari o‘sishi uchun framework ishlab chiqdik. Unda junior darajadagi dizaynerlardan iOS Human Interface Guidelines va Material Design yo'riqnomalari bo‘yicha bilim talab qilingan – hattoki dizayner, mobil ilovalar ustida ishlamasa ham.

Bu talab qanchalik muhim ekanini yaqinda sodir bo‘lgan bir voqea yana bir bor isbotladi. Men mentorlik qilayotgan dizaynerlardan biri 4-5 oy oldin yo‘riqnomalar haqida savol bergandi. Va javobimdan keyin yo'riqnomalar shunchaki yo‘riqnoma, har doim ham unga amal qilish shart emasligini eslatdi.

Yaqinda dizayner qiziq voqea bo'lganini so'zlab berdi.
U ishlaydigan outsource kompaniyaga mobil ilova uchun buyurtma tushadi va ilova tayyor bo‘lgach App Store'ga chiqarishadi. Lekin ilova Apple tomonidan rad qilinadi.

Nima uchun?

Apple 2022-yil 30-iyundan boshlab, ro'yxatdan o'tish imkonini beradigan ilovalardan hisobni o‘chirish imkoniyatini majburiy talablardan biriga aylantirgan edi. Ya’ni, agar ilovada ro‘yxatdan o‘tish bo‘lsa, foydalanuvchilar o'z hisobini o'chira olish imkoniyatiga ham ega bo‘lishi kerak.

Dizayner birgina yo'riqnomani bimagani sababli, 1-2 hafta vaqt yo'qotishgan. Undan keyin uni mijozga aytishganda, mijoz iloji boricha bu imkoniyatni yashirib joylashni so'ragan. Bu jarayonni dizaynini tayyorlab, chiqarguncha yana 1-2 hafta vaqt sarflashgan.

Lekin Apple yana rad javobini bergan. Chunki, hisobni o'chirishni yashirib qo'yishgan, ya'ni foydalanuvchi uni osonlikcha topa olmagan. Yana o'zgarishlar qilib chiqarishga 1-2 hafta vaqt yo'qotishgan. Shunday qilib, yo'riqnomani bilmaslik sababi bilan 1 oy vaqt yo'qotishgan.

Yaqinda LinkedInda bir postga ko'zim tushgandi (post uchun havolani topa olmadim). Muhokamada hisobni o'chirish dizayni haqida fikrlar so'ralgan va unda ham bu imkoniyat ataylab yashirilishi haqida fikrlar bildirilgan. Hammaga foydali bo'lishi uchun yo'riqnomadan ba'zi punktlarni keltiraman:

Account deletion guidance

- Account deletion is a significant decision for the user, and the process for initiating and confirming deletion should be straightforward and transparent:

- Make the account deletion option easy to find in your app. Typically, it’s included in the app’s account settings.

- Offer to delete the entire account record, along with associated personal data. You may include additional options, but only offering to temporarily deactivate or disable an account is insufficient.

- If people need to visit a website to finish deleting their account, include a link directly to the page on your website where they can complete the process.

- Offering account deletion in your app
- Deleting Accounts

Har bir ekotizim uchun dizayn tayyorlashda uning talablari va yo‘riqnomalarini bilish kerak. Yo‘riqnomalar jarayonni osonlashtiradi.

@nodizayn

✨ Adobe Design generativ AI uchun UX dizayn bo‘yicha maqola e’lon qildi. Unda quyidagilar haqida so‘z boradi:

- AI UX dizaynga qanday ta’sir qiladi
- Foydalanuvchilarga qulay va tabiiy tajribalar yaratish
- AI cheklovlari: hissiyotlar va madaniy kontekstni tushunmasligi
- Dizaynerlar uchun yangi bilim va ko‘nikmalar

👉 Designing for generative AI experiences

@nodizayn

✨ Sun’iy intellekt dizaynerlarning ishini tortib olmaydi. Aksincha, undan foydalana bilmagan dizaynerlarni ishsiz qoldiradi.

