⚡
Аномал юқори босим
•Қудуқларни бурғилаш, нефт ва газ қазиб олиш жараёнларида кон геологик шароитидан келиб чиқиб турли мураккабликлар юзага келади, улардан бири қатламда аномал юқори босим ҳосил бўлиши. Аномал юқори босим ҳосил бўлиши шуниси билан хавфлики, бу ҳолатда бошқариб бўлмайдиган нефть ёки газ оқими юзага келади, уни бартараф этиш учун кўп вақт ва маблағ талаб этилади.
•Нефт ва газ қудуқларини бурғилаш амалиётида шу нарса аниқланганки, қатламни бурғи билан очиш технологиясига қуйидагилар катта таъсир кўрсатади:
1. Қатлам босимининг катталиги
2. Маҳсулдор қатламнинг ётиш чуқурлиги
3. Коллекторнинг характери
4. Қатлам тўйинган флюиднинг табиати
5. Қатлам жинсларнинг ҳарорати ва бошқалар.
•Маҳсулдор қатламнинг очиш технологиясини танлашда қатлам босими муҳим рол ўйнайди. Қатлам босимининг катталигига қараб коллекторлар уч гуруҳга бўлинади:
1.
Aномал юқори қатлам босимига ега бўлган:
Pқ >> Pгидр.
2. Гидростатик босимга яқин босимли: Pқ ≥ Pгидр.
3. Гидростатик босимдан паст босимли: Pқ < Pгидр.
Pқ - қатлам босими
Pгидр - гидростатик босим
Aномал юқори қатлам босимли қатламлар юқори зичликка эга бўлган бурғилаш еритмаси билан очилади. Бу шу билан боғлиқки,
қудуқдаги эритма устуни очилаётган қатламга ундагидан юқорироқ босим ҳосил қилиши лозим.Аномал юқори босим кузатилиши сабаблари•Нефт ва газ конлари жойлашган қатламларда аномал юқори
босимни пайдо бўлиши сабаблари:
1. Қатламнинг ер юзасига чиқиши қудуқ оғзидан анча юқори
2. Уюм ҳосил бўлгач, босим ўзгармаган ҳолда унинг чуқурлиги камайган
3. Уюм хосил бўлгач вертикал кўчиш
4. Мазкур қатламни пастдаги қатламлар билан боғловчи тектоник ёриқларнинг мавжудлиги
5. Газ уюми катта қалинликка эга
6. Тектоник узилмалар мавжудлиги туфайли нефт, газ ва сув қатламлари ўзаро боғланган
7. Aйланувчи сувларнинг юқори ҳарорати ва бошқа меъзонларнинг таъсири
8. Юқори босимли қатламлардан нефт ва газ оқими ҳисобига
9. Тектоник ҳаракатлар туфайли жинсларнинг сиқилиши
10. Юқоридаги жинслар босими остида зичланиш
11. Нефт ва газларнинг физик-кимёвий ўзгариши, қатламлардаги углеводородларнинг сиқилиши ҳисобига ҳажмининг ортиши.
12. Кам ўтказувчанлик ёки юқори қовушқоқлик, суюқлиқ босимининг ортиши уюмдан чиқаётган оқим кўрсатгичидан ортиқ
13. Aжратилган, ёпиқ коллекторларга мансублик
14. Қатлам зич бўлмаган қумтошдан иборат бўлганлиги учун юқорида ётган жинслар босимига дош бера олмайди
15. Қумтошлар билан аралаш гилларнинг орасидаги суюқликнинг сиқиб чиқарилиши сабабли
16. Қатламнинг нефть, газ ва сувга тўйинганликдаги ўзгариши
17. Катламларнинг сувсизланиши: Газ қудуқлари қуриб бораётганда катламларнинг сувсизланиши босимнинг ошишига сабаб бўлиши мумкин.
18. Сероводороднинг юқори миқдори газнинг қатламларда ҳаракат қилишини ва ундаги физик ва кимёвий мувозанатни бузиши мумкин.
Қатламда аномал юқори босимнинг ҳосил бўлишига сабабчи бўлган бошқа ҳолатлар - тангенционал кучланиш, ернинг магнит майдонлари, реакция ва шу кабиларнинг эҳтимоли бор, лекин улар кам ўрганилгандир.
Ўзбекистонда кузатилган аномал юқори босим ҳалокати•1963-йил Бухородаги Ўртабулоқ конида аномал юқори босим натижасида бошқариб бўлмайдиган газ оқими юзага келади. Ҳодисани бартараф этишга қаратилган ҳаракатлар самара бермагач, атроф муҳитга газ тарқалиб инсонларни зарарламаслиги учун ёқиб қўйилади. Чунки атрофга тарқалган газ ва унинг таркибидаги сероводород ва бошқа заҳарли газлар инсонлар ва табиатга катта зарар етказиши мумкин эди. Авария тўлиқ бартараф этилгунга қадар чиқаётган газ ёқиб қўйилади, манбааларда оловнинг баландлиги 70 метр бўлиб, 300 метргача яқинига йўлаб бўлмаслиги ҳақида ёзилади. 1963-йил содир бўлган аварияни 1966-йилга келибгина термоядро заряди (атом бомбаси) портлатиш йўли билан бартараф этишади. Унгача эса ҳар куни 12 млн м³ газ беҳудага ёниб турган (
видео бу ерда).
Аномал юқори босимни олдиндан билиш, авария юзага келишини олдини олиш, қудуқни хавфсиз ишга тушириш ва ишлатиш учун юқори билим ва салоҳиятга эга мутахассисларнинг аниқ ҳисоб-китоблари керак бўлади. Келажакда сиз ҳам шундай салоҳиятли ва илмли кадр бўлиб етишинг, барчаси ўз қўлингизда.
Каналга уланиш: @Ngi_Uz