Keling, real misol bilan tushuntiraman. Ishda murakkab ma’lumotlar bilan ishlashni talab qiladigan dizayn yechimi ustida ishlayabman. Har xil rollarga qarab imkoniyatlar berish kerak, lekin rollar ko‘p, ma’lumotlarning iyerarxiyasi ham juda murakkab. Bu iyerarxiyani tushunarli diagramma shakliga keltirishim kerak.

30 daqiqa vaqt sarflab, qaysi vizualizatsiya usulini tanlashni hal qila olmadim. Barcha tafsilotlarni ChatGPT’ga tushuntirib, bosqichma-bosqich yo‘riqnoma berdim. Natijada, u atigi 10-15 soniyada kerakli diagrammani tayyorlab berdi. Diagramma men o'ylagandan ham tushunarli va sodda holatga keldi.

Natija: Sun'iy intellekt mening vaqtimni tejadi, men natijaga tezroq erishishaman va vaqtimni qanday qilib diagramma chizishni o'ylashga sarflamayman, bundan-da kattaroq muammolarni hal qilish haqida o'ylayman.

Sun'iy intellektdan qo'rish emas, balki uni bizni ishimizni osonlashtiruvchi vosita sifatida ko'rishimiz kerak.

@nodizayn

2024-yil uchun tuzgan rejalaringiz amalga oshmadimi?

Chunki siz noto’g’ri rejalar tuzgansiz. Hozir men sizga 2025-yilda muvaffaqiyatga erishish sirlarini o’rgataman, deb navbatdagi murojaatini boshlabdi, treningchi Eshmat...

—

Faqat 8% odam yangi yilda rejalashtirgan ishlarini amalga oshira oladi

Scranton universiteti tadqiqotlariga ko‘ra, yangi yil boshida maqsad qo‘yadigan odamlarning atigi 8% yil oxiriga qadar ularni amalga oshirishga erishar ekan. Qolgan 92% esa rejalarini bajarolmaydi. Aksariyat hollarda, yanvar oyidan keyin ko‘pchilik o‘z maqsadlarini unutib yuboradi yoki motivatsiya yetishmasligidan qiyinchiliklarga duch keladi.

Shuni yodda tutish kerakki, motivatsiya – vaqtinchalik kuch, lekin uzoq muddatli muvaffaqiyatni faqat intizom va har kuni tashlangan kichik qadamlar ta’minlaydi. Reja qilish muhim, lekin uni izchil va oddiy odatlar bilan amalga oshirish undan ham muhimroq. Katta natijalarga erishish uchun kichik, lekin uzluksiz harakat qilish yetarli.

Biz yillar davomida shakllantirgan odatlarimizni bir zumda reja tuzib o‘zgartirish qiyin, ayniqsa real hayotdagi imkoniyatlarimizni hisobga olmasdan katta rejalarga sho‘ng‘ib ketsak. O‘zgarish asta-sekinlik bilan va kichik, foydali odatlarni (habits) shakllantirish orqali amalga oshadi.

Reja tuzmang, qanday bo’lsangiz shundayligingizcha qoling demoqchi emasman.

Menga yordam bergan uslub — “Atomic Habits” kitobidagi maslahatlarni hayotga tatbiq qilish. Unda “har kuni atigi 1% yaxshiroq bo‘ling” degan tamoyilga asoslangan oddiy, lekin kuchli usullar keltirilgan. Bu kichik o‘zgarishlar vaqt o‘tishi bilan hayotni yaxshilashga yordam beradi.

Muhimi, natija emas – jarayon!

Bizning odatlarimiz, kunlik harakatlarimiz va kichik qadamlarimiz uzoq muddatda hayotimizni shakllantiradi. Shuning uchun asosiy maqsad biror natijaga yetishish emas, o‘sha natijaga yetaklovchi odamga aylanishdir. Mana, hayotiy misollar:

- Sportda maqsad marra chizig‘ini bosib o‘tish emas, yuguruvchi bo‘lish. Har kuni yoki kun ora ozgina yugurish, kun kelib marafon tugatishga olib boradi. Ammo natija emas, yugurish jarayoni hayotingizni o‘zgartiradi.

- Bilim olish: Maqsad universitetni tugatish emas, o‘quvchi bo‘lish. Har kuni yangi bilimga intilishni odat qilgan odam hayotining har bir sohasida muvaffaqiyatga erishadi.

- Sog‘lom ovqatlanish: Maqsad vazn tashlash emas, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish. Har kuni ratsionga ko'kat va sabzavotlarni qo'shib borish va foydasiz mahsulotlarni kamaytirish kabi kichik odatlar vaqt o‘tishi bilan sog‘lom tanani shakllantiradi.

Kichik odatlarni shakllantirib maqsadga erishishda yordam beradigan manbaalar:

📖 Atomic Habits
🌐 1% Better Every Day

@nodizayn

TBC Bank ilovasi interfeysida juda shubhali holatni sezib qoldim.

Ilovani ochib, profil ekraniga o'tib, "Другое" bandini ochganda,
"У вас активная заявка" matni, uning ostida esa, "Отменить заявку на кредит" tugmasi bor. Qiziq tomoni men zayavka qoldirmaganman. Hamamsidan qizig'i, arizani bekor qilgandan keyin ham bu holat shundayligicha qolmoqda.

Ilovadan video yozib joylamoqchi edim, xavfsizlik uchun bunga ruxsat berishmaydi.

TBC Bank ilovasi ishlatadiganlar, bu holatni tekshirib ko'rishlarini tavsiya qilaman.

Farkhod.com qanday qilib kredit tarixiga ta'qiq qo'yish haqida foydali yo'riqnoma bergan edi. Bu amalni bajarib qo'yish ham har xil xavflar oldini oladi.

@nodizayn

Birinchi 42Meetup a’lo darajada o’tdi. Tadbirda Azimjon va Otabekga side project yoki startup qilishda qanday xatolarga yo’l qo’ymaslik haqida berilgan savolga foydali javoblar bo‘ldi.

Ular tez ishlash kerakligi, mahsulot hali foydalanuvchilarga yetib bormagan bosqichda uzoq muddatli masalalar haqida o‘ylashdan ko‘ra, iloji boricha tezroq MVP (minimal funksional mahsulot) chiqarish va kichik iteratsiyalar orqali rivojlantirishga e’tibor qaratishni tavsiya qilishdi.

Dizayn nuqtai nazaridan men ham bir nechta fikr bildirmoqchi edim, lekin vaqt yetmagani sababli ulasholmadim. Mana mening dizayn bo‘yicha qo‘shimcha fikrlarim:

- MVP dizayni uchun ko‘p vaqt sarflamaslik: Foydalanuvchilar uchun sodda, tushunarli va qulay dizayn yaratish. Dizayn mukammal bo‘lishi shart emas, kichik xatolarga ruxsat beriladi.

- Hali mavjud bo‘lmagan mahsulot uchun brend yaratmaslik: Mahsulot validatsiya qilinmaguncha logo, brend to‘plami yoki reklama materiallariga vaqt sarflashni kechiktiring. Men bir side project/startup ustida ishlaganimda, mahsulot MVP dizayni tayyor bo'lgach, brend yaratishga qattiq fokus qilishim so'ralgan, logo yaratish, har xil to'plamlar va reklamalar, lekin u jamoani tark etganman. Sababi, bor kuchni MVP mahsulotga sarflamasdan, dizaynga sarflash noto'g'ri.

- “Less is more” tamoyiliga amal qilish: Kerak bo‘lmagan funksiyalarni qo‘shib mahsulotni murakkablashtirishdan saqlanish.

- Jamoaning moslashuvchanligi va tezkorligi: MVP jarayonida o‘zgarishlarga tez moslashishi va kerakli o‘zgarishlarni amalga oshira olishi kerak.

- “Done is better than perfect”: Ishni mukammallikka intilmasdan yakunlash muhim. Muhimi, natija ko‘rsatish va foydalanuvchilar muammosini hal qilishdir.

@nodizayn

Yil boshida 42.uz platformasiga user research jarayonida yordam bergan edim. Muammolarni aniqlash maqsadida so‘rovnoma va intervyular o‘tkazdik.

Tadqiqotda kurs sotib olganlarning juda kam qismi uni muvaffaqiyatli yakunlaganini aniqladik, va buning sabablarni bilish muhim edi.

Tadqiqot natijasida quyidagi asosiy xulosalarga keldik:
- Odamlar kurs yoki muallif haqida ma’lumotga ega bo‘lishi bilanoq tezda kursni sotib olishadi.
- Kurs sotib olingach, ko‘pincha birinchi 3-5 kun davomida faol bo‘lishadi.
- Birinchi haftadan so‘ng ko‘pchilik kursga qaytmaydi.
- Kursda o‘quvchini progress qilishga undaydigan mexanizmlar (masalan, nudging yoki rewarding) mavjud emas.
- Kurs asosan nazariyaga asoslanganligi sababli, passiv o‘qitish zerikarli bo‘lib qolmoqda.

Tadqiqotda faqat kursda natija ko'rsatmagan o‘quvchilarni emas, balki kursni tamomlagan yoki tamomlash arafasida turgan ishtirokchilarni ham jalb qilishni maqsad qildik.

Intervyularning birida Milliy Universitet yoki TATUda 20 yil davomida dars bergan professor bilan suhbatlashdim. Ular Express Backend kursidagi 34 darsdan 30 tasini muvaffaqiyatli tamomlagan ekanlar.

Ularning kursga qiziqishlari yosh avlod qanday metodikalardan foydalanayotganini ko‘rish va o‘rganish istagi bilan bog‘liq bo‘lgan.

Professorning fikr-mulohazalari:
- Kurslarni elementary, beginner, pre-intermediate, intermediate, advanced kabi darajalarga ajratish kerak. Ana shunda, o‘quvchilarga tushunish osonlashadi. Bosqichma-bosqich o‘rgatish yanada samarali bo‘ladi.

- Kurslarni passivdan aktivga o‘tkazish. Masalan, Intuit saytida har bir darsdan keyin bilimni test orqali tekshirishadi. Joriy kurslar passiv holatda, bilimlar amaliy tekshirilmaydi. Natijada o‘rganilgan ma’lumotlar tez unutiladi.

- O‘zbekistonda online universitetlarni rivojlantirish zarur, chunki an’anaviy tizim orqali yetarlicha dasturchi tayyorlanmayapti.

- Sun’iy intellekt yordamida yangi o‘qitish usullarini joriy qilish kerak.

Intervyularni dam olish kunlari o‘tkazganim sababli, suhbatimiz 20 daqiqadan ko'p davom etdi.

Shu kabi intervyular orqali qiziqarli va foydali ma’lumotlar hamda yangi g‘oyalar olinadi.

@nodizayn

Attention span — bu ishlayotganimizda yoki bilim olayotganimizda, chalg’imasdan qancha vaqt e’tiborimizni saqlashimizni bildiradi.

Masalan, kichik yoshdagi bolalarda bu muddat qisqa bo’ladi.
Mashina o‘ynayotgan bola birdan kitobga qiziqib, rasmlarini varaqlashi mumkin yoki tezda boshqa o'yinga o'tib ketishi mumkin. Bolalar odatda yangi narsalarga qiziqadilar, lekin bu qiziqish tez so‘nishi mumkin, chunki ularning diqqat muddatlari hali to‘liq shakllanmagan.

Kattalar o‘rtacha 20 daqiqa davomida bir faoliyatga diqqatni qarata olarkan, agar bu faoliyat qiziqarli yoki dolzarb bo‘lsa, bu muddat 40-50 daqiqagacha yetishi mumkin ekan.

Ijtimoiy tarmoqlar va Telegram kabi servislarning salbiy tomoni — diqqat muddatiga (“attention span”) ta’sir qila olishi.

Telegramda kerakli xabarni tekshirish uchun kirganimizda, osonlik bilan chalg’ib qolish mumkin. Shu sababli, men har doim ham Telegram guruhlarga qo‘shilavermayman va guruhlarga qo‘shishni cheklab qo‘yganman, ayniqsa faqat yangiliklar yoki videolarni “forward” qiladigan guruhlarga.

Tasavvur qiling, har bir “krug” uchun alohida guruh bor: sinfdoshlar, kursdoshlar, ishdagi hamkasblar, qarindoshlar, ulfatlar va hokazo.

Ularning har biriga kuniga 5-10 daqiqa ajratib, vaqtni tez yo'qotish mumkin. Albatta, har kimning o‘z tanlovi bor va bu tanlovga hurmat bilan qarash kerak.

@nodizayn

Ro’yxatdan o'tish uchun, uzun forma to'ldirish talab qilinmaydi 😃

Elena Verna shaxsiy brend yaratish haqida yaxshi post yozdi va uning asosiy xulosalari quyidagicha:

- Shaxsiy brend o‘zingizni rivojlantirish va yaxshi natijalar yaratish orqali tabiiy paydo bo‘ladi. Avval sifatli ish qilishga e’tibor qaratish kerak, brend esa foydali ish va muvaffaqiyat ortidan shakllanadi.

- Ko‘p “influencer”lar shaxsiy brend orqali tez muvaffaqiyatga erishish mumkinligini targ‘ib qilishadi, lekin bunday yondashuv noto‘g‘ri. Haqiqiy obro‘ va ishonch faqat o‘z mehnatingiz va natijalaringiz orqali keladi, ijtimoiy tarmoq yoki algoritmlar orqali emas.

- Shaxsiy brendga urg'u bergandan ko‘ra, haqiqiy bilim va tajribani boshqalar bilan ulashishning foydasi ko'p. Bu yondashuv boshqalarga ham foyda beradi.

- Shaxsiy brend uchun harakat qilishdan ko‘ra, avval yaxshi natijalarga erishishga va undan keyin bilimlarni ulashishga intilish kerak.

P.S.: Bugungi kunda shaxsiy brend uchun kontent yaratish yoki post yozish trendga chiqdi, algoritmlar o'ylab topildi. Ayniqsa sun'iy intellekt yordamida bu kabi jarayonlarni amalga oshirish oson bo'ib qoldi.

Har doim birovni kuzatishdan oldin yoki biror kitob o'qishdan oldin, oddiy savollar berib, muallif kimligini filtrlab olish vaqtni zoye ketmaslikka yordam beradi.

👉 You don't need to build a personal brand - Elena Verna

@nodizayn

Tutorial Hell iborasi dasturlash yoki dizaynni o’rganishda faqat tutoriallarga o’rganib qolish, haqiqiy loyihalarda o’z bilim va ko’nikmalarni sinay olmaslikni anglatadi. Bu o’rganish jarayonida tutoriallarga haddan tashqari bog’lanib qolishga olib keladi.

O’zim uchun AI Hell yoki ChatGPT Hell iborasini o’ylab topdim. Ya’ni, so’nggi paytlarda har bir amalni ChatGPT yordamida bajarishga odatlanib qolganman.

Bu, albatta, ba’zi jihatlari bilan foydali. Ishda ingliz tilida yozma yoki og’zaki muloqot qilganim uchun har bir yozgan matnni ChatGPT yordamida tekshirishga o’rganib qolganman.

Uzunroq email yozishda bunday yondashuv foyda beradi, lekin oddiy chat orqali muloqot qilishda ham, matnim professional yozildimi yoki yo’qmi, deb ikkilanib ChatGPT’dan foydalanish miyani ishlatmaslikka va ChatGPT Hell holatiga olib keladi.

Shuning uchun, oxirgi ikki haftadan beri yozma muloqotlarda ChatGPT’dan foydalanishni to’xtatib qo’ydim. AI chiqishidan oldin ham shunday qilganmam.

@nodizayn